Kontaktowe zapalenie skóry, inaczej wyprysk kontaktowy, jest skutkiem bezpośredniego kontaktu skóry z alergenem lub substancją drażniącą, z czego wynika podział schorzenia na alergiczne kontaktowe zapalenie skóry i niealergiczne kontaktowe zapalenie skóry.
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry - przyczyny i objawy
Czynnikami, które najczęściej wywołują kontaktowe alergiczne zapalenie skóry, są:
- nikiel (monety, biżuteria, sztućce, zamki w odzieży, okulary, guziki),
- chrom (metale, wybielacze, detergenty),
- kobalt (metale, biżuteria, guziki),
- formaldehyd (odzież, lakiery do paznokci),
- substancje zapachowe (perfumy, kosmetyki),
- barwniki (farby do tkanin).
Kontaktowe zapalenie skóry przebiega w dwóch etapach. To faza indukcji oraz faza pełnoobjawowa. Etap indukcji polega na przenikaniu związków chemicznych w głąb skóry i wchodzeniu w reakcję z białkami. Drugi etap to wyzwalanie reakcji uczuleniowej.
Pierwotnym wykwitem tego typu kontaktowego zapalenia skóry jest grudka wysiękowa oraz pęcherzyk. Zmianom skórnym zwykle towarzyszy świąd. Kontaktowe zapalenie skóry zazwyczaj ustępuje, nie pozostawiając blizn czy śladów. W przypadku znacznego nasilenia może pojawić się obrzęk, a skóra może stać się szorstka. Wyprysk kontaktowy jest schorzeniem długotrwałym o charakterze nawrotowym.
Wyróżnia się dwie postacie choroby: wyprysk ostry i wyprysk przewlekły. Ostre kontaktowe zapalenie skóry objawia się zmianami w postaci obrzęku, rumienia oraz pęcherzyków z surowiczą treścią. Przewlekłe kontaktowe zapalenie skóry pojawia się w wyniku częstego kontaktu skóry z czynnikami uczulającymi. Alergia manifestuje się pękaniem, suchością i złuszczaniem skóry. Pojawia się nadmierne rogowacenie. Ryzyko pojawienia się alergii wzrasta, jeśli w rodzinie występowały już przypadki kontaktowego zapalenia skóry.
Niealergiczne kontaktowe zapalenie skóry
Niealergiczne kontaktowe zapalenie skóry jest skutkiem podrażnienia skóry, a nie nadwrażliwości na alergen. Wówczas stan zapalny pojawia się po pierwszym kontakcie z substancją drażniącą. Zmiany skórne w przebiegu wyprysku kontaktowego niealergicznego ograniczone są do miejsca kontaktu z czynnikiem drażniącym. W zależności od nasilenia reakcji może wystąpić świąd, pieczenie i ból. Schorzenie może mieć charakter przewlekły i nawracający. Leczenie zwykle jest miejscowe, analogiczne jak w przypadku alergicznego kontaktowego zapalenia skóry.
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry - rozpoznanie i leczenie
Ustalenie, jaka substancja wywołuje kontaktowe zapalenie skóry, zwykle nie jest łatwe - opiera się na obserwacji. Aby rozpoznać alergen przeprowadza się badania zewnętrzne (na skórę nanosi się krople z alergenem i delikatnie nakłuwa skórę) oraz skórne testy płatkowe (badanie polega na położeniu na skórę bibuły nasączonej alergenami). Jeśli po ustalonym czasie skóra jest zaczerwieniona i pojawił się obrzęk, test wypadł pozytywnie. Czasami w ustaleniu substancji uczulającej pomaga umiejscowienie zmian skórnych.
Kontaktowe zapalenie skóry wywołane alergenem leczy się miejscowo przez stosowanie maści zawierających kortykosteroidy (na przykład hydrokortyzon), czasem z dodatkiem antybiotyków (jeśli doszło do nadkażenia bakteryjnego bądź grzybiczego). Jeśli świąd jest uporczywy, można stosować leki przeciwhistaminowe oraz przeciwświądowe. Leczenie wyprysku kontaktowego jest objawowe, a jego celem jest złagodzenie objawów. W niektórych przypadkach alergii pomaga odczulanie, czyli podawanie alergenu - w niewielkiej ilości, by organizm się na nią uodpornił.
Na zmiany będące objawem kontaktowego zapalenia skóry pomocne mogą być okłady o właściwościach ściągających z roztworem soli fizjologicznej, które wysuszają skórę i łagodzą swędzenie. Warto również sięgać po kremy natłuszczające oraz dermatologiczne. Warto pamiętać, że zaniedbane bądź źle leczone kontaktowe zapalenie skóry może nie tylko być dokuczliwe, ale i ulec nadkażeniu bakteryjnemu i grzybiczemu.
Ponieważ kontaktowe zapalenie skóry jest reakcją na działanie alergenu lub substancji drażniącej, terapia schorzenia polega również na unikaniu kontaktu z czynnikami, które wywołują stan zapalny. To dlatego nie należy zakładać biżuterii, po której pojawia się wysypka, nie używać kosmetyków i proszków do prania, które wywołują kontaktowe zapalenie skóry. Prace porządkowe i remontowe należy wykonywać w rękawiczkach, a przed zastosowaniem nowego kosmetyku koniecznie trzeba wykonać próbę alergiczną.
