Integracja sensoryczna - co to takiego?
Integracja sensoryczna (ang. Sensory Integration, SI) to zdolność do odczuwania i reagowania na informacje, jakie docierają do nas z otoczenia i drogą zmysłową. To umiejętność, która pozwala nie tylko odczuwać, ale również porządkować i układać w spójną całość bodźce:
- wzrokowe,
- słuchowe,
- dotykowe,
- węchowe,
- smakowe,
- pochodzące z ruchu i grawitacji,
które docierają do mózgu za pośrednictwem zmysłów. Mózg nabywa i rozwija tę umiejętność przez całe życie, choć najbardziej intensywnie w pierwszych latach życia.
Gdy integracja sensoryczna działa sprawnie, zachowujemy się adekwatnie do różnych sytuacji. Dzieje się tak, ponieważ proces organizacji informacji sensorycznych jest fundamentem wielu umiejętności, zarówno związanych z ruchem, mową i percepcją, jak i emocjami, uwagą oraz relacjami społecznymi. Jeśli pojawią się zaburzenia integracji sensorycznej, pojawiają się kłopoty w codziennym funkcjonowaniu.
Zaburzenia integracji sensorycznej - przyczyny
Przyczyn zaburzeń integracji sensorycznej jest wiele. Najczęściej to konsekwencje różnych sytuacji, które miały miejsce podczas ciąży lub porodu. Wpływ mają zarówno powikłania w ciąży, jak i używki (alkohol, papierosy, narkotyki), poród przedwczesny czy komplikacje okołoporodowe.
Zaburzenia integracji sensorycznej diagnozuje się także u dzieci, które cierpią z powodu uszkodzeń mózgu. Jest to miedzy innymi mózgowe porażenie dziecięce czy zespół Downa.
Do zaburzeń integracji sensorycznej może również dojść wskutek ograniczenia dziecku możliwości poznawania świata przez zmysły. Dzieje się tak, gdy rodzice ciągle dziecku czegoś zabraniają lub maluch długo przebywa w szpitalu.
Zaburzenia integracji sensorycznej - objawy
Jeśli mózg nie umie prawidłowo przetwarzać bodźców zmysłowych, pojawiają się objawy zaburzenia integracji sensorycznej. Gdy układ nerwowy niewłaściwie organizuje bodźce zmysłowe, występują różne dysfunkcje, czyli zaburzenia. Są to najczęściej:
- trudności z wykonaniem, planowaniem i organizowaniem działań,
- nadmierna ruchliwość lub unikanie aktywności ruchowych,
- kłopoty z koncentracją uwagi,
- problemy z koordynacją w zakresie małej i dużej motoryki, niezgrabność ruchowa, przewracanie się, potykanie,
- opóźniony rozwój mowy,
- problemy z nauką pisania czy czytania,
- zmienne nastroje, impulsywność, wybuchowość,
- szybkie męczenie się,
- trudności z ubieraniem się, rysowaniem, jazda na rowerze,
- problemy w kontaktach z rówieśnikami,
- nadwrażliwość lub za mała wrażliwość na dotyk, ruch, bodźce wzrokowe bądź słuchowe. Dzieci wówczas czują się albo przytłaczane ilością bodźców pochodzących z otoczenia lub przeciwnie, poszukują intensywnych wrażeń sensorycznych.
Terapia integracji sensorycznej
Problemy wynikające z zaburzeń integracji sensorycznej (ang. Sensory Processing Disorders, SPD) mogą utrudniać codzienne funkcjonowanie dziecka. To dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie i włączenie terapii. Teoria integracji sensorycznej i związanej z nią terapii bazują na wiedzy zakresu neurologii, fizjologii czy neuropsychologii. Twórczynią terapii integracji sensorycznej była dr Anna Jean Ayres.
Terapia integracji sensorycznej dąży do poprawy organizacji pracy mózgu poprzez ćwiczenia, w których mały pacjent doświadcza wielu różnych bodźców sensorycznych podczas ruchu. Tym samym terapia integracji sensorycznej wspomaga rozwój układu nerwowego dziecka. Jej celem jest usprawnienie bazowych systemów sensorycznych i procesów nerwowych, nauczenie mózgu właściwego reagowania na bodźce zewnętrzne.
Terapia integracji sensorycznej oparta jest na zabawie, do której wykorzystuje się piłki i wałki, deskorolki, huśtawki, hamaki, platformy równoważne, talerze obrotowe. Ćwiczenia i formy aktywności dostosowane są do wieku i możliwości dziecka. Czas trwania terapii, w zależności od stopnia zaburzeń i trudności czy częstotliwości zajęć wynosi od 6 miesięcy do 2 lat.
Jeśli rodzice u swojego dziecka zaobserwują niepokojące objawy świadczące o problemach w zakresie integracji sensorycznej, powinni udać się pediatry lub do poradni pedagogiczno-psychologicznej. Uzyskanie diagnozy w kierunku zaburzeń integracji sensorycznej to pierwszy krok ku zmianie życia dziecka na lepsze.
