Hormon wzrostu jest hormonem polipeptydowym, którego główną funkcją jest pobudzenie wzrastania i wzrostu masy ciała - stymuluje wzrost kości długich i narządów. Głównym obszarem jego działania są chrząstki nasadowe kości długich.
Hormon wzrostu u człowieka zbudowany jest z ponad 190 reszt aminokwasowych. Jego wydzielanie ma charakter pulsacyjny, jest związane nie tylko z płcią czy wiekiem, ale i porą dnia. Najwyższy poziom wydzielania hormonu wzrostu ma miejsce w okresie dojrzewania. W późniejszym czasie, choć jego wydzielanie maleje, somatotropina jest wciąż obecna w organizmie. U osób zdrowych hormon wzrostu wydzielany jest do krwi zgodnie z rytmem dobowym, przy czym największa częstość przypada na godziny nocne.
Wzrastanie i zwiększenie masy ciała to nie jedyne zadania hormonu wzrostu, ponieważ somatotropina:
Hormon wzrostu odgrywa istotną rolę nie tylko w przypadku dzieci. Nie mniej ważny jest dla dorosłych. Aby organizm wytwarzał odpowiednie ilości hormonu wzrostu, należy prowadzić higieniczny tryb życia, czyli spać optymalną ilość godzin, stosować racjonalną i zróżnicowaną dietę (bardzo ważne jest białko), a także być aktywnym fizycznie.
Hormon wzrostu dostępny jest również w postaci tabletek. Ponieważ somatotropina wzmacnia i buduje mięśnie, ułatwia spalanie tkanki tłuszczowej i zapobiega urazom, sięgają po nią zwłaszcza sportowcy. Choć producenci twierdzą, że suplement jest bezpieczny i nie wywołuje skutków ubocznych, z jego stosowaniem należy uważać, ponieważ nadmiar hormonu wzrostu może mieć poważne konsekwencje. Jedną z nich jest akromegalia, objawiająca się powiększeniem wszystkich części ciała. Zmiany te są nie tylko niebezpieczne dla zdrowia, ale i nieodwracalne.
Pomiar stężenia hormonu wzrostu wykonuje się w przypadku diagnostyki niskorosłości u dzieci, gdy pada podejrzenie obecności guza produkującego hormon wzrostu, gigantyzmu i akromegalii oraz by dokonać oceny skuteczności leczenia hormonem wzrostu. Dzięki badaniom można wykryć różne choroby (wynikających z zaburzeń przysadki). Dzieci, u których wykryty zostanie niedobór hormonu wzrostu, można poddać leczeniu.
Badanie poziomu somatotropiny polega na kilkukrotnym pobraniu krwi z żyły łokciowej. Materiałem do badania jest surowica. Prawidłowy poziom hormonu wzrostu nie powinien wynosić więcej jak 5 mg/l we krwi pobranej na czczo, zaś w oznaczeniu z wykorzystaniem insuliny - większy niż 25 mg/l w osoczu. Wyniki badań GH należy w każdym przypadku konsultować z lekarzem.
Zbyt wysoki poziom hormonu wzrostu może prowadzić do gigantyzmu u dzieci, co objawia się nadmiernym wzrostem kości i tkanek, zaś u dorosłych do akromegalii, czyli rozrostu tkanek miękkich. Przyczyną nadmiaru hormonu wzrostu zwykle jest guz, który wzmaga produkcję hormonu (lub nadmierna suplementacja).
U dzieci niedobór hormonu wzrostu skutkuje nie tylko niskim wzrostem, ale i opóźnieniem w rozwoju. U dorosłych przekłada się na zwiększoną gęstość kości, wysoki poziom lipidów oraz ogólne osłabienie siły mięśniowej. Przyczyny niedoboru hormonu wzrostu mogą być wrodzone (defekt genów, wrodzone nieprawidłowości w zakresie ośrodkowego układu nerwowego), nabyte (guzy przysadki lub podwzgórza, gruźlica, hemochromatoza, uraz głowy) lub idiopatyczne (przyczyna nie jest znana).
Spadek stężenia hormonu wzrostu z wiekiem jest odczuwalny i widoczny. Obniża się wydolność i siła, obserwuje się spadek energii i witalności, dochodzi do zwiększenia otyłości brzusznej, zmniejszenia zdolności do wysiłków fizycznych i odporności psychicznej, zwiększenia oporności insulinowej, obniżenia gęstości mineralnej kości, nasilenia obecności czynników ryzyka choroby wieńcowej.