Zespół Cushinga (łac. syndroma Cushing, ang. Cushing’s syndrome), inaczej hiperkortyzolizm lub pierwotna nadczynność kory nadnerczy, to zespół objawów chorobowych związanych z występowaniem podwyższonego poziomu kortyzolu lub innych steroidów nadnerczowych w surowicy krwi. Zespół Cushinga najczęściej diagnozuje się u osób w wieku od 20 do 50 lat.
Wyróżnia się 2 postacie zespołu Cushinga, zależną i niezależną od ACTH (hormon adrenokortykotropowy). Choroba:
Inną przyczyną zespołu Cushinga może być długotrwałe podawanie glikokortykosterydów (lub ACTH) w leczeniu innych chorób, takich jak astma oskrzelowa czy kolagenozy.
Gdy kora nadnerczy w nadmiernych ilościach wydziela hormony sterydowe, czyli glikokortykosteroidy, pojawia się wiele objawów związanych z wieloma układami w organizmie.
U każdego chorego układ objawów zespołu Cushinga może być różna, niemniej symptomami schorzenia jest:
Jak wskazuje prof. dr hab. med. Wojciech Zgliczyński z Kliniki Endokrynologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie, do najbardziej charakterystycznych objawów klinicznych zespołu Cushinga należą: skłonność do siniaczenia i wylewów podskórnych w wyniku nawet niewielkiego urazu oraz zaniki mięśni, głównie pośladków i ud, z osłabieniem mięśniowym.
W diagnostyce zespołu Cushinga stosuje się badania specjalistyczne. Rozpoznanie opiera się na stwierdzeniu typowych zmian somatycznych z nadciśnieniem tętniczym, osteoporozą i zaburzeniami węglowodanowymi oraz laboratoryjnych objawów hiperkortyzolemii.
Za badania przesiewowe w kierunku choroby uznaje się takie badania jak: test hamowania z użyciem 1 mg deksametazonu (DXM), dobowe wydalanie wolnego kortyzolu w moczu czy oznaczanie stężenia kortyzolu (we krwi lub ślinie) późnym wieczorem. Ostateczne rozpoznanie stawia się po wykonaniu badań obrazowych (tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego w celu oceny przysadki i nadnerczy).
Leczenie zespołu Cushinga zależy od jego przyczyny. W zależności od ustaleń stosuje się leczenie operacyjne, radioterapię lub farmakoterapię. Jeśli zespół Cushinga jest spowodowany stosowaniem kortykosteroidów, zmniejsza się dawki leku.
Przy podejrzeniu zespołu Cushinga bezwzględnie należy zgłosić się do endokrynologa, bowiem chory wymaga stałej opieki w poradni endokrynologicznej.