Prawa i przywileje rodziców

Kobietom w ciąży i rodzicom małych dzieci należą się szczególne przywileje. Dodatkowe urlopy, ulgi, ochrona w pracy, ale też różne formy pomocy finansowej. Nie jest łatwo się w tym wszystkim połapać. Zwłaszcza, że teraz wiele się zmieniło. Podpowiadamy wam po kolei, kiedy i jak o to się starać.

8. tydzień ciąży: Idź do ginekologa

Trzeba o tym pamiętać z dwóch powodów. Po pierwsze, jest to ważne dla przebiegu ciąży, po drugie - żeby mieć prawo do jednorazowego zasiłku po urodzeniu dziecka, tzw. becikowego . Niestety, by go otrzymać, należy też spełnić warunek dotyczący dochodów. 1000 zł (wypłacane jednorazowo) przyznawane jest rodzinie, w której dochód na jedną osobę (wliczając noworodka) nie przekroczy 1922 zł netto.

9. tydzień ciąży: Zadbaj o warunki pracy

Często przyszli rodzice czekają z przekazaniem wiadomości o dziecku do końca pierwszego trymestru, czyli mniej więcej do 13. tygodnia. Wtedy mijają podstawowe zagrożenia i zmniejsza się ryzyko utraty ciąży. Ale już wcześniej mama powinna zadbać o swoje bezpieczeństwo i wygodę w miejscu pracy.

Jak? Kobieta w ciąży nie może pracować dłużej niż osiem godzin dziennie, nie wolno dawać jej nadgodzin nawet na jej prośbę. To wszystko gwarantuje Kodeks Pracy. Jeżeli charakter pracy przyszłej mamy zakłada np. pracę w nocy, pracodawca musi ją przenieść na inne stanowisko. Oczywiście nie można w takiej sytuacji obniżyć kobiecie pensji - musisz dostać dodatek wyrównawczy.

W opisanych sytuacjach lepiej jest powiedzieć szefowi o ciąży jak najwcześniej. Jeśli jednak jesteś zatrudniona na umowę na czas określony i niedługo mija termin jej rozwiązania, na wszelki wypadek lepiej poczekaj z zawiadomieniem kierownictwa do końca 3. miesiąca ciąży.

14. tydzień ciąży: Nie można cię zwolnić, ale...

Powinnaś już powiedzieć swojemu szefowi o ciąży. Jeśli jesteś zatrudniona na umowę o pracę, podlegasz bezwzględnej ochronie i nie można cię zwolnić (nawet w wypadku zwolnień grupowych). Jeśli jednak pracujesz na czas określony i twoja umowa skończy się po 3. miesiącu ciąży lub później, pracodawca ma obowiązek ją przedłużyć do dnia porodu. Chyba, że pracujesz na zastępstwo - wtedy umowa kończy się, gdy do pracy wraca osoba zastępowana. Nawet, jeśli będzie to na chwilę przed porodem. Niestety, żadnej ochrony przed zwolnieniem nie ma kobieta w ciąży pracująca na umowę-zlecenie lub o dzieło, a także pracownica tymczasowa.

32. tydzień ciąży: Możesz już zacząć urlop

Jesteś bardzo zmęczona ciążą i oczekiwaniem na dziecko? Z urlopu macierzyńskiego możesz skorzystać również przed porodem. Masz do wykorzystania maksymalnie sześć tygodni, które zostaną odliczone od urlopu, na który przejdziesz po urodzeniu dziecka.

Dzidziuś się urodził: Pamiętaj o zaświadczeniach

Po urodzeniu dziecka w szpitalu mama ma ostatnią okazję, żeby poprosić lekarza lub położną o zaświadczenie do becikowego. Koniecznie trzeba też wziąć dokument uprawniający do urlopu macierzyńskiego (wystawia go lekarz).

Dziecko ma 3 dni: Zaczyna się urlop macierzyński

Pamiętaj, żeby zawiadomić pracodawcę o tym, że już urodziłaś. Można to zrobić mailowo lub telefonicznie.

Od dnia urodzin malucha jesteś na urlopie macierzyńskim. Tak nazywamy dni wolne, które należą się mamie po urodzeniu dziecka.

Urlop macierzyński przysługuje tylko kobietom pracującym na etacie, ale zasiłek macierzyński należy się już wszystkim mamom, które w momencie porodu miały opłaconą składkę chorobową. To oznacza, że mogą z niego skorzystać także kobiety zatrudnione na umowę zlecenie, dobrowolnie opłacające składkę chorobową w ZUS oraz matki prowadzące własną działalność gospodarczą. Niestety, te ostatnie, jeśli do czasu porodu prowadziły firmę krócej niż dwa lata, po 1 listopada 2015 dostaną zaledwie 297,18 zł zasiłku macierzyńskiego. Od tej kwoty przyszła matka będzie musiała zapłacić jeszcze obowiązkową składkę zdrowotną. Pozostanie jej więc zaledwie 17 zł i 77 gr miesięcznie. Nie ma możliwości uzyskania zasiłku przy umowie o dzieło, ponieważ nie da się z niej odprowadzić składki chorobowej. Dlatego od 1 stycznia 2016 roku te matki będą mogły liczyć na świadczenie rodzicielskie w wysokości 1000 zł miesięcznie wypłacane przez 12 miesięcy. Podobnie rodzice bezrobotni, studiujący albo rolnicy. Ważne: dotyczy to również dzieci urodzonych przed tym terminem: na niemowlę urodzone np. w listopadzie 2015 rodzice dostaną to świadczenie, ale będzie wypłacane odpowiednio krócej - w tym wypadku przez 10 miesięcy. Aby dostać urlop macierzyński, wystarczy zadzwonić do pracy do działu kadr, a potem dostarczyć akt urodzenia dziecka i zaświadczenie ze szpitala. Długość urlopu zależy od tego, ile dzieci urodziło się przy jednym porodzie. Przez pierwsze 26 tygodni urlop jest pełnopłatny. Dokładne wyliczenia znajdziesz w ramce na stronie 96. Zastanówcie się też, czy chcecie wykorzystać tylko urlop macierzyński (20 tygodni), czy również dodatkowy (6 tygodni) i rodzicielski (26 tygodni). To wpłynie na wysokość zasiłku.

Dziecko ma tydzień: Pora na becikowe

Czas zająć się becikowym, czyli świadczeniem (w wysokości 1000 zł), które należy się rodzicom po narodzinach dziecka. Nieważne, czy urodziło się ono w małżeństwie, czy poza nim. Becikowe może dostać tylko jedno z rodziców - matka, albo ojciec - lub prawny opiekun dziecka. Pamiętajcie jednak o kryterium dochodowym - nie można przekroczyć 1922 zł netto na osobę w rodzinie. Rodzic dziecka musi przedstawić zaświadczenie, że kobieta w ciąży była pod opieką lekarza najpóźniej od 10. tygodnia ciąży. Oprócz zaświadczenia będziecie musieli złożyć w urzędzie gminy lub lokalnym ośrodku pomocy społecznej:

- skrócony akt urodzenia dziecka,

- ksero dowodu osobistego rodzica,

- wniosek,

- zaświadczenie z urzędu skarbowego (oryginał) o dochodzie za rok 2013 każdego pełnoletniego członka rodziny oraz zaświadczenie o dochodzie nieopodatkowanym,

- zaświadczenie z ZUS lub od pracodawcy zawierające informacje o wysokości składek na ubezpieczenie zdrowotne w roku 2013.

Dziecko ma 10 tygodni: Tata może zastąpić mamę

Nie masz już siły siedzieć w domu z maluchem? A może zdecydowaliście, że powinnaś wracać do pracy, bo np. więcej zarabiasz? Po 14 tygodniach urlopu macierzyńskiego możecie się zamienić. Wtedy kobieta ma prawo zrezygnować z reszty urlopu na rzecz taty dziecka i sama wrócić do pracy. A tata będzie miał sześć tygodni wolnego po mamie. Ten urlop dla taty jest również pełnopłatny, a pracodawca nie może odrzucić jego wniosku o urlop. I podobnie jak macierzyński gwarantuje tacie ochronę przed zwolnieniem.

Co musicie zrobić? Mama najpóźniej siedem dni przed zakończeniem 14. tygodnia urlopu macierzyńskiego musi złożyć u swojego pracodawcy wniosek o rezygnacji z pozostałej części urlopu na rzecz ojca dziecka. Do takiego wniosku trzeba dołączyć zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego tatę, które potwierdzi termin rozpoczęcia przez niego urlopu macierzyńskiego. Zgodnie z przepisami musi to nastąpić bezpośrednio po urlopie mamy. Dlatego tata powinien odpowiednio wcześniej złożyć w pracy pisemny wniosek o sześciotygodniowy urlop na warunkach macierzyńskiego.

Dziecko ma 3 miesiące: Tata na ojcowski!

Jeśli tata nie zdecydował się na macierzyński, zostaje mu jeszcze ojcowski! Co to takiego? Pełnopłatny urlop tylko dla taty. Tego urlopu nie można się zrzec na rzecz mamy dziecka. Jeśli tata go nie wykorzysta do chwili, kiedy maluch skończy rok, urlop przepada.

Tata może wziąć na dziecko 14 dni. Nie trzeba bać się szefa - nie może nam zabronić pójścia na ten urlop. Warunki są trzy: trzeba być zatrudnionym na umowę o pracę, mieć małe dziecko, które nie skończyło roku, i złożyć wniosek o urlop ojcowski nie później niż siedem dni przed jego rozpoczęciem.

Na ojcowski można pójść nawet wtedy, gdy żona jest w domu z dzieckiem na macierzyńskim. I razem, we dwójkę, zajmować się maluchem.

Dziecko ma 4 miesiące: Dodatkowe wolne dni

Oprócz macierzyńskiego i ojcowskiego rodzicom przysługuje jeszcze urlop dodatkowy. Jeśli się na niego zdecydujecie, wniosek trzeba złożyć odpowiednio wcześniej. Odpowiedzcie sobie na pytanie, czy na pewno go bierzecie? I kto - mama czy tata?

Co to takiego ten dodatkowy? 20 tygodni urlopu to część obowiązkowa, której mama dziecka nie może się zrzec (poza szczególnym przypadkiem, opisanym wyżej, gdy mama zamienia się z tatą). Ale Kodeks Pracy gwarantuje rodzicom jeszcze fakultatywny urlop dodatkowy. Może on trwać maksymalnie sześć tygodni na jedno dziecko i osiem tygodni na wieloraczki.

Na urlopie dodatkowym mama i tata mają takie same prawa, jak na obowiązkowym macierzyńskim. Ten urlop również jest płatny w 100 proc. W tym wypadku również trzeba złożyć pisemny wniosek najpóźniej siedem dni przed jego rozpoczęciem. Kobieta powinna pamiętać, że jej macierzyński dodatkowy musi zacząć się bezpośrednio po obowiązkowym (daty muszą się zgadzać). Tego urlopu, podobnie jak wychowawczego, pracodawca nie może pracownikowi odmówić.

Dodatkowy urlop mama lub tata mogą wziąć na własne życzenie, ale nie muszą - wybór należy do nich. Każde z nich może po prostu wrócić do pracy.

Dziecko ma 4,5 miesiąca: Powrót do pracy

Urlop macierzyński dobiega końca. Jeśli zdecydowałaś się na urlop dodatkowy, pobędziesz z dzieckiem sześć tygodni dłużej. Jeśli na rodzicielski - możesz zajmować się maluchem jeszcze ponad pół roku. Jeśli nie wzięłaś żadnego urlopu - czeka cię powrót do pracy. Po powrocie z macierzyńskiego szef musi ci zagwarantować pracę na dotychczasowym stanowisku. Jeśli to niemożliwe, to przynajmniej na równorzędnym lub na innym odpowiadającym twoim kwalifikacjom. Wynagrodzenie powinno być takie, jakie otrzymywałabyś, gdybyś nie korzystała z urlopu. Uważaj, kończy się twoja ochrona przed zwolnieniem. Gdy np. pracujesz na umowę na czas określony, szef może cię zwolnić bez podania przyczyny i będziesz miała bardzo małe możliwości dochodzenia swoich roszczeń.

Dlatego zastanów się nad powrotem do pracy, ale w niepełnym wymiarze godzin, najmniej na pół etatu. Wtedy będziesz chroniona (chroniony) przed zwolnieniem przez rok.

Dziecko ma 5 miesięcy: Urlop rodzicielski

Możecie go dostać po skończeniu urlopu dodatkowego - macie do wykorzystania jeszcze 26 tygodni. Niestety, płatne tylko 60 proc. Co innego, jeśli zdecydowaliście się od razu po urodzeniu dziecka, że go wykorzystacie w pełni i to zadeklarowaliście - wtedy przez cały czas trwania urlopu macierzyńskiego, dodatkowego i rodzicielskiego, czyli przez 52 tygodnie, dostaniecie 80 proc. wynagrodzenia.

Urlop rodzicielski udzielany jest jednorazowo lub maksymalnie w trzech częściach, z których każda nie może być krótsza niż osiem tygodni. Części urlopu rodzicielskiego muszą być wykorzystane bezpośrednio jedna po drugiej i mogą korzystać z nich naprzemian matka i ojciec dziecka.

Ale jeśli chcielibyście skorzystać z urlopu rodzicielskiego jednocześnie, też możecie. Tyle, że łączny wymiar urlopu rodzicielskiego obojga rodziców nie może przekraczać 26 tygodni (czyli jeśli np. oboje rodzice decydują się w tym samym czasie przebywać na urlopie rodzicielskim, jego wymiar dla każdego z rodziców wynosi 13 tygodni).

Dziecko ma 11 miesięcy: A może jednak wychowawczy?

Jeśli nie chcesz wracać do pracy, bo np. nie ma dla dziecka miejsca w żłobku i nie stać was na opiekunkę, pozostaje ci jeszcze urlop wychowawczy..

Po urlopie macierzyńskim, ojcowskim, dodatkowym i rodzicielskim, mama i tata mają prawo do 35 miesięcy urlopu wychowawczego. Dodatkowo jeden miesiąc opieki otrzyma tylko mama i jeden tylko tata - jeśli któreś z nich się nie zdecyduje z tego skorzystać, jego miesiąc przepada.

Warto wiedzieć, że na urlopie wychowawczym rodzice nie mogą pozostać dłużej niż do momentu, gdy dziecko skończy cztery lata.

Wniosek o urlop wychowawczy musisz złożyć najpóźniej dwa tygodnie przed jego planowanym rozpoczęciem. Przemyśl dobrze, jak długi ma on być, bo można go wykorzystać najwyżej w pięciu częściach. Jedna część nie może być krótsza niż miesiąc.

W czasie urlopu wychowawczego pracodawca nie może cię zwolnić. Jesteś objęta ubezpieczeniem społecznym (z budżetu państwa), okres urlopu wychowawczego wlicza się do stażu pracy jako okres nieskładkowy i jest zaliczany także do emerytury.

Urlop wychowawczy daje ci prawo do pracy na część etatu, także u innego pracodawcy, pod warunkiem, że możesz w tym czasie sprawować bezpośrednią opiekę nad dzieckiem. Możliwość dorabiania przyda się, bo rodzicowi na urlopie wychowawczym nie przysługuje żaden zasiłek.

Gdy zachorujesz

W razie choroby masz prawo do 270 dni zwolnienia chorobowego (płatne 100 proc.), czyli praktycznie całą ciążę możesz spędzić w domu.

Jeśli nie jesteś na zwolnieniu, masz prawo do badań specjalistycznych w czasie pracy. Ale tylko wtedy, gdy wizyta u lekarza nie jest możliwa w innym terminie (bo np. godziny pracy przychodni pokrywają się z twoim harmonogramem pracy).

Wolne dla taty

Tacie z okazji urodzenia dziecka należą się dwa dni wolnego. Gwarantują to przepisy prawa pracy. Ale to nie wszystko.

Może również wziąć maksymalnie cztery dni urlopu na żądanie, a także urlop ojcowski.

Urlopy dla rodziców

Ile czasu spędzi mama z dzieckiem na płatnym urlopie?

Urlop macierzyński:

20 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka;

31 tygodni przy urodzeniu bliźniaków (w przypadku trojaczków - 33 tygodnie, czworaczków - 35 tygodni, pięcioraczków - 37).

Plus urlop dodatkowy:

6 tygodni (w przypadku wieloraczków - 8 tygodni).

Plus urlop rodzicielski:

26 tygodni - można to podzielić maksymalnie na 3 części i wymieniać się z ojcem dziecka.

Wolne dni na dziecko:

2 dodatkowe dni urlopu rocznie (przysługują dopóki dziecko nie ukończy 14 lat). Może je wykorzystać mama lub tata, ale nie oboje.

Ile czasu spędzi tata z dzieckiem na płatnym urlopie?

Urlop ojcowski:

2 tygodnie - ojcowski (może być razem z żoną)

Urlop zamiast macierzyńskiego żony:

do 6 tygodni

Plus urlop dodatkowy:

6 tygodni (w przypadku wieloraczków - 8 tygodni) tata sam z maluchem

Plus urlop rodzicielski:

26 tygodni - można to podzielić maksymalnie na 3 części i wymieniać się z matką dziecka.

Wolne dni na dziecko:

2 dodatkowe dni urlopu rocznie (przysługują dopóki dziecko nie ukończy 14 lat). Może je wykorzystać tata lub mama, ale nie oboje.

Więcej o:
Copyright © Agora SA