Insulina (łac. insula, czyli wyspa. Nazwa pochodzi od wysepek Langerhansa, które ją wytwarzają) to anaboliczny hormon peptydowy, który w organizmie ludzkim pełni wiele ważnych funkcji. Nade wszystko odgrywa dużą rolę w metabolizmie węglowodanów, białek i tłuszczów.
Insulinę wraz ze swoim asystentem odkrył w 1922 roku Frederick Banting, który za owo dokonanie otrzymał Nagrodę Nobla. To był przełom w leczeniu cukrzycy. Z insuliną wiąże się jeszcze jedna nagroda Nobla. W 1958 roku otrzymał ją Frederick Sanger, który ustalił sekwencję aminokwasową insuliny.
Rola insuliny
Insulina produkowana jest przez komórki beta wysp trzustki, zaś najważniejszym bodźcem do jej wytwarzania jest poposiłkowe zwiększenie stężenia glukozy we krwi. Dzięki wzrostowi produkcji insuliny, jak również jej działaniu, zwiększa się transport glukozy do wnętrza komórek, co z kolei obniża poziom glukozy we krwi. Insulina odpowiada za przemianę nadmiaru węglowodanów w tłuszcze, pobudza syntezę białka, a i umożliwia magazynowanie cukrów prostych w wątrobie. Dzięki niej glukoza może przenikać do komórek, dostarczając im energii. Insulina wpływa również na czynność jajników.
Działanie insuliny podlega kontroli wielu mechanizmów, głównie hormonalnych. Jej wydzielanie pobudzają hormony jelitowe, wzrost glukozy we krwi po posiłku, poposiłkowe aminokwasy i kwasy tłuszczowe.
Insulina - badanie
Badanie insuliny to prosta metoda oznaczania jej w surowicy na podstawie morfologii krwi. Poziom insuliny powinien być zbadany wraz z oceną stężenia glukozy i tzw. peptydu C. Badanie insuliny przeprowadza się na czczo, na próbce krwi pobranej z żyły łokciowej.
Pomiar stężenia insuliny zaleca się między innymi przy:
- diagnostyce hipoglikemii bądź pojawiania się objawów obniżonego stężenia glukozy. Są to między innymi zawroty głowy czy nadmierna potliwość,
- podejrzeniu obecności guza produkującego insulinę,
- w celu ustalenia stopnia insulinooporności,
- diagnostyce chorób wątroby,
- ocenie skuteczności leczenia po transplantacji komórek wysp trzustkowych,
- w diagnostyce hormonalnej guzów wydzielających hormony prowadzące do otyłości - akromegalii czy zespołu Cushinga.
Normy insuliny zależą od płci i wieku, a także czasu, jaki upłynął od ostatniego posiłku.
Nadmiar insuliny
W przypadku zbyt wysokiego poziomu insuliny, poziom glukozy we krwi jest znacznie obniżony - dochodzi do hipoglikemii. Wysoki poziom insuliny ma związek z:
- przyjmowaniem różnych leków, w tym doustnej antykoncepcji,
- nietolerancją fruktozy,
- chorobą Cushinga,
- otyłością,
- cukrzycą typu 2,
- zespołem metabolicznym,
- akromegalią.
Niedobór insuliny
Niedobór insuliny jest odpowiedzialny za zaburzenia gospodarki węglowodanowej i pojawienie się cukrzycy. Gdy wydzielanie insuliny jest upośledzone, z powodu jej niedoboru zbyt wysokie jest stężenie glukozy (to hiperglikemia).
Jeżeli poziom cukru we krwi jest zbyt wysoki, należy przeprowadzić diagnostykę w kierunku cukrzycy. U osób na nią chorujących pojawia się problem z wytwarzaniem insuliny w odpowiednich ilościach, a niekiedy z jej brakiem. Do rozwoju cukrzycy dochodzi na skutek zaburzeń wydzielania insuliny przez trzustkę.
Insulina. Leczenie cukrzycy
Insulina stosowana jest jako lek w terapii cukrzycy, choć nie każda chorująca na nią osoba musi ją stosować. Leczenie insuliną muszą podjąć chorzy na cukrzycę typu I. To niezbędny element terapii - trzustka insuliny nie wytwarza, w konsekwencji może dojść do groźnych powikłań. U cukrzyków typu II zwykle wystarczy odpowiednia dieta, aktywność fizyczna oraz leki (niestety nie wszystkie są refundowane przez NFZ). Insulinę do zastrzyków pozyskuje się zarówno z trzustek zwierząt, jak i za pomocą metody biotechnologicznej. Insulinoterapii wymaga również cukrzyca kobiet ciężarnych, gdy dieta nie przynosi efektów. Insulina podawana w terapii cukrzycy zastępuje hormon naturalnie wytwarzany w trzustce. Jest podawana za pomocą penów, strzykawek lub pompy insulinowej.
