Rodzina - małżeństwo czy konkubinat?

W polskim prawie dzieciom urodzonym w małżeństwie i tym pochodzącym ze związków nieformalnych przysługują takie same prawa. Przyjrzyjmy się jakie.

Obowiązki rodziców wobec dziecka są takie same bez względu na to, czy urodziło się ono w małżeństwie, czy w konkubinacie. Tak samo dziedziczy, ma takie samo prawo do pomocy społecznej, a także do alimentów, jeśli rodzice się rozstaną. Najpierw jednak trzeba ustalić, kto jest ojcem dziecka.

Oświadczenie ojcostwa

Zgodnie z łacińską sentencją: mater semper certa est (matka jest zawsze pewna), jest nią kobieta, która dziecko urodziła. Z ojcem sprawa jest bardziej skomplikowana. Przyjmuje się, że ojcem dziecka urodzonego w małżeństwie jest mąż matki. Jest to tzw. domniemanie ojcostwa. Z chwilą przyjścia na świat dziecka oboje rodzice otrzymują pełnię praw rodzicielskich.

Jeżeli rodzice żyją w konkubinacie, domniemania ojcostwa nie ma. Ojciec dziecka musi je uznać przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Może to też zrobić przed sądem opiekuńczym, a za granicą przed konsulem. W wyjątkowych sytuacjach, gdy ojcu lub dziecku grozi niebezpieczeństwo, uznanie dziecka może nastąpić przed notariuszem albo na piśmie z urzędowo poświadczonym podpisem. Uznanie nie wiąże się z żadnymi badaniami. Polega na oświadczeniu.

Czasem zdarza się, że ojciec, który już uznał dziecko, po jakimś czasie nabierze podejrzeń, że jednak to nie jego potomek. Wtedy może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa.

Jeśli mężczyzna, którego matka wskazuje jako ojca dziecka, nie chce go uznać, wtedy ojcostwo ustali sąd. W tym celu zleci przeprowadzenie badania DNA ojca i dziecka, a także przesłucha świadków.

Mężczyzna może też zostać ojcem przez przysposobienie - jest ojcem nie z natury, lecz z prawa.

Nazwisko dziecka

Prawo do nazwiska nabywa się z chwilą urodzenia. Nazwisko otrzymuje się po rodzicach. Dziecko urodzone w małżeństwie nosi więc nazwisko swoich rodziców.

Jeśli małżonkowie mają różne nazwiska, dziecko nosi nazwisko wskazane w ich zgodnych oświadczeniach. Dziecko pozamałżeńskie - jeśli ojciec uznał je - nosi nazwisko wskazane w zgodnych oświadczeniach rodziców, składanych jednocześnie z oświadczeniami koniecznymi do uznania ojcostwa. W obu wypadkach rodzice mogą wskazać nazwisko jednego z nich lub nazwisko utworzone z połączenia nazwisk matki i ojca. Jeśli rodzice nie złożą zgodnych oświadczeń, dziecko nosi nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca. Uwaga! Nazwiska w Polsce nie mogą być jednak dłuższe niż dwuczłonowe.

Gdy ojciec dziecka jest nieznany, w akcie urodzenia dziecka wpisuje się jako nazwisko ojca rodowe nazwisko matki. W sytuacji gdy rodzice dziecka nie są znani, nazwisko nadaje sąd opiekuńczy.

Pomoc socjalna, prawo do renty rodzinnej

Wszystkim dzieciom z niezamożnych rodzin, bez względu na to, czy ich rodzice są małżeństwem, czy też żyją w konkubinacie, przysługuje pomoc państwa.

Rodzinom z dziećmi, które spełniają kryterium dochodowe, przysługuje zasiłek rodzinny i dodatki do niego (z wyjątkiem dodatku z tytułu samotnego rodzicielstwa).

Jeśli w małżeństwie jeden z małżonków umrze, drugi razem ze wspólnymi dziećmi mają prawo do renty rodzinnej po nim. W konkubinacie w razie śmierci jednego z partnerów drugiemu nie przysługuje prawo do renty po nim. Ale nieślubnym dzieciom renta się należy. Podobnie jak zasiłek rodzinny i dodatki do niego.

Alimenty na dziecko

Każdy ojciec, choćby nie był mężem matki, jeśli nie wychowuje dziecka, musi na nie płacić alimenty, bez względu na to, czy ma pełnię władzy rodzicielskiej, czy też został jej pozbawiony, została mu ograniczona lub zawieszona. Dobrze byłoby, gdyby rodzice dziecka dogadali się, które przejmuje nad nim opiekę, a które będzie płacić alimenty. Jeśli z polubownego dogadania się w sprawie alimentów na dziecko nic nie wyjdzie, trzeba wnieść pozew do sądu.

Uwaga! Alimenty trzeba płacić, dopóki dziecko nie będzie w stanie samodzielnie się utrzymać. Choćby było dorosłe, ale nie mogło znaleźć pracy - rodzice są zobowiązani pomagać mu finansowo. Chyba że taka pomoc niosłaby dla nich nadmierny uszczerbek lub dziecko nie dokłada starań, żeby uzyskać możliwość samodzielnego utrzymania się.

W małżeństwie prawo do alimentów mają nie tylko dzieci, ale i małżonek (w separacji, a nawet po rozwodzie, jeśli nie został uznany za wyłącznie winnego rozpadu związku). Konkubenci, choćby żyli w skrajnej biedzie - już nie.

Dziedziczenie

Prawo spadkowe nie rozróżnia ślubnych i nieślubnych dzieci. Wszystkie dziedziczą tak samo, chyba że rodzic zdecydował inaczej, a swoją wolę zapisał w testamencie. Jeśli któremuś z dzieci odmówił schedy po sobie, może ono dochodzić od pozostałych spadkobierców prawa do zachowku, czyli połowy tego, co by mu przysługiwało przy dziedziczeniu ustawowym (jeśli dziecko jest małoletnie, należy mu się 2/3 spadku).

Ulgi w podatku

Rodzice dzieci, którzy nie są małżeństwem, nie mogą wspólnie rozliczać się z fiskusem. Mogą jednak skorzystać z ulgi na dziecko. Korzystają z niej, bo przysługuje ona rodzicom, a nie małżonkom. Ważne jest, żeby rodzina mieszkała wspólnie, meldunek ma drugorzędne znaczenie. Ulgę może odliczyć tylko jedno z rodziców albo mogą się podzielić odliczeniem w dowolnej proporcji. Absolutnie nie mogą odliczyć tej kwoty podwójnie - każde od swojego podatku.

Więcej o:
Copyright © Agora SA