Motyw snu. Gdzie go spotkamy i czym jest?
Motyw snu przejawia się praktycznie we wszystkich dziedzinach działalności człowieka. Znajdziemy go zarówno w sztuce, literaturze, teatrze jak i filmie. Znana jest również specjalna wersja motywu snu, jest to tak zwany - oniryzm. Słowo to pochodzi od "oneiros", z języka greckiego i oznacza nic innego jak "marzenia senne". Jest to nurt, którego zasadą jest ukazanie rzeczywistości w zniekształceniu poprzez pryzmat doznań sennych. Czyli jaśniej sprawę ujmując - przełożenie własnego snu, który nie zawsze ma dużo wspólnego z racjonalizmem na papier lub na scenę. W takim przypadku często dochodzi do zatarcia się logicznego wyrazu. Motyw snu może być także wyrażony poprzez opowieść głównego lub pobocznych bohaterów, o wydarzeniach dostrzeżonych we własnych marzeniach sennych. Dość często mamy tutaj do czynienia z powtarzalnym symbolem snu proroczego.
- Zobacz też: Motyw miłości w literaturze
Motyw snu w literaturze, czyli Alicja w pogoni za swoim królikiem...
Motyw snu w literaturze spotykamy bardzo często. Przykłady utworów zawierających motyw snu to:
- Mitologia grecka i rzymska. Mamy tutaj uosobienie/personifikację snu we własnej osobie. W greckiej mitologii będzie to Hypnos, ze swoim znakiem rozpoznawczym w postaci kwiatu maku. Natomiast w przypadku Rzymu, odpowiednikiem Hypnosa jest Somnus.
- Biblia. Zarówno w starym testamencie jak i nowym mamy liczne motywy snu. Bardzo często w nich ludziom objawia się sam Bóg lub też zesłany przez niego posłannik-anioł. Dzieje się tak przykładowo u króla Salomona. Kolejny taki przejaw to sen Nabuchodonozora, władcy babilońskiego. Tutaj mamy do czynienia ze snem o pewnym znaczeniu, które władca za wszelką cenę chce poznać. Okazuje się, iż jest to sen proroczy. Bardzo znane przez wszystkich są motywy snów faraona, które także pokazują w symboliczny sposób przyszłość. Należy nie zapominać też o jednym z najbardziej znanych momentów w Biblii, którym niewątpliwie jest zwiastowanie Maryi. Jak wiadomo ma ono miejsce właśnie w śnie.
- "Do snu", Jan Kochanowski. W dziele tym mamy bezpośrednie zwroty do snu, który przybiera tutaj symboliczne znaczenie śmierci/przygotowania do śmierci.
- "Makbet", William Shakespeare. Autor wykorzystuje zjawisko koszmarów sennych, które prześladują Makbeta i jego żonę.
- "Dziady" cz. III, Adam Mickiewicz. Sen jest tutaj traktowany jako autentyczne doświadczenie i wyraża się poprzez nieskrępowane życie dusz.
- "Alicja w krainie czarów", Carroll Lewis. Tytułowa bohaterka trochę sama kreuje świat w swoim śnie a gdy w końcu wraca do rzeczywistości, otwarcie nazywa ją nudnym stanem.
Sen w literaturze dlaczego jest tak popularny?
Sen w literaturze z łatwością zrobi nam z danego utworu gatunek ukrytej fikcji. Dodatkowo w marzeniach sennych łatwo jest przemycać pewne, niekiedy niewygodne koncepty. Sen wytrzyma wszystko, doda opowiadaniu pewną nutę magiczności, mistycyzmu i tajemniczości - co zawsze jest w cenie. Może on odpowiadać za zwroty akcji, czy też pospolite nadanie jej tempa. Dodaje człowiekowi również specjalne moce - pozwala na widzenie przyszłości; a tym samym ukazuje nam obcowanie z pewną dozą paranormalnych doznań. Jest swego rodzaju naturalnym transem, który nie potrzebuje środków halucynogennych.
Sny w "Zbrodni i Karze", czyli wizje, które pomagają uporać się z problemami
Sny w "Zbrodni i Karze" są sztandarowym przykładem wprowadzenia tego motywu do literatury. Wydaje się, iż sam autor był wielce zafascynowany zjawiskiem marzeń sennych i umysłu ludzkiego. Wszystkie swoje najśmielsze pomysły z nimi związane przelał wprost na papier. Sny na jawie, czy po prostu sny? Kto z nas nie zadał sobie choć raz takiego pytania czytając dzieło Dostojewskiego. Rzeczywistość odcięta jest tutaj bardzo cienką linią od świata snów, który zawładnął życiem głównego bohatera. Czy celem Fiodora Dostojewskiego było zwrócenie uwagi na złożoność ludzkiej psychiki, poprzez ukazanie różnych stanów umysłu we śnie?
Sen Raskolnikowa - najlepszy sposób na wyrzuty sumienia
Sen Raskolnikowa, który jest głównym bohaterem powieści Fiodora Dostojewskiego, pod tytułem "Zbrodnia i Kara" pojawia się kilkukrotnie. Dzieje się tak przed oraz po morderstwie. Śni on przykładowo o maltretowanym koniu. Raskolnikow jest tutaj ukazany jako mały chłopiec, który próbuje bronić katowane zwierze. Sen przyszedł do niego tuż przed morderstwem. Po dokonaniu zbrodni zawładnął nim kolejny, który był zlokalizowany na miejscu dokonania zabójstwa, czyli w domu starej lichwiarki Alony. Tym razem podczas zadawania kobiecie ciosów siekierą, staruszka śmiała się. Czy chodziło tutaj o wyrzuty sumienia oprawcy i uczucie pogardy dla samego siebie? To jedna z intepretacji.
