Omdlenia to krótkotrwałe epizody utraty przytomności i napięcia mięśniowego, wywołane niedotlenieniem mózgu wskutek zmniejszenia przepływu krwi. Typowe dla omdlenia jest to, że utrata przytomności jest krótka, a jej odzyskanie ma charakter samoistny. Omdlenie trwa zwykle kilkanaście sekund. W tym czasie osoba pozbawiona przytomności nie reaguje na bodźce i polecenia, a po odzyskaniu świadomości tego nie pamięta. Omdlenie może być zjawiskiem jednorazowym, ale i lubi się powtarzać. Wiele zależy od przyczyny.
Omdlenia - przyczyny
Przyczyną omdlenia jest krótkotrwałe zmniejszenie dostarczania tlenu do mózgu. Najczęściej jest to skutek zaburzenia przepływu krwi, który jest uzależniony od pracy serca, jak również optymalnej objętości krwi. Może do niego dojść, gdy przerwanie dopływu krwi do mózgu trwa 6-8 sekund lub ilość dostarczanego tlenu zmniejszy się o 20%.
Omdlenie może mieć bardzo różne przyczyny, zarówno niegroźne, jak i zwiastujące poważne problemy ze zdrowiem. Wyróżnia się:
- Omdlenia odruchowe, nazywane również omdleniem wazowagalnymi lub neurogennymi. To najczęstsza przyczyna. Omdlenia te są charakterystyczne dla ludzi młodych, choć dotyczą także osób starszych lub z organiczną chorobą serca.
- Omdlenia kardiogenne to drugi najczęstszy typ omdleń. Zwykle jest wywołane zaburzeniami rytmu serca oraz zmniejszeniem pojemności minutowej serca i przepływu krwi do mózgu.
- Omdlenia ortostatyczne, pojawiają się wskutek spadku ciśnienia tętniczego po pionizacji (na przykład podczas szybkiego wstawania). W przeciwieństwie do omdlenia odruchowego ten rodzaj omdleń może się powtarzać.
Pozostałe, rzadziej spotykane rodzaje omdleń to omdlenia idiopatyczne, psychogenne neurologiczne i metaboliczne.
Często zdarzają się omdlenia w ciąży. Przyczyną jest progesteron, który wpływa na rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz obniżenie ciśnienia tętniczego. Innymi powodami występowania omdleń w ciąży jest zbyt niski poziom cukru we krwi, duży wysiłek, szybka zmiana pozycji ciała. Do zasłabnięcia dochodzi również w przypadku długotrwałego przebywania w pozycji stojącej, zwłaszcza w gorących pomieszczeniach. Omdlenia zdarzają się również pod wpływem silnych emocji bądź stresu. Ważne jest, aby zarówno o zasłabnięciach, jak i innych niepokojących sytuacjach poinformować lekarza prowadzącego ciążę.
Omdlenia - objawy
Omdleniu towarzyszy krótkotrwała utrata przytomności (najczęściej połączona z upadkiem), po czym następuje samoistny powrót świadomości. Może się pojawić bez objawów ostrzegawczych lub być poprzedzone objawami zasłabnięcia. Stan przedomdleniowy cechują:
- zawroty głowy,
- zaburzenia widzenia (na przykład mroczki przed oczami),
- szum w uszach,
- uczucie gorąca,
- nudności,
- poty,
- zblednięcie.
Omdlenie jest jedną z form utraty świadomości, dlatego łatwo ją pomylić z innymi zaburzeniami przebiegającymi z utratą przytomności. Należy pamiętać, że omdlenie to tylko jedna z przyczyn utraty przytomności. Innymi powodami może być: hipoglikemia (czyli niski poziom cukru we krwi), napad padaczkowy czy hiperwentylacja (która często towarzyszy napadom paniki).
Omdlenia - pierwsza pomoc. Co robić?
Omdlenie w większości przypadków nie wymaga interwencji służb ratowniczych, niemniej warto wiedzieć, jak w takiej sytuacji reagować. Z kolei przedłużający się stan nieprzytomności, ponieważ zagraża życiu, wymaga nie tylko natychmiastowej reakcji, ale i wezwania karetki pogotowia ratunkowego.
Kiedy dojdzie do omdlenia, najpierw należy sprawdzić przytomność i oddech. Jeśli osoba zemdlona oddycha, należy ją ułożyć w pozycji bocznej bezpiecznej. Kobiety w widocznej ciąży należy ułożyć na lewym boku. Bardzo ważny jest dostęp świeżego powietrza.
Jeśli osoba nieprzytomna nie oddycha, należy przejść do resuscytacji krążeniowo-oddechowej, która polega na wykonywaniu uciśnięć klatki piersiowej bądź uciśnięć klatki piersiowej i oddechów ratowniczych "usta-usta", w cyklach 30 uciśnięć i 2 oddechy ratownicze. Należy wezwać karetkę pogotowia.
Jeśli omdlenia zdarzają się często, należy bliżej przyjrzeć się problemowi i przeprowadzić badania, które mają na celu wykluczenie przyczyny i chorób, które są groźne dla zdrowia i życia. Kluczowy jest wywiad lekarski, podstawowe badanie pacjenta, badanie neurologiczne i okulistyczne oraz: spoczynkowy zapis EKG, monitorowanie czynności serca metodą Holtera, echokardiografia i test wysiłkowy, czasem badanie EEG (elektroencefalografia), tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny głowy, jak również badania laboratoryjne z krwi.
Omdlenie może mieć bardzo różne przyczyny, zarówno niegroźne, jak i zwiastujące poważne problemy ze zdrowiem. To dlatego zawsze po omdleniu należy skonsultować się z lekarzem.
