Ortoreksja - co to?
Ortoreksja (Orthorexia nervosa) to obsesja na punkcie spożywania zdrowej żywności. Nazwa zaburzenia podchodzi od słów "ortho" prawidłowy oraz "orexis" - apetyt. Ortoreksja nie jest jednostką chorobową, traktuje się ją jako zaburzenie odżywiania. Schorzenie to po raz pierwszy zdiagnozował i opisał Steve Bratman.
Ortoreksja - objawy
Początki ortoreksji są trudne do rozpoznania, ponieważ zaburzenie nie atakuje znienacka. Zaczyna się bardzo zwyczajnie i niewinnie. Uznaje się, że jego głównymi objawami są dwa czynniki:
- obsesja dotycząca prozdrowotnego stylu żywienia,
- poczucie winy, które jest wywoływane przez epizody nieprzestrzegania zdrowej, rygorystycznej diety.
Osoby, które zmagają się z ortoreksją unikają produktów żywnościowych, które uważają za niezdrowe i szkodliwe dla zdrowia. Są to nie tylko określone pokarmy, ale i sposoby ich obróbki, do których należy na przykład smażenie. Odstępstwo od ustalonych i przestrzeganych zasad żywieniowych wywołuje w osobie zaburzonej poczucie winy i lęku. Zdarza się, że ortorektycy unikają spotkań, jeśli te miałyby się wiązać ze spożywaniem wspólnego posiłku. Dzieje się tak zarówno dlatego, że pojawia się obawa przed zjedzeniem czegoś niedozwolonego, jak i z powodu braku czasu. Ortoreksja bowiem oznacza nie tylko obsesyjne myślenie o zdrowym odżywianiu, ale również skrupulatne planowanie, kupowanie oraz przygotowywanie posiłków, co zajmuje ogromnie dużo czasu. Obsesja na punkcie zdrowego jedzenia idzie w parze z obsesją na punkcie odpowiedniego planowania i przygotowywania posiłków.
Przyczyny ortoreksji
Przyczyn ortoreksji jest kilka. Z pewnością sprzyja jej moda na zdrowe odżywianie i produkty bio i eko, presja czytania etykiet, wybierania najzdrowszych, najlepszych i najbardziej naturalnych produktów, podkreślanie potrzeby bycia świadomym konsumentem. Drugim filarem ortoreksji są doniesienia o szkodliwości ogromnej liczby produktów i składników żywności. To wymusza pewne postawy i zachowania, które nie są złe i przynoszą dużo korzyści, o ile nie noszą znamion przesady.
Zaburzenie może zacząć się niewinnie, od zwracania większej uwagi na spożywanie produktów zdrowych, nieprzetworzonych, pozbawionych konserwantów, po odrzucenie niektórych grup żywieniowych. Z czasem jednak świadome odżywianie może się zamienić w obsesję. Wówczas celem życia staje się rygorystyczna dieta oparta wyłącznie na zdrowych, nieprzetworzonych produktach. W skrajnych przypadkach chorzy - z obawy przed niezdrową i szkodliwą żywnością - nie jedzą wcale.
Ortoreksja - skutki
Jakie są skutki żywieniowej przesady? W skrajnych wypadkach ortoreksja prowadzi do zaburzeń funkcjonowania w społeczeństwie oraz niedożywienia. Osoby nią dotknięte zapadają na choroby, których przyczyna tkwi w niewłaściwym sposobie odżywiania się. Może dojść do zmian około narządowych, uszkodzenia pracy narządu, a nawet całego układu.
Osoba z ortoreksją, nie dość że nie ma czasu na życie towarzyskie, często żyje w przekonaniu o swojej wyższości. Obsesja żywieniowa prowadzi do wyobcowania, często zmusza do rzucenia pracy i zerwania kontaktów z najbliższymi, jeśli to przeszkadza w życiu w zgodzie z rytmem i wymogami preferowanego stylu żywienia.
Ortoreksja - diagnostyka i leczenie
Ortoreksja może dotknąć każdego, a z uwagi na rosnącą popularność zdrowego, nieprzetworzonego jedzenia, w grupie ryzyka może znajdować się coraz więcej osób. Szczególnie niepokojąca jest ortoreksja u dzieci i młodzieży. Zawsze, gdy pojawiają się niepokojące sygnały, należy skonsultować się ze specjalistą: psychologiem lub psychiatrą, ortoreksja bowiem, tak jak i inne zaburzenia związane z jedzeniem, jest "chorobą duszy".
Leczenie ortoreksji powinno mieć charakter interdyscyplinarny, obejmować współpracę psychologa, psychiatry oraz dietetyka. Narzędziem pomocnym przy dokonaniu diagnozy jest kwestionariusz ORTO-15, który zawiera 15 stwierdzeń, opisujących objawy ortoreksji.
Podstawą leczenia zaburzenia jest również stosowanie racjonalnej diety, która ma na celu wyrównanie niedoborów. Jadłospis powinien zostać opracowany przez lekarza lub dietetyka. Jak sobie radzić z ortoreksją? Zdecydowanie nie bagatelizować problemu i poprosić o pomoc specjalistę.
