Ciemiączko - przednie zarasta najpóźniej, ale są też inne
Czaszka dorosłego człowieka składa się ze sztywno ze sobą połączonych kości. U noworodka jest jednak inaczej. Jeszcze podczas ciąży oraz w pierwszych miesiącach życia dziecka poszczególne kości czaszki nie są zrośnięte ze sobą. Pomiędzy nimi znajdują się włókniste struktury tzw. szwy. W miejscach skrzyżowań szwów znajdują się ciemiączka. To miękkie, nieskostniałe połączenia kości czaszki wypełnione błoną.
Jaka jest rola ciemiączka?
Taka budowa czaszki umożliwia przedostanie się główki dziecka przez kanał rodny matki podczas porodu. Dzięki ciemiączkom główka dziecka dostosowuje się do jego wielkości. Jest plastyczna do tego stopnia, że kości czaszki mogą nawet zachodzić na siebie. Z tych samych powodów w pierwszych dniach życia kształt główki dziecka może wydawać się nienaturalny. Jest to całkowicie normalny stan i powinien szybko ustąpić.
Ile jest ciemiączek?
Rola ciemiączek nie kończy się na porodzie. Razem ze szwami tworzą ruchomą strukturę umożliwiają dynamiczny rozwój czaszki, tworząc m.in. przestrzeń dla powiększającego się mózgu. Mimo że czaszka rośnie aż do osiągnięcia dojrzałości, w późniejszym okresie ciemiączka oraz szwy nie mają już takiego znaczenia - kostnieją w pierwszych miesiącach życia.
Łącznie wyróżnia się sześć ciemiączek:
- ciemiączko przednie (czołowe) - połączenie dwóch kości ciemieniowych z dwiema kościami czołowymi.
- ciemiączko tylne (potyliczne) - połączenie szwu strzałkowego ze szwem węgłowym
- ciemiączko klinowe (są dwa) (boczno-przednie) - styk kości klinowej, ciemieniowej, skroniowej i czołowej
- ciemiączko sutkowe (również są dwa) (boczno-tylne) - połączenie kości skroniowej, ciemieniowej i potylicznej.
Ciemiączko przednie: charakterystyka
Największym i najdłużej otwartym jest ciemiączko przednie. U nowo narodzonego dziecka ma wymiary około 2x2 cm, a kształtem przypomina romb. Jest miękkie i można zauważyć jego miarowe ruchy zgodne z tętnem noworodka. Może się napinać przy normalnych zachowaniach noworodka, np. podczas krzyku. Kiedy dziecko spokojnie leży ciemiączko lekko się zapada. Zanim całkowicie zarośnie jest miejscem przez które można wykonać badanie mózgu noworodka - USG przezciemiączkowe.
Ciemiączko przednie: kiedy zanika
Ciemiączko przednie zaczyna się zmniejszać w okolicach szóstego miesiąca życia a zamyka całkowicie w okolicach 18 miesiąca życia. Czasami trwa to dłużej, bo aż do ukończenia przez dziecko drugiego roku życia.
Dla porównania ciemiączko tylne zamyka się do czwartego miesiąca życia.
Tempo zarastania ciemiączka związane jest z poziomem witaminy D. Odpowiada ona za prawidłowe funkcjonowanie tkanki kostnej. Zbyt niski poziom witaminy D może grozić między innymi wolniejszym niż normalnie zarastaniem się ciemiączka.
Ciemiączko przednie: badanie
Ciemiączko przednie jest jedną z pierwszych rzeczy jakie bada lekarz. Sprawdzeniu podlega jego wielkość oraz stopień napięcia. Dzięki temu można wykluczyć takie wady rozwojowe jak wodogłowie, małogłowie oraz zrośnięcie szwów czaszkowych.
Ocena ciemiączek oraz szwów czaszkowych jest istotna w badaniach neurologicznych. Pomaga stwierdzić m.in. ewentualne zaburzenia ciśnienia śródczaszkowego. Może również pomóc we wczesnym rozpoznaniu mózgowego porażenia dziecięcego.
Ciemiączko przednie jest także badane przez pediatrę podczas każdej rutynowej wizyty kontrolnej. Ocenia się jego wielkość, kształt, napięcie i twardość brzegów. Nieprawidłowy rozmiar (zbyt duże i zbyt późno zarastające lub zbyt małe i zbyt wcześnie zarastające) ciemiączka można oznaczać stany chorobowe różnego typu. Mogą to być łagodne infekcje, ale również:
- choroby układu kostnego
- zespoły genetyczne
- zaburzenia endokrynologiczne lub metaboliczne
- wrodzone patologie ośrodkowego układu nerwowego
Zbyt późno zarastające ciemiączko może także być związane z krzywicą bądź niedożywieniem. Zbyt duże może z kolei rodzić podejrzenia krzywicy, wrodzonej niedoczynności tarczycy lub podwyższonego ciśnienia śródczaszkowego.
W przypadku niewłaściwej wielkości ciemiączka przedniego należy sprawdzić ewentualne współwystępowanie innych objawów jak:
- nieprawidłowy przyrost obwodu głowy
- dysmorfia głowy i twarzoczaszki
- inne objawy neurologiczne
Oprócz wizyt kontrolnych ciemiączko przednie powinni obserwować też rodzice. Zmiany w jego wyglądzie dają wskazówki na temat zdrowia noworodka. Nadmiernie zapadnięte ciemiączko oznacza najczęściej choroby związaną z odwodnieniem organizmu. Nienaturalnie wypukłe ciemiączko powinno być pretekstem do wizyty u pediatry, ponieważ może być to jeden z objawów poważniejszych schorzeń.
Bibliografia:
"Anatomia prawidłowego człowieka. Czaszka. Podręcznik dla studentów i lekarzy", pod red. Jerzego Walochy, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013
"Podstawy Neonatologii. Podręcznik dla studentów", red. Janusz Gadzinowski, Marta Szymankiewicz, Ewa Gulczyńska, Oddział Wielkopolski Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej, Poznań 2014
"Wielkość ciemienia przedniego oraz jego zależność od stężenia 25(OH)D", Maria Trojanowska-Szostek, Małgorzata Joniec, Beata Kulik-Rechberger, Endokrynologia Pediatryczna, 2016.15.3.56.41-48.
To także może cię zainteresować:
