Świerzb (łac. scabies) to choroba zakaźna, którą wywołują świerzbowce należące do roztoczy. U ludzi świerzb wywołuje świerzbowiec ludzki (Sarcoptes hominis, Sarcoptes scabiei). Do zakażenia dochodzi najczęściej przez bezpośredni kontakt fizyczny, choć zdarza się, że świerzbowce przenoszą się za pośrednictwem przedmiotów. Zakażenie świerzbowcem zwykle odbywa się poprzez bezpośredni kontakt z chorym, na przykład poprzez pielęgnowanie chorego, spanie w jednym łóżku, a także przez kontakty seksualne. Świerzbowiec poza skórą jest w stanie przeżyć do 4 dni.
Świerzb to powszechny problem, a chorobą jest bardziej powszechna niż nam się wydaje. To jedna z najczęstszych dermatoz pasożytniczych, która stanowi problem medyczny i społeczny. Zakażeniu świerzbem sprzyja niski poziom higieny osobistej, złe warunki mieszkaniowe i brak urządzeń sanitarnych. Pomimo tego, że choroba często zdarza się w środowiskach, w których istnieje problem z higieną, to okazuje się, że przestrzeganie jej zasad nie chroni przed zarażeniem świerzbowcem. Zdarza się, że świerzb pojawia się u osób, które pracują w dużych skupiskach ludzi oraz u dzieci w wieku przedszkolnym lub szkolnym. Zakażeniu sprzyja również obniżenie odporności.
Świerzb - objawy
Świerzbowiec zagnieżdża się i rozmnaża w naskórku. W nim tworzy kanaliki, w których samice świerzbowca składają jaja. Z nich wylęgają się larwy, które w ciągu 3 tygodni przekształcają się w dojrzałe świerzbowce. Nasilenie dolegliwości występuje zwykle po 3-6 tygodniach od zakażenia.
Początkowe objawy świerzbu, zwłaszcza u dzieci, są często mylone z objawami alergii, ospy wietrznej lub różyczki, ponieważ zwykle w początkowej fazie choroby pojawia się czerwona wysypka.
Ponieważ świerzbowiec drąży kanały w warstwie rogowej naskórka, objawem jego obecności są zmiany skórne w postaci grudek, pęcherzyków, plam oraz przeczosów (linijne nadżerki naskórka spowodowane intensywnym drapaniem). Pierwszym i charakterystycznym objawem świerzbu jest intensywny, miejscowy świąd, nasilający się w nocy, a także po kąpieli.
Zmiany świadczące o obecności świerzbowców najczęściej pojawiają się na:
- pośladkach,
- nadgarstkach,
- po bokach palców,
- w okolicach pępka,
- obok narządów płciowych,
- wokół brodawek sutkowych u kobiet,
- na dłoniach i podeszwach stóp u dzieci.
Świerzb tak naprawdę może lokalizować się wszędzie, choć najrzadziej pojawia się na plecach i głowie.
Świerzb - rozpoznanie i leczenie
Rozpoznanie świądu opiera się na zaobserwowaniu charakterystycznych norek świerzbowcowych, świądu (nasilającego się nocą) oraz przeczosów.
W leczeniu świerzbu używa się preparatów miejscowych - maści. Choroba leczy się stosunkowo łatwo. Oprócz preparatów miejscowych stosuje się preparaty przeciwhistaminowe, które łagodzą nieznośny świąd skory. Gdy dojdzie do nadkażenia bakteryjnego skóry, wdrażane są antybiotyki.
Konieczne jest również stosowanie kąpieli, zdezynfekowanie naczyń, wanny i toalet. Ważne, by wyprać ubrania w możliwie najwyższej temperaturze i wyprasować je gorącym żelazkiem od wewnątrz. Zwykle odkażenie bielizny, ubrań i pościeli wystarcza, by pozbyć się problemu. Przedmioty, których nie można wyprać, zaleca się wymrozić - przez 12h w temperaturze -20C. Zmiany chorobowe wywołane świerzbem można również przemywać naparami z tymianku, wrotycza, babki wąskolistnej lub kminku zwyczajnego.
Leczeniem muszą zostać objęte wszystkie osoby z najbliższego otoczenia osoby chorej. Najważniejsze jest, by terapię wdrożyć jak najszybciej, by uniknąć rozszerzenia zakażenia na inne osoby w drodze bezpośredniego kontaktu. Świerzb nie stanowi zagrożenia w ciąży ani w okresie laktacji.
Długość leczenia świerzbu trwa od kilku dni do kilku tygodni. Zależy to od rodzaju zastosowanych leków, stopnia nasilenia choroby oraz wieku i stanu zdrowia osoby zakażonej. Powikłania po świerzbie zdarzają się rzadko. Najgroźniejszy jest brak wczesnego rozpoznania, ponieważ zmiany skórne mogą się nasilać i prowadzić do występowania wtórnych zakażeń bakteryjnych, a także wystąpienia objawów alergicznych. Świerzb w fazie zaawansowanej objawia się obecnością rozległych, miejscowych zakażeń skóry, strupków, grudek, pęcherzy i silnego zaczerwienienia. Skóra może się złuszczać i rogowacieć.
