Jajowody - budowa, funkcje i czêste problemy

Jajowody, choæ niepozorne, odgrywaj± istotn± rolê w procesie zap³odnienia i przetrwania zarodka przed zagnie¿d¿eniem macicy. Ich ewentualna niedro¿no¶æ prowadzi do niep³odno¶ci, st±d tak istotne jest zapobieganie ich problemom oraz wczesne wykrywanie nieprawid³owo¶ci.

Jajowody wygl±daj± jak niepozorne tuby (tr±bki z charakterystycznym rozszerzeniem) o szeroko¶ci do centymetra i d³ugo¶ci ok. 15 cm. Umo¿liwiaj± przedostanie siê komórki jajowej z jajników do macicy, bo s± ³±cznikiem miêdzy tymi narz±dami. Ich rola nie ogranicza siê jedynie do bycia pasmem transportowym.

Zobacz wideo

Cztery czê¶ci jajowodu

Prawy jajowód le¿y w pobli¿u wyrostka robaczkowego,lewy - esicy, czyli jednego z odcinków jelita grubego. Oba otulone s± ochronn± otrzewn±.

¦cianki jajowodu tworz± trzy warstwy:

  • zewnêtrzna b³ona surowicza,
  • b³ony miê¶niowa,
  • b³ona ¶luzowa.

Najgrubsza jest b³ona miê¶niowa, skoncentrowana w pobli¿u macicy. Jej komórki miê¶niowe g³adkie kurcz± siê w podobny sposób jak jelita. W³a¶nie te ruchy pozwalaj± na przemieszczanie siê komórki jajowej lub zarodka przez jajowody w kierunku macicy.

¦ciany jajowodów s± do¶æ elastyczne i dobrze unaczynione. Wnêtrze jajowodu wy¶ciela jednowarstwowy nab³onek – w¶ród jego komórek niemal po³owa to komórki pokryte rzêskami, poruszaj±cymi siê w kierunku macicy. To kolejny mechanizm, który u³atwia transport komórki jajowej lub zarodka do macicy.

W nab³onku jajowodu obecne s± równie¿ komórki wydzielnicze, które jeszcze przed jajeczkowaniem (owulacj±) przygotowuj± zapasy, by zarodek móg³ przetrwaæ. Produkuj± one p³yn jajowodowy, który przypomina surowicê krwi. Jest bogaty w potas, chlorki oraz immunoglobuliny, bêd±ce po¿ywieniem dla zarodka lub komórki jajowej.

Ka¿dy jajowód ma 4 czê¶ci:

  1. Lejek – to ta po³o¿ona najbli¿ej jajnika. Rzeczywi¶cie kszta³tem przypomina lejek, ale jego brzegi s± postrzêpione  (nazywane strzêpkami) i unosz±ce w jamie brzusznej. Najd³u¿szy ze strzêpków ³±czy siê z powierzchni± jajnika za pomoc± wiêzad³a lejkowo-jajnikowego. Umo¿liwia to przechwytywanie wyprodukowanej, a nastêpnie uwolnionej z jajnika komórki jajowej i wprowadzenie jej do jajowodu.
  2. Bañka  jest najd³u¿sz±, najszersz±, o najwiêkszej grubo¶ci ¶cianek czê¶ci±  jajowodu. To tu najczê¶ciej dochodzi do zap³odnienia.
  3. Cie¶ñ jest czê¶ci± krótk± i w±sk±. Zdarza siê, ¿e to w³a¶nie tu mo¿e utkn±æ zarodek i rozwija siê ci±¿a jajowodowa, co grozi pêkniêciem jajowodu.
  4. Czê¶æ maciczna (odcinek ¶ród¶cienny) – to fragment jajowodu znajduj±cy siê ju¿ w ¶cianie macicy i wnikaj±cy w jej jamê, czyli dostarczaj±cy zarodek do miejsca zagnie¿d¿enia. 

Zadania jajowodów

Z powy¿szego wynika ju¿ jednoznacznie, ¿e jajowody zajmuj± siê transportem komórki jajowej: od chwili wychwycenia jej po owulacji, po dostarczenie zarodka do macicy. Odpowiadaj± tak¿e za od¿ywianie komórki jajowej podczas wêdrówki. To jednak wci±¿ nie koniec.

By mog³o doj¶æ do zap³odnienia, jajowody wspomagaj± równie¿ ruch plemników w kierunku jajnika i komórki jajowej, a komórki wydzielnicze "karmi±" te¿ gamety mêskie.
Zapewniaj± im takie ¶rodowisko, by mo¿liwa by³a tzw. kapacytacja plemników, czyli ich uzdatnienie do zap³odnienia komórki jajowej. Plemnik opuszczaj±cy mêski organizm jeszcze tego nie umie. W trakcie tego procesu dochodzi m.in. do zmian w strukturze i sk³adzie chemicznym b³ony komórkowej plemnika, umo¿liwiaj±cych choæby wnikniêcie do komórki jajowej.

Jajowody - czêste problemy

Niedro¿no¶æ jajowodów to jedna z najczêstszych przyczyn niep³odno¶ci.  Nieprawid³owo¶æ zazwyczaj nie daje ¿adnych dolegliwo¶ci, wiêc jest wykrywana dopiero podczas diagnostyki, gdy pojawiaj± siê trudno¶ci z zaj¶ciem w ci±¿ê.

O niedro¿no¶æ nietrudno w strukturze z za³o¿enia w±skiej, zw³aszcza, ¿e stany zapalne sprzyjaj± wytwarzaniu siê w niej zrostów. Zrostom sprzyjaj± te¿ zabiegi w okolicy jajowodów, niekonicznie ginekologiczne w obrêbie miednicy mniejszej, ale te¿ w jamie brzusznej. Zdarza siê wiêc, ¿e powa¿ny problem rozpoczyna z za³o¿enia banalne wyciêcie wyrostka robaczkowego.

Dro¿no¶ci jajowodów zagra¿a te¿ endometrioza, czyli choroba, która powoduje, ¿e b³ona ¶luzowa typowa w macicy pojawia siê w innych narz±dach, na przyk³ad w jajowodach, które mo¿e dos³ownie zatkaæ.

Stany zapalne jajowodów sprzyjaj± tak¿e wodniakowi jajowodu. Czasem przyczyn± jego powstania jest endometrioza. O wodniaku mówimy, gdy zablokowany zostaje odp³yw z jajowodu (przez zrosty lub inne przeszkody) p³ynnej tre¶ci. P³yn siê gromadzi i powoduje obrzêk. Je¶li zablokowana tre¶æ jest ropna lub krwista, nie mówimy o wodniaku, a odpowiednio o ropniaku lub krwiaku. co powoduje jej nagromadzenie i jednocze¶nie obrzêk tej struktury.

Endometrioza, stany zapalne czy wodniak wymagaj± leczenia. W zale¿no¶ci od potrzeb i schorzenia jest to terapia hormonalna, czasem przeciwzapalna, bywa, ¿e niezbêdna jest interwencja chirurga (np. przy endometriozie). Niestety, niejednokrotnie nawet usuniêcie przyczyny nie rozwi±zuje problemu dro¿no¶ci jajowodów, gdy¿ nie wype³niaj± one swoich funkcji (np. przestaj± wychwytywaæ komórkê jajow± zaraz po owulacji).

W przypadku niedro¿no¶ci jajowodów zazwyczaj jedynym skutecznym sposobem leczenia niep³odno¶ci jest zap³odnienie pozaustrojowe i pominiêcie jajowodów w procesie rozrodczym.

Wiêcej o: