Senność to skłonność do zasypiania w ciągu dnia, odczuwanie zmęczenia oraz zapadanie w drzemki w czasie przeznaczonym na aktywność, pojawiające się pomimo przespania nocy. Senność w ciągu dnia to hipersomnia.
Senność - objawy i przyczyny
Osoby senne gorzej funkcjonują, zarówno fizycznie, jak i intelektualnie. Pojawiają się problemy z koncentracją i pamięcią, a także z pozytywnym nastawieniem. To bywa nie tylko wyczerpujące, ale i niebezpieczne. Szacuje się, że z nadmierną sennością w ciągu dnia boryka się nawet co trzecia osoba.
Jej przyczyny są różne. Senność w ciągu dnia może być następstwem nieprzespanej nocy lub objawem zaburzeń snu, wiązać się z niskim ciśnieniem bądź niedoborami pokarmowymi. Nie bez znaczenia są zaburzenia rytmu okołodobowego w przypadku zmiany strefy czasowej, pracy zmianowej, nawyków i wieku. Zmęczenie i senność mogą być również skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków i środków psychoaktywnych, takich jak leki przeciwpsychoteczne, gliptyny, leki przeciwhistaminowe czy opioidy (kodeina, morfina, heroina). Senność może być również objawem choroby.
Senność a choroby
Senność może być objawem wielu stanów chorobowych, takich jak:
- infekcje - przeziębienie, grypa, angina,
- niedokrwistość, niedobory pokarmowe,
- nietolerancje pokarmowe,
- choroby o podłożu autoimmunologicznym (na przykład Hashimoto, celiakia, cukrzyca typu 1, reumatoidalne zapalenie stawów),
- choroby układu pokarmowego (na przykład zapalenie dróg żółciowych, przewlekłe zapalenie wątroby, zakażenia WZW),
- choroby układu krążenia (na przykład ostra niewydolność serca, zapalenie mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu i kołatania serca),
- choroby układu oddechowego (na przykład obturacyjny bezdech senny, przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma z napadami w nocy),
- zaburzenia endokrynologiczne (na przykład niedoczynność tarczycy, cukrzyca typu 2),
- przewlekła niewydolności nerek,
- wczesne stadia nowotworów,
- hemochromatoza,
- otyłość.
Senność a bezsenność i inne zaburzenia snu
Senność w ciągu dnia bardzo często jest konsekwencją zaburzeń snu, takich jak bezsenność, zaburzenia rytmu okołodobowego, parasomnie (w tym lęki i koszmary nocne), zaburzenia oddychania związane ze snem czy zaburzenia ruchowe związane ze snem.
Zarówno bezsenność, związana z trudnościami z zasypianiem, pobudkami w ciągu nocy lub przedwczesnym budzeniem się i niemożnością ponownego zaśnięcia, jak i inne zaburzenia sprawiają, że czas snu ulega skróceniu, spada jego jakość, przez co organizm nie ma szans na zregenerowanie się. Zmęczenie, niedospanie i senność są tego oczywistą konsekwencją.
Najczęstszymi przyczynami bezsenności są zaburzenia psychiczne - głównie depresja, choroby endokrynologiczne, metaboliczne, a także sytuacje stresowe. Nie bez znaczenia jest higiena snu oraz uwarunkowania genetyczne.
Senność - diagnostyka i leczenie
Aby pomóc osobie, której dokucza senność, specjaliści zalecają wykluczenie niedoboru snu. Zalecenie jest proste - należy wydłużyć czas snu o kilka godzin. Jeśli nie będzie poprawy, senność w ciągu dnia się nie zmniejszy, przechodzi się do wykluczenia chorób somatycznych. W tym celu należy udać się do lekarza, który zbierze wywiad, przeprowadzi badanie lekarskie, a także: pomiar ciśnienia tętniczego i badanie elektrokardiograficzne (EKG). Kolejny krok to wykonanie badań, które mają potwierdzić bądź wykluczyć takie jednostki chorobowe jak: cukrzyca, choroby nerek, choroby wątroby, przewlekłe stany zapalne, niedokrwistość czy niedoczynność tarczycy. Tym samym szukając przyczyny senności warto wykonać takie badania jak: morfologia krwi, poziomu glukozy, poziom TSH, ocena wg skali senności Epworth.
Nie bez znaczenia jest diagnostyka zaburzeń psychicznych, zwłaszcza depresji oraz chorób neurologicznych. Jeśli lekarz wykluczy choroby, a senność wciąż dokucza, konieczna jest diagnostyka w kierunku pierwotnych zaburzeń snu, a także hipersomnii pochodzenia ośrodkowego.
Rozpoznanie pierwotnej nadmiernej senności, czyli hipersomnii ma miejsce wówczas, gdy jej objawy utrzymują się dłużej niż miesiąc oraz gdy zostaną wykluczone przyczyny somatyczne i psychiczne.
