Dwa komplety, nie więcej
Każdy posiada tylko i aż dwa komplety zębów - mleczne i stałe. Zęby stałe potrzebne są przez całe życie, ponieważ dzięki nim możemy prawidłowo żuć, mówić, a także śpiewać czy uśmiechać się. Uzębienie mleczne jest "przejściowe", wymieniane na stałe wraz ze wzrostem organizmu, mimo to jednak bardzo ważne - zaniedbania w uzębieniu mlecznym prowadzą do istotnych zaburzeń w wyrzynaniu zębów stałych, prowadząc m.in. do wad zgryzu.
Stan pierwszych, stałych zębów trzonowych jest kluczowy dla późniejszego rozwoju całego narządu żucia - położenia pozostałych zębów stałych, a także wzrostu kości szczęki i żuchwy. To także okres wzmożonej aktywności fizycznej, która (choć bardzo pożądana) bywa także przyczyną urazów okolicy twarzoczaszki. Dzieci w wieku od sześciu do dziewięciu lat powinny być pod stałą opieką stomatologa i regularnie zgłaszać się na fluoryzację. W tym okresie warto także skonsultować się z ortodontą, aby uchwycić ewentualne zaburzenia w fazie, gdy jeszcze można je łatwo skorygować.
Próchnica pierwszą przyczyną bezzębia w Polsce
Próchnica to najczęstsza choroba jamy ustnej, która atakuje nasze zęby. Jak wygląda sytuacja w Polsce? Niestety, fatalnie! Jak wynika z danych Ministerstwa Zdrowia, próchnicę ma 99,9 proc. obywateli w wieku 35-44 lat.
Stan zębów u dzieci również jest koszmarny. U pięciolatka stwierdza się średnio około pięć zębów z nieleczonymi ubytkami próchnicowymi, a odsetek dzieci w wieku pięciu lat bez próchnicy nie przekracza 20 procent - alarmuje Ministerstwo Zdrowia. Próchnicę ma też około 80 procent polskich 12-latków i 96 procent 18-latków.
Próchnica u dzieci Fot. Shutterstock/iconic beastiary
Przy takich statystykach nie dziwi więc, że Polska jest nie tylko jednym z państw o najwyższym występowaniu bezzębia w grupie 40+, lecz jest także w niechlubnej czołówce krajów o najwyższym wskaźniku próchnicy wśród dzieci w Europie. Pomimo powszechności próchnicy, wciąż wiele osób na przeglądy chodzi nieregularnie, a na leczenie do dentysty zgłasza się zbyt późno.
Czym jest próchnica?
Próchnica to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie Streptococcus mutans, które wytwarzają kwasy niszczące szkliwo zębów. Jak wygląda próchnica zębów mlecznych? Tak samo jak zębów stałych, ale z uwagi na inną budowę dziecięcych zębów i kości proces próchnicowy i zapalny szybciej się rozprzestrzenia. Dodatkowo jeżeli próchnica pojawi się już w zębach mlecznych, to środowisko bakteryjne w jamie ustnej jest już zmienione i łatwiej o atakowanie próchnicą kolejnych zębów, w tym też wyrzynających się zębów stałych.
Jak jej zapobiegać?
Jak uniknąć próchnicy u małych dzieci? Kamila Wasiluk, lekarz stomatolog, ortodonta z Centrum Medycyny Nowoczesnej Triclinium oraz autorka bloga Mama Ortodonta zapewnia, że przede wszystkim należy dbać o higienę ich jamy ustnej już od pierwszych dni życia. - U niemowlaków przemywamy dziąsła dwa razy dziennie (rano i wieczorem) gazikiem, który wcześniej nasączamy przegotowaną i lekko przestudzoną wodą.
Próchnica u dzieci Fot. Shutterstock/Yuganov Konstantin
Kiedy niemowlak ma już pierwsze ząbki, kupujemy szczoteczkę odpowiednią dla jego wieku, możemy też już zacząć używać pasty. Dzięki temu z jednej strony, na zasadzie zabawy, przyzwyczajamy malutkie dziecko i wpajamy mu nawyk mycia zębów, a z drugiej usuwamy z nich resztki osadu.
Wystarczy zastosować tradycyjną szczoteczkę do mycia zębów mlecznych, która ma miękkie włosie i małą główkę lub silikonową szczoteczkę na palec. Używamy pasty do zębów przeznaczonej odpowiednio do wieku dziecka. Początkowo możemy używać samej szczoteczki zwilżonej wodą, a później nakładamy śladową ilość pasty do zębów. Wybierajmy raczej pastę dostosowaną do wieku dziecka.
- Należy pamiętać, że fluor jest pierwiastkiem toksycznym, dlatego u małych dzieci nadzorujemy mycie ząbków - mówi dr Wasiluk. - Szczotkujemy zęby mleczne z każdej strony, ruchem okrężnym, nie zapominamy o języku. Myjemy zęby mleczne tak samo jak stałe, co najmniej dwa razy dziennie - rano i wieczorem. Starsze dzieci powinny wyrobić sobie ten nawyk oraz powinny mieć wpojone, by po szczotkowaniu już nic nie jadły przed snem. Bardzo ważne jest wieczorne mycie zębów, ponieważ podczas snu zmniejsza się wydzielanie śliny obmywającej zęby, a przez to spada poziom zakwaszenia w jamie ustnej. To bardzo prosta droga do tego, aby zęby zaczęła atakować próchnica.
Zęby powinny być dokładnie umyte. Ważne jest pilnowanie nie tylko tego, aby dziecko myło zęby, lecz także sprawdzanie, jak ono to robi i ewentualne poprawianie po nim. Mam tutaj na myśli nadzór nad dziećmi nawet do 8-10 roku życia.
Dr Wasiluk uczula, żebyśmy pamiętali o myciu smoczka i dziecięcych sztućców. - Niestety, wciąż zdarza się widzieć mamy oblizujące smoczek lub plastikowe sztućce, które upadną na podłogę. Nie ma chyba łatwiejszego sposobu, by przekazać małemu dziecku bakterie wywołujące próchnicę. Zamiast tego najlepiej po prostu przepłukać smoczek pod bieżącą wodą lub wodą z butelki. Podobnie lepiej nie korzystać z tego samego kubka ani nie całować malca bezpośrednio w usta.
Odpowiednia dieta
W dbaniu o zęby duże znaczenie ma również odpowiednia dieta. O wiele lepszy wpływ na stan zdrowia zębów mlecznych ma naturalne mleko matki niż sztuczne, nie jest ono bowiem próchnicotwórcze. To kolejny powód, dla którego warto karmić dziecko piersią. - Aby higiena była skuteczna, trzeba jak najwcześniej oduczyć dziecko zasypiania z butelką w buzi. U starszych dzieci eliminujemy karmienia nocne. Nie podajemy dziecku w nocy słodkich napojów - soków lub herbatek granulowanych. Najbardziej wskazane jest podawanie wody - wymienia autorka bloga Mama Ortodonta.
Unikamy także cukrów. Dr Wasiluk mówi, że jeszcze do niedawna funkcjonowało przekonanie, że niemowlę po czwartym miesiącu życia powinno dostawać soki owocowe jako element dziennego jadłospisu. - Dziecko do prawidłowego rozwoju nie potrzebuje soków ani żadnych słodzonych herbatek. Zwykła woda jest wystarczająca. Jeśli wyrobimy w dziecku zdrowy nawyk jej picia, również w późniejszym okresie życia z chęcią będzie po nią sięgać. Powinniśmy ograniczyć słodycze i produkty zawierające cukier, a także produkty lepkie i oklejające ząbki takie jak chrupki, ciasteczka czy krówki. Ich resztki długo pozostają na zębach, co sprzyja powstawaniu próchnicy.
Próchnica u dzieci Fot. Shutterstock/Andy Shell
Dziecko powinno jeść warzywa i owoce (marchewka, jabłko) w formie kawałków. Nie tylko są one zdrowe dla jego organizmu, lecz także dla zębów, ponieważ ścierają z zębów zbędny osad, a dodatkowo intensywne żucie powoduje zwiększenie wydzielania śliny, która przyczynia się do samooczyszczania zębów. Małe dziecko powinno być zachęcane już po około szóstym-siódmym miesiącu życia, kiedy stabilnie siedzi, do samodzielnego jedzenia rączkami. Najlepiej według metody BLW, czyli baby led weaning.
Kontrolne wizyty stomatologiczne
Odbywamy wizyty u stomatologa od najmłodszych lat. Regularne, raz na pół roku, odwiedzanie dentysty jest bardzo ważne. Tylko specjalista będzie w stanie fachowo ocenić stan zdrowia jamy ustnej dziecka, a także rozpoznać objawy próchnicy. Pierwsza wizyta zalecana jest tuż po rozpoczęciu okresu ząbkowania około pierwszego roku życia.
Gdy pojawi się próchnica
Co zrobić, gdy pojawi się próchnica? - Nie można doprowadzać od dalszego jej rozwoju! - alarmuje dr Wasiluk. - Domowe leczenie to przede wszystkim profilaktyka, czyli rygorystyczne przestrzeganie takich zasad, jak mycie zębów po ostatnim posiłku i picie w nocy wyłącznie wody. Warto też przyjrzeć się diecie dziecka na co dzień i usunąć z niej wszelkie ciasteczka, chrupki, herbatniki itp., a zastąpić świeżymi owocami i warzywami oraz zrezygnować z wszelkich słodzonych napojów.
- Zęby mleczne należy leczyć tak samo, jak zęby stałe i jeśli zachodzi taka konieczność, zęby mleczne też leczy się kanałowo. Błędem jest pozostawianie rozwierconych, spróchniałych zębów mlecznych, aby "trzymały miejsce" dla zębów stałych. Taki ząb to ognisko zapalne i jeśli dojdzie u dziecka do spadku odporności, proces zapalny może się szybko rozprzestrzeniać miejscowo, ale także ogólnie.
Próchnica u dzieci Fot. Shutterstock/Evgeniy Kalinovskiy
Jak tłumaczy ekspertka, leczenie zmian próchnicowych odbywa się w gabinecie dentystycznym i może to być: fluoryzacja, impregnowanie (inaczej lapisowanie zębów) roztworem azotanu srebra, zakładanie wypełnień lub koron, w najpoważniejszych przypadkach leczenie endodontyczne (kanałowe).
Próchnica to poważna sprawa. I kosztowna! Zawsze lepiej więc postawić na profilaktykę niż leczenie.