Aminokwasy - budowa, właściwości, źródła

Aminokwasy - budowa i właściwości

Aminokwasy są potrzebne organizmowi do prawidłowego funkcjonowania. Należą do związków organicznych. Ich pełna nazwa to kwas α-amino karboksylowy. Aminokwasy mogą się ze sobą i łączyć w rozbudowane i skomplikowane łańcuchy - peptydy. Dotychczas poznano blisko 300 aminokwasów, około 20 z nich pochodzi z białka zwierzęcego.

Jaka jest rola aminokwasów? Okazuje się, że:

• odpowiadają za gospodarkę hormonalną, biorą udział w produkcji hormonów (na przykład insuliny, tyroksyny i adrenaliny),
• odgrywają rolę w procesach układu nerwowego,
• biorą udział w produkcji płynów ustrojowych, enzymów oraz neuroprzekaźników przenoszących w mózgu impulsy elektryczne,
• wspomagają regenerację komórek,
• biorą udział w metabolizmie węglowodanów oraz tłuszczów,
• umożliwiają wzrost i rozwój komórek organizmu,
• regulują procesy odpowiedzialne za odpowiedź immunologiczną organizmu,
• przyspieszają gojenie się ran, pomagają regenerować uszkodzone komórki mięśni, skóry oraz narządów wewnętrznych, włosów i paznokci,
• wchodzą w skład enzymów, które odpowiadają za prawidłowy przebieg procesów biochemicznych w organizmie,
• pomagają regulować ciśnienie krwi,
• wspierają równowagę kwasowo-zasadową,
• podczas wysiłku fizycznego są źródłem energii, zamieniają się w materiał budulcowy mięśni.

Aminokwasy - rodzaje

Wyróżnia się aminokwasy białkowe, które budują białka oraz niebiałkowe, które pełnią funkcje inne niż budulcowe. Aminokwasy białkowe klasyfikuje się z uwzględnieniem kilku kryteriów. Jednym z nich jest konieczność ich dostarczenia z pożywieniem (wartość biologiczna) lub możliwość wytwarzania aminokwasu przez organizm człowieka. Stąd aminokwasy dzieli się na:

• aminokwasy egzogenne - są niezbędne, organizm nie jest w stanie sam ich wytworzyć. Należy je dostarczyć z pożywieniem. To: lizyna, metionina, treonina, leucyna, izoleucyna, walina, tryptofan i fenyloalanina, a także histydyna, która w niewielkim stopniu produkowana jest przez organizm,
• aminokwasy endogenne - nie są niezbędne, organizm sam je wytwarza. To alanina, asparagina, kwas asparaginowy, cysteina, glutamina, glicyna, prolina, seryna, tauryna, tyrozyna,
• warunkowo niezbędne -  organizm wytwarza je sam, pod warunkiem, że ma odpowiednie ilości aminokwasów, które są ich prekursorami. Część z nich jest syntezowana.

 Aminokwasy egzogenne - rola w organizmie

Szczególne znaczenie dla funkcjonowania organizmu mają aminokwasy egzogenne, czyli:

1. lizyna - wzmacnia odporność i działa przeciwwirusowo, wspomaga absorpcję wapnia, jest niezbędna do wzrostu i rozwoju chrząstek i ścięgien, bierze udział w wytwarzaniu hormonów, enzymów, przeciwciał, wpływa na metabolizm tłuszczów,
2. metionina - wzmacnia odporność, reguluje wytwarzanie hormonu wzrostu, jest niezbędna do wzrostu. Działa ochronnie na komórki wątroby, bierze udział w metabolizmie tłuszczów,
3. treonina - wspomaga działanie układu nerwowego, proces trawienia tłuszczów oraz funkcjonowanie układu nerwowego, układu krążenia, wątroby i układu odpornościowego,
4. leucyna - obniża poziom kortyzolu, przyśpiesza wzrost masy mięśniowej, uczestniczy w regeneracji mięśni i kości, wpływa na regulację poziomu cukru we krwi,
5. izoleucyna - wzmacnia i buduje tkankę mięśniową, przyspiesza regenerację po urazach, podnosi poziom energii, normalizuje poziom glukozy we krwi,
6. walina - buduje tkankę mięśniową i pomaga zredukować tkankę tłuszczową, wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego i odpornościowego,
7. tryptofan - niezbędny do produkcji melatoniny i serotoniny, bierze udział w laktacji, niezbędny do powstawania neuroprzekaźników (serotoniny i melatoniny), poprawia działanie układu nerwowego, działa antydepresyjnie, zmniejsza nadpobudliwość i napięcie,
8. fenyloalanina - wpływa na układ hormonalny. Jej niedobór prowadzi do obniżenia energii, problemów z pamięcią.

Źródła aminokwasów

Część białek organizm potrafi wytworzyć sam, jednak te, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania, muszą zostać dostarczone wraz z pożywieniem. Ponieważ aminokwasy budują białka, można je znaleźć w produktach o jego dużej zawartości. Tym samym najwięcej aminokwasów zawierają produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak mięso, mleko, sery i jajka. Produktami pochodzenia roślinnego, będącymi źródłem aminokwasów, są nasiona roślin strączkowych, produkty zbożowe, warzywa i owoce.

Niedobór aminokwasów

Niedobór aminokwasów ma związek z nieracjonalną, niezbilansowaną dietą, co skutkuje obniżeniem odporności, a także nadwagą. Niedobory można uzupełniać odpowiednimi produktami spożywczymi lub preparatami.