Kortyzol - jakie są normy i kiedy należy zbadać jego poziom?

Kortyzol - spis treści:

1. Kortyzol - co to jest?
2. Kortyzol i jego rola w organizmie ludzkim
3. Hormon stresu - skąd to określenie?
4. Kortyzol - badania
5. Poziom kortyzolu - normy
6. Jak obniżyć poziom kortyzolu?

Kortyzol - co to jest?

Kortyzol to hormon produkowany przez korę nadnerczy, który potocznie nazywany jest hormonem stresu. W ludzkim organizmie kortyzol odgrywa wiele ważnych ról. Jego nadmiar lub niedobór mogą być oznaką nieprawidłowości, lub prowadzić do rozwoju różnych schorzeń. 

Kortyzol i jego rola w organizmie ludzkim

Kortyzol wpływa m.in. na odpowiedni poziom glukozy we krwi, a także zwiększa wydalanie potasu. Oprócz tego:

• zatrzymuje sól w organizmie;
• uwalnia aminokwasy;
• zatrzymuje szybkość wchłaniana aminokwasów przez mięśnie;
• wykazuje działanie przeciwzapalne.

Hormon stresu - skąd to określenie?

Poziom kortyzolu podwyższa się, gdy jesteśmy zestresowani. Stąd też wywodzi się określenie "hormon stresu". Gdy sytuacja taka utrzymuje się krótko, nie powinno nas to niepokoić. Poza tym gdy kortyzol łączy się z adrenaliną i testosteronem, mobilizujemy się do działania i jesteśmy bardziej energiczni.

Jednak przewlekły nadmiar kortyzolu może być bardzo niebezpieczny. Gdy taka sytuacja utrzymuje się przez długi czas, grozi to rozwojem chorób tarczycy, nowotworów, a także zespołu Cushinga*.

Kortyzol - badania

W celu określenia poziomu kortyzolu w organizmie należy wykonać badanie laboratoryjne. Polega ono na pobraniu krwi z żyły łokciowej. Z reguły zaleca się, by było ono wykonywane w godzinach porannych. Powinniśmy stawić się na nie na czczo.

Zazwyczaj zaleca się je po zdiagnozowaniu nadczynności oraz niedoczynności kory nadnerczy. Inne objawy, które powinny nas do tego zmobilizować to m.in.:

• częste bóle i zawroty głowy;
• przewlekłe stany depresyjne;
• przewlekły stres, z którym nie umiemy sobie poradzić;
• zaburzenia cyklu miesiączkowego;
• obniżone libido;
• utrzymująca się przez długi czas bezsenność;
• często powtarzające się i trudne do wyleczenia infekcje.

Aby wynik badania był miarodajny na 2-3 dni przed jego wykonaniem powinniśmy zrezygnować z picia alkoholu. Unikajmy także sytuacji stresujących. Warto wspomnieć, że poziom kortyzolu może być zachwiany z powodu otyłości, gorączki, infekcji, przewlekłych chorób, a także intensywnych ćwiczeń fizycznych. Dlatego każdy niepokojący wynik należy skonsultować z lekarzem, który zleci ewentualnie dalsze testy.

Poziom kortyzolu - normy

Normy kortyzolu uzależnione są od pory dnia. W godzinach porannych jego stężenie jest największe. Z kolei nocą jest ono znacznie najmniejsze. Rytm dobowy wydzielania tego hormonu reguluje centralny układ nerwowy. 

Oto normy kortyzolu w surowicy:

• godz. 8.00: 5 - 25 ug/dl (0,14 - 0,96 umol/l lub 138 - 690 nmol/l);
• godz. 12.00: 4 - 20 ug/dl (0,11 - 0,54 umol/l lub 110 - 552 nmol/l);
• godz. 24.00: 0 - 5 ug/dl (0,0 - 0,14 umol/l lub 0,0 - 3,86 nmol/l)

O czym może świadczyć podwyższony poziom kortyzolu?

Podwyższony poziom kortyzolu może być objawem wielu schorzeń. To m.in.:

• depresja
• anoreksja
• nowotwór tarczycy;
• nowotwór płuc;
• guz nadnerczy.

Z kolei obniżony poziom kortyzolu może być objawem wrodzonego przerostu nadnerczy lub pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy (choroba Addisona).

Jak obniżyć poziom kortyzolu?

Jeśli wyniki badań wykazały, że poziom hormonu w naszym organizmie jest zawyżony, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Z kolei w sytuacji, gdy czujemy, że towarzyszy nam na co dzień zbyt dużo stresu i chcemy uniknąć konsekwencji związanych z nadmiernym wytwarzaniem kortyzolu, warto pamiętać o kilku zasadach.

Jedną z najważniejszych kwestii jest spokojny i długi sen (minimum 6-7 godzin w ciągu doby). Warto zadbać także o ruch na świeżym powietrzu, a także unikać restrykcyjnych i męczących diet. Poza tym nie powinniśmy zostawać codziennie po godzinach w pracy. Unikajmy także, o ile to możliwe, wszelkich stresujących sytuacji. Jeśli jednak czujemy, że nie umiemy sobie samodzielnie poradzić ze stresem, warto skonsultować się z psychologiem lub psychiatrą. 

*Za jego rozwój odpowiada zmiana chorobowa w nadnerczach, prowadząca do nadmiernego wytwarzania kortyzolu i kortykotropiny. 

Zobacz także:

• Oksytocyna - hormon o zaskakujących właściwościach
• Fibromialgia - przyczyny, objawy, diagnoza, leczenie
• Dlaczego nie wolno stresować dzieci?
• Przymusowe testy na depresję, wyłączne karmienie piersią - nowe standardy opieki okołoporodowej
• Depresja u dziecka to coraz poważniejszy problem. Ekspert: Nie lekceważ tych objawów
• Depresja poporodowa. Gdy macierzyństwo odbiera radość
• Senność - jakie są jej najczęstsze przyczyny? Jak sobie pomóc?