Co to jest rumień guzowaty?
Rumień guzowaty (łac. erythema nodosum, EN) jest chorobą zapalną podskórnej tkanki tłuszczowej. Choroba może pojawić się w każdym wieku. Częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn, u dzieci manifestuje się niezależnie od płci. Rumień guzowaty jest najczęstszą formą zapalenia podskórnej tkanki tłuszczowej. Może mieć postać ostrą i przewlekłą. U mniej więcej połowy pacjentów obserwuje się nawroty choroby i widoczną sezonowość objawów.
Rumień guzowaty objawia się guzami w tkance podskórnej. Są one słabo ograniczone i ucieplone, czerwone i bolesne. Zwykle mają średnicę jednego centymetra, choć mogą być większe, a i zlewać się, tworząc obszary stwardniałej skóry. Najczęściej lokalizują się po stronie wyprostnej podudzi, ale także na udach, pośladkach, ramionach, głowie i tułowiu. Możliwy jest również rumień guzowaty na twarzy.
Chorobie często towarzyszy gorączka, złe samopoczucie, osłabienie, ból stawów i stan zapalny, często objawy zapalenia górnych dróg oddechowych (takie jak kaszel czy ból gardła) lub objawy ze strony przewodu pokarmowego (biegunka, nudności, ból brzucha). Do wachlarza objawów mogą dołączyć symptomy choroby podstawowej, będącej przyczyną rozwoju rumienia guzowatego.
Guzy po kilku tygodniach ustępują (utrzymują się od 2 do 9 tygodni). W miarę dojrzewania zmieniają kolor na siny, brązowy, żółtawy i ostatecznie zielony (proces ten przypomina gojenie się siniaków). Nie pozostawiają blizn, choć mogą być widoczne przebarwienia pozapalne.
Rumień guzowaty - przyczyny
Przyczyny rumienia guzowatego w większości przypadków nie są znane. W pozostałych sytuacjach wywołuje je:
- infekcja bakteryjna - zarówno infekcje paciorkowcowe, jak i gruźlica, kiła, salmonelloza,
- sarkoidoza,
- infekcja grzybicza (przede wszystkim histoplazmoza, kokcydioidomikoza).
- infekcja wirusowa (cytomegalowirus (CMV), wirus zapalenia wątroby typu B (HBV) i C (HCV), wirus Epsteina-Barr (EBV) oraz wirus HIV),
- nieswoiste zapalenie jelit - wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna,
- zakażenia pasożytnicze - zwłaszcza pasożyt Toxoplasma gondii, wywołujący toksoplazmozę,
- choroby układowe tkanki łącznej (toczeń rumieniowaty układowy, zapalenie wielomięśniowe i skórnomięśniowe, twardzina układowa, choroby zapalne naczyń),
- nowotwory złośliwe,
- niektóre leki (na przykład amoksycylina, inhibitory pompy protonowej, doustne środki antykoncepcyjne).
Czasem rumień guzowaty pojawia się podczas ciąży, najczęściej pod koniec pierwszego i na początku drugiego trymestru, stąd zainteresowanie przyszłych mam kwestią "rumień guzowaty a ciąża".
Rumień guzowaty jest reakcją immunologiczną na wiele różnych czynników. Nie bez znaczenia jest poprzedzający pojawienie się guzów spadek odporności, zwykle związany z długotrwałym stresem, złymi nawykami żywieniowymi, zaburzeniami snu, czyli niehigienicznym trybem życia.
Rumień guzowaty - badania i leczenie
Rumień guzowaty diagnozuje się na podstawie objawów klinicznych, a jego leczenie zależy od czynników przyczynowych, stąd stosuje się różne leki, a jeśli przyczyną są farmaceutyki, należy je odstawić. Zaleca się również leczenie miejscowe, polegające na robieniu specjalnych okładów z 2-procentowego roztworu ichtiolu, maści ichtiolowej (5-10%), maści metanabolowej i mentolowej. Pomocne są również dostępne bez recepty niesteroidowe leki przeciwzapalne, jak również odpoczynek z uniesionymi nogami oraz noszenie bandaży uciskowych.
Jakie badania są niezbędne, by rozpocząć leczenie rumienia? Należy zacząć od morfologii krwi, badania wskaźnika sedymentacji erytrocytów, OB (opadu Biernackiego), określenia poziomu leukocytów i aktywności aminotransferaz (ALT i AST), badania odczynu antystreptolizynowego, badania moczu. Jeśli objawy są niespecyficzne bądź budzą wątpliwości, przeprowadza się biopsję guza. Badaniem rozstrzygającym jest badanie histologiczne pobranie fragmentu guzka. W przypadku zaobserwowania objawów rumienia guzowatego zawsze należy się zgłosić lekarza.
