Jajowody wygl±daj± jak niepozorne tuby (tr±bki z charakterystycznym rozszerzeniem) o szeroko¶ci do centymetra i d³ugo¶ci ok. 15 cm. Umo¿liwiaj± przedostanie siê komórki jajowej z jajników do macicy, bo s± ³±cznikiem miêdzy tymi narz±dami. Ich rola nie ogranicza siê jedynie do bycia pasmem transportowym.
Prawy jajowód le¿y w pobli¿u wyrostka robaczkowego,lewy - esicy, czyli jednego z odcinków jelita grubego. Oba otulone s± ochronn± otrzewn±.
¦cianki jajowodu tworz± trzy warstwy:
Najgrubsza jest b³ona miê¶niowa, skoncentrowana w pobli¿u macicy. Jej komórki miê¶niowe g³adkie kurcz± siê w podobny sposób jak jelita. W³a¶nie te ruchy pozwalaj± na przemieszczanie siê komórki jajowej lub zarodka przez jajowody w kierunku macicy.
¦ciany jajowodów s± do¶æ elastyczne i dobrze unaczynione. Wnêtrze jajowodu wy¶ciela jednowarstwowy nab³onek – w¶ród jego komórek niemal po³owa to komórki pokryte rzêskami, poruszaj±cymi siê w kierunku macicy. To kolejny mechanizm, który u³atwia transport komórki jajowej lub zarodka do macicy.
W nab³onku jajowodu obecne s± równie¿ komórki wydzielnicze, które jeszcze przed jajeczkowaniem (owulacj±) przygotowuj± zapasy, by zarodek móg³ przetrwaæ. Produkuj± one p³yn jajowodowy, który przypomina surowicê krwi. Jest bogaty w potas, chlorki oraz immunoglobuliny, bêd±ce po¿ywieniem dla zarodka lub komórki jajowej.
Ka¿dy jajowód ma 4 czê¶ci:
Z powy¿szego wynika ju¿ jednoznacznie, ¿e jajowody zajmuj± siê transportem komórki jajowej: od chwili wychwycenia jej po owulacji, po dostarczenie zarodka do macicy. Odpowiadaj± tak¿e za od¿ywianie komórki jajowej podczas wêdrówki. To jednak wci±¿ nie koniec.
By mog³o doj¶æ do zap³odnienia, jajowody wspomagaj± równie¿ ruch plemników w kierunku jajnika i komórki jajowej, a komórki wydzielnicze "karmi±" te¿ gamety mêskie.
Zapewniaj± im takie ¶rodowisko, by mo¿liwa by³a tzw. kapacytacja plemników, czyli ich uzdatnienie do zap³odnienia komórki jajowej. Plemnik opuszczaj±cy mêski organizm jeszcze tego nie umie. W trakcie tego procesu dochodzi m.in. do zmian w strukturze i sk³adzie chemicznym b³ony komórkowej plemnika, umo¿liwiaj±cych choæby wnikniêcie do komórki jajowej.
Niedro¿no¶æ jajowodów to jedna z najczêstszych przyczyn niep³odno¶ci. Nieprawid³owo¶æ zazwyczaj nie daje ¿adnych dolegliwo¶ci, wiêc jest wykrywana dopiero podczas diagnostyki, gdy pojawiaj± siê trudno¶ci z zaj¶ciem w ci±¿ê.
O niedro¿no¶æ nietrudno w strukturze z za³o¿enia w±skiej, zw³aszcza, ¿e stany zapalne sprzyjaj± wytwarzaniu siê w niej zrostów. Zrostom sprzyjaj± te¿ zabiegi w okolicy jajowodów, niekonicznie ginekologiczne w obrêbie miednicy mniejszej, ale te¿ w jamie brzusznej. Zdarza siê wiêc, ¿e powa¿ny problem rozpoczyna z za³o¿enia banalne wyciêcie wyrostka robaczkowego.
Dro¿no¶ci jajowodów zagra¿a te¿ endometrioza, czyli choroba, która powoduje, ¿e b³ona ¶luzowa typowa w macicy pojawia siê w innych narz±dach, na przyk³ad w jajowodach, które mo¿e dos³ownie zatkaæ.
Stany zapalne jajowodów sprzyjaj± tak¿e wodniakowi jajowodu. Czasem przyczyn± jego powstania jest endometrioza. O wodniaku mówimy, gdy zablokowany zostaje odp³yw z jajowodu (przez zrosty lub inne przeszkody) p³ynnej tre¶ci. P³yn siê gromadzi i powoduje obrzêk. Je¶li zablokowana tre¶æ jest ropna lub krwista, nie mówimy o wodniaku, a odpowiednio o ropniaku lub krwiaku. co powoduje jej nagromadzenie i jednocze¶nie obrzêk tej struktury.
Endometrioza, stany zapalne czy wodniak wymagaj± leczenia. W zale¿no¶ci od potrzeb i schorzenia jest to terapia hormonalna, czasem przeciwzapalna, bywa, ¿e niezbêdna jest interwencja chirurga (np. przy endometriozie). Niestety, niejednokrotnie nawet usuniêcie przyczyny nie rozwi±zuje problemu dro¿no¶ci jajowodów, gdy¿ nie wype³niaj± one swoich funkcji (np. przestaj± wychwytywaæ komórkê jajow± zaraz po owulacji).
W przypadku niedro¿no¶ci jajowodów zazwyczaj jedynym skutecznym sposobem leczenia niep³odno¶ci jest zap³odnienie pozaustrojowe i pominiêcie jajowodów w procesie rozrodczym.