Cytologia jest procedurą przesiewową w kierunku raka szyjki macicy. To badanie, które sprawdza obecność komórek przedrakowych lub rakowych z tarczy i kanału szyjki macicy. Badanie wykonuje lekarz w gabinecie ginekologicznym. Jest ono bezbolesne. Ile się czeka na wynik cytologii? Zwykle nie dłużej niż dwa tygodnie.
Zobacz także: Badanie usg w ciąży - na czym polega?
Ponieważ badania cytologiczne są dokładne, wykonywane regularnie zmniejszają częstość występowania raka szyjki macicy i śmiertelność nawet o 80 procent. To podstawowe narzędzie ochrony przed nowotworem. Cytologia umożliwia wykrycie groźnych zmian we wczesnej fazie (tzw. przedinwazyjnej), która cechuje się bardzo dobrym rokowaniem i możliwością trwałego wyleczenia. Możliwa jest również cytologia na podłożu płynnym.
Do interpretacji wyników cytologii używa się:
Istnieją dwa możliwe wyniki z cytologii: normalne/prawidłowe lub nieprawidłowe. Jeśli wyniki są prawidłowe, to oznacza to, że nie zidentyfikowano nieprawidłowych komórek. Normalne wyniki są czasami określane jako ujemne. W przypadku gdy wyniki cytologii są prawidłowe, kolejne badanie można wykonać dopiero za rok.
Żaden nieprawidłowy wynik cytologii nie jest potwierdzeniem raka szyjki macicy. Jeśli wyniki cytologii są nieprawidłowe, to oznacza, że na szyjce macicy znajdują się nieprawidłowe komórki, z których niektóre mogą mieć podwyższone ryzyko. Złe wyniki cytologii oznaczają, że lekarz może zalecić zwiększenie częstotliwości badań cytologicznych lub dokładniejsze obejrzenie tkanki szyjki macicy za pomocą kolposkopii (wziernikowanie szyjki macicy). Dopiero jednak pobranie wycinka tkankowego i badanie histopatologiczne może potwierdzić lub wykluczyć raka.
Do niedawna stosowana klasyfikacja Papanicolau była 5-stopniowa:
Za wynik prawidłowy uznaje się stopnie I i II (cytologia grupa 1, cytologia grupa 2), zaś od stopnia III B wdrażano dalszą diagnostykę lub leczenie (cytologia grupa 3). Skala Papanicolau jest przejrzysta, ale przez specjalistów uważana za niewystarczającą (nie dostarcza niezbędnych informacji).
Obecnie coraz częściej stosuje się klasyfikację "The Bethesda system" (TBS). W jej myśl uznaje się, że stopień I to wynik prawidłowy. Odpowiada on grupie I w skali Papanicolau i oznacza, że w rozmazie obecne są jedynie prawidłowe komórki nabłonka płaskiego i gruczołowatego.
Możliwy jest także wynik: cytologia prawidłowa z łagodnym stanem zapalnym (wówczas oprócz komórek prawidłowych rozmaz zawiera nieliczne komórki, które wskazują na stan zapalny), cytologia prawidłowa ze stanem zapalnym (wynik odpowiada grupie II Papanicolau, stwierdza komórki prawidłowe, komórki wskazujące na stan zapalny i nieliczne leukocyty w rozmazie).
Najbardziej pożądany wynik wg klasyfikacji TBS to NILM (ang: No Intraepithelial Lesion or Malignancy). Oznacza brak podejrzenia śródnabłonkowej neoplazji oraz raka. To wynik pozytywny.
Według klasyfikacji Bethesda złe wyniki cytologii oznaczane są w następujący sposób:
Wyniki cytologii w systemie Bethesda dostarczają informacji na temat rodzaju zakażenia, obecności nieprawidłowych komórek innych niż komórki nabłonkowe. Stwierdzają również, czy materiał do oceny był odpowiedni i czy oprócz komórek z tarczy części pochwowej obecne w nim były komórki z kanału szyjki macicy.