Aminokwasy - budowa i właściwości
Aminokwasy są potrzebne organizmowi do prawidłowego funkcjonowania. Należą do związków organicznych. Ich pełna nazwa to kwas α-amino karboksylowy. Aminokwasy mogą się ze sobą i łączyć w rozbudowane i skomplikowane łańcuchy - peptydy. Dotychczas poznano blisko 300 aminokwasów, około 20 z nich pochodzi z białka zwierzęcego.
Jaka jest rola aminokwasów? Okazuje się, że:
- odpowiadają za gospodarkę hormonalną, biorą udział w produkcji hormonów (na przykład insuliny, tyroksyny i adrenaliny),
- odgrywają rolę w procesach układu nerwowego,
- biorą udział w produkcji płynów ustrojowych, enzymów oraz neuroprzekaźników przenoszących w mózgu impulsy elektryczne,
- wspomagają regenerację komórek,
- biorą udział w metabolizmie węglowodanów oraz tłuszczów,
- umożliwiają wzrost i rozwój komórek organizmu,
- regulują procesy odpowiedzialne za odpowiedź immunologiczną organizmu,
- przyspieszają gojenie się ran, pomagają regenerować uszkodzone komórki mięśni, skóry oraz narządów wewnętrznych, włosów i paznokci,
- wchodzą w skład enzymów, które odpowiadają za prawidłowy przebieg procesów biochemicznych w organizmie,
- pomagają regulować ciśnienie krwi,
- wspierają równowagę kwasowo-zasadową,
- podczas wysiłku fizycznego są źródłem energii, zamieniają się w materiał budulcowy mięśni.
Aminokwasy - rodzaje
Wyróżnia się aminokwasy białkowe, które budują białka oraz niebiałkowe, które pełnią funkcje inne niż budulcowe. Aminokwasy białkowe klasyfikuje się z uwzględnieniem kilku kryteriów. Jednym z nich jest konieczność ich dostarczenia z pożywieniem (wartość biologiczna) lub możliwość wytwarzania aminokwasu przez organizm człowieka. Stąd aminokwasy dzieli się na:
- aminokwasy egzogenne - są niezbędne, organizm nie jest w stanie sam ich wytworzyć. Należy je dostarczyć z pożywieniem. To: lizyna, metionina, treonina, leucyna, izoleucyna, walina, tryptofan i fenyloalanina, a także histydyna, która w niewielkim stopniu produkowana jest przez organizm,
- aminokwasy endogenne - nie są niezbędne, organizm sam je wytwarza. To alanina, asparagina, kwas asparaginowy, cysteina, glutamina, glicyna, prolina, seryna, tauryna, tyrozyna,
- warunkowo niezbędne - organizm wytwarza je sam, pod warunkiem, że ma odpowiednie ilości aminokwasów, które są ich prekursorami. Część z nich jest syntezowana.
Aminokwasy egzogenne - rola w organizmie
Szczególne znaczenie dla funkcjonowania organizmu mają aminokwasy egzogenne, czyli:
- lizyna - wzmacnia odporność i działa przeciwwirusowo, wspomaga absorpcję wapnia, jest niezbędna do wzrostu i rozwoju chrząstek i ścięgien, bierze udział w wytwarzaniu hormonów, enzymów, przeciwciał, wpływa na metabolizm tłuszczów,
- metionina - wzmacnia odporność, reguluje wytwarzanie hormonu wzrostu, jest niezbędna do wzrostu. Działa ochronnie na komórki wątroby, bierze udział w metabolizmie tłuszczów,
- treonina - wspomaga działanie układu nerwowego, proces trawienia tłuszczów oraz funkcjonowanie układu nerwowego, układu krążenia, wątroby i układu odpornościowego,
- leucyna - obniża poziom kortyzolu, przyśpiesza wzrost masy mięśniowej, uczestniczy w regeneracji mięśni i kości, wpływa na regulację poziomu cukru we krwi,
- izoleucyna - wzmacnia i buduje tkankę mięśniową, przyspiesza regenerację po urazach, podnosi poziom energii, normalizuje poziom glukozy we krwi,
- walina - buduje tkankę mięśniową i pomaga zredukować tkankę tłuszczową, wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego i odpornościowego,
- tryptofan - niezbędny do produkcji melatoniny i serotoniny, bierze udział w laktacji, niezbędny do powstawania neuroprzekaźników (serotoniny i melatoniny), poprawia działanie układu nerwowego, działa antydepresyjnie, zmniejsza nadpobudliwość i napięcie,
- fenyloalanina - wpływa na układ hormonalny. Jej niedobór prowadzi do obniżenia energii, problemów z pamięcią.
Źródła aminokwasów
Część białek organizm potrafi wytworzyć sam, jednak te, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania, muszą zostać dostarczone wraz z pożywieniem. Ponieważ aminokwasy budują białka, można je znaleźć w produktach o jego dużej zawartości. Tym samym najwięcej aminokwasów zawierają produkty pochodzenia zwierzęcego, takie jak mięso, mleko, sery i jajka. Produktami pochodzenia roślinnego, będącymi źródłem aminokwasów, są nasiona roślin strączkowych, produkty zbożowe, warzywa i owoce.
Niedobór aminokwasów
Niedobór aminokwasów ma związek z nieracjonalną, niezbilansowaną dietą, co skutkuje obniżeniem odporności, a także nadwagą. Niedobory można uzupełniać odpowiednimi produktami spożywczymi lub preparatami.
