Pewnie nieraz zastanawialiście się, co widzi, słyszy, czuje niemowlę. Jego zmysły od początku działają całkiem nieźle, choć wielu bodźców na razie nie odbiera. Natura zupełnie dobrze to wymyśliła, gdyż nadmiar wrażeń mógłby mu tylko zaszkodzić - jego mózg nie byłby w stanie ich przetworzyć. Dziecko dostrzega więc to, co ważne: głosy i twarze najbliższych, dotyk, zapach i smak maminej piersi.
Dotyk
Dotyk odgrywa w życiu małego człowieka ogromną rolę. To z dotykowych wrażeń niemowlę czerpie podstawową wiedzę o świecie.
W życiu płodowym
Dotyk kształtuje się już w 6.-8. tygodniu ciąży, gdy wrażliwe stają się nos i wargi. W drugiej połowie ciąży dziecko za pomocą dotyku poznaje swoje ciało: gładzi swoje policzki, łapie nogę, ssie kciuk. Im częściej to robi, tym więcej połączeń tworzy między receptorami skóry, które odbierają bodźce zewnętrzne, a komórkami mózgu, które te bodźce przetwarzają na informacje.
Po narodzeniu
Dziecko rozwija się jak gdyby "od góry do dołu". Tak samo ma się sprawa z kształtowaniem się dotyku i wrażliwości na niego. Najpierw twarz: usta, język, wargi. To dlatego maluchy wszystko wsadzają do buzi. Miesięczne i kilkumiesięczne niemowlę łatwiej rozpozna przedmiot, który miało w ustach, niż ten, który trzymało w rękach.
Co warto wiedzieć
Po narodzinach skóra dziecka jest delikatna i wrażliwa. Dzieci urodzone przedwcześnie reagują nawet na nagły ruch powietrza, odczuwany powierzchnią skóry. Warto zadbać o to, by skóra noworodka miała styczność jedynie z najbezpieczniejszymi (prostymi w składzie) kosmetykami, z miękkimi ubrankami, delikatnymi pieluszkami. Noszenie, przytulanie, masowanie, głaskanie i kołysanie uspokajają dziecko, stymulują jego rozwój. Czuły, delikatny dotyk wysyła sygnał: świat jest dobry i bezpieczny. Warto jednak zwracać uwagę na to, jak malec reaguje na dotyk, co mu sprawia przyjemność i kiedy chce powiedzieć: "dość".
Dotyk, a szczególnie kontakt skóra do skóry ma także ogromny wpływ na więź rodzącą się między rodzicem a dzieckiem. Podczas kontaktu skóra do skóry wydzielana jest oksytocyna, zwana hormonem miłości. U ojców pozostających w bliskim kontakcie z dziećmi poziom oksytocyny może wzrosnąć do poziomu niemal tak wysokiego, jak u karmiącej piersią matki.
Smak
Smak jest w życiu człowieka bardzo ważny- chroni nas przed spożyciem substancji szkodliwych.
W życiu płodowym
Pierwsze kubki smakowe rozwijają się w 7.-8. tygodniu ciąży. Pracują na dobre w trzecim trymestrze, gdy przychodzi czas na łykanie płynu owodniowego. Wody płodowe zmieniają swój smak pod wpływem tego, co zjadła mama. Dzieci w okresie płodowym najchętniej łykają płyn o słodkim smaku.
Po narodzeniu
Słodki będzie przez dłuższy czas ulubionym smakiem dziecka.
Co warto wiedzieć
Już na etapie karmienia piersią warto eksperymentować ze smakami. Zróżnicowana dieta mamy to okazja, by zaznajomić dziecko z nowymi nutami smakowymi, które przenikną do pokarmu.
Węch
Węch z dotykiem to na początku życia człowieka dwa najważniejsze zmysły. To one pozwalają mu rozpoznać i znaleźć pierś mamy, a co za tym idzie, zaspokoić głód.
W życiu płodowym
Rozwój zmysłu węchu zaczyna się ok. 7. tygodnia ciąży, wtedy tworzą się komórki węchowe i nozdrza. Wydawałoby się, że dziecko w brzuchu mamy nie może odczuwać zapachów, bo znajduje się w płynie owodniowym. Jest dokładnie odwrotnie: zapachy "w płynie" łatwiej docierają do receptorów węchowych w nosie dziecka. Pod koniec ciąży dziecko już dokładnie czuje to, co jego mama. Wie, co zjadła i czym sama pachnie.
Po narodzeniu
Noworodek rozpoznaje zapachy na tym samym poziomie co dorosły. Musi się ich oczywiście najpierw nauczyć: zapachu domu, taty, pościeli czy psa.
Niemowlę gotowe jest odrzucić ulubionego pluszaka, jeśli został wyprany. Zapachy związane z domem kojarzą się mu z bezpieczeństwem. Nawet w późniejszych latach, gdy dziecko staje się przedszkolakiem, zabiera ze sobą zabawkę lub kocyk przesiąknięty zapachem mamy i domu, by na leżakowaniu spokojnie zasnąć, wtulając w nie nos.
Co warto wiedzieć
Zmysł węchu jest niezwykle złożony. Nic dziwnego, wszak dzięki niemu człowiek potrafi wychwycić tysiące zapachów!
Zapach mamy przypomina dziecku zapach wód płodowych, więc kojarzy się z bezpieczeństwem i spokojem. Warto na te pierwsze miesiące, gdy węch jest tak ważnym zmysłem, zrezygnować z silnie pachnących dezodorantów i perfum. Dziecko woli naturalny zapach mamy. Pamiętajmy też, by wychodząc z dzieckiem z domu, np. do lekarza, zabrać kojąco pachnącego domem misia czy tetrową pieluszkę.
Słuch
Słuch to zmysł, który dziecko w brzuchu u mamy łączy ze światem zewnętrznym. Noworodek nie wie, jak wygląda jego mama, ale już dobrze rozpoznaje jej głos.
W życiu płodowym
W 5.-6. miesiącu ciąży dziecko w brzuchu mamy już słyszy. Rozwój aparatu słuchowego zaczyna się jednak na długo przedtem: pęcherzyki słuchowe tworzą się już w 4. tygodniu ciąży, między 10. a 14. tygodniem tworzy się ucho wewnętrzne i zewnętrzne. Aparat słuchowy najpierw uczy się wychwytywać niskie częstotliwości, potem średnie, na końcu wysokie.
Dziecko słyszy bicie serca mamy, bulgotanie jej jelit, oddech. Słyszy także głos mamy i taty, muzykę, której słuchają, odgłosy oglądanych filmów.
Po narodzeniu
Słuch to zmysł, który najsilniej wiąże się z rozwojem mowy i w ogromnym stopniu stymuluje rozwój mózgu. Kilkumiesięczne niemowlę ma świetną pamięć do dźwięków. Zaczyna żywo reagować na znajome odgłosy: rozmowy rodziców, dźwięk grzechotki czy wody nalewanej do wanienki.
Co warto wiedzieć
Niemowlę uspokaja się, słysząc głosy rodziców: cicho nuconą kołysankę, czułe słowa szeptane w czasie przewijania czy kąpieli, nieustannie płynącą opowieść o świecie. Małe dzieci lubią też niezbyt głośną muzykę o prostym, jednostajnym rytmie. Na część niemowląt kojąco działają monotonne dźwięki, takie jak szumiący odkurzacz, suszarka, pralka czy pracujący silnik samochodu. Dziecko łatwo wystraszyć nagłym hałasem, głośnymi, podniesionymi głosami. Niemowlęta nie lubią "zamieszania" w sferze dźwiękowej.
Wzrok
W przeciwieństwie do słuchu, wzrok ma mało okazji do ćwiczeń na etapie życia płodowego.
W życiu płodowym
Zmysł wzroku zaczyna rozwijać się w 3.-4. tygodniu ciąży. Jednak w brzuchu mamy dziecko nie ma zbyt wielu bodźców, by móc go rozwijać. Pod koniec ciąży zaczyna widzieć natężenie światła. Po narodzinach widzi niewiele. Będzie zdobywać i doskonalić tę umiejętność przez wiele następnych miesięcy.
Po narodzeniu
Dziecko na początku widzi głównie rozmazane plamy, ostrzej na obrzeżach pola widzenia, mniej wyraźnie to, co umiejscowione centralnie. Dostrzega tylko kontrastowe barwy, a świat wydaje mu się dwuwymiarowy. Jest bardzo zainteresowane twarzami. Natura świetnie to zaplanowała - dziecko widzi to, co mu potrzebne. Po kilku godzinach od narodzin potrafi rozpoznać twarz pochylonej nad nim mamy, ale niewiele z tego, co znajduje się dalej. Dla malucha ilość bodźców wzrokowych, które zaatakowałyby go po przyjściu na świat, byłaby prawdopodobnie przerażająca. Dlatego będzie wszystko poznawał w odpowiednim czasie i etapami.
Co warto wiedzieć
Wbrew temu, co się często sądzi, dziecku nie są potrzebne zabawki w pastelowych kolorach. Jeśli chcesz, by skupiło na czymś wzrok, niech ma to kolory kontrastowe: biały, czarny, czerwony. Niech będzie w jednym kolorze albo w dwóch, bez miliona szczegółów. Niemowlęciu spodoba się wszystko, co przypomina schemat twarzy, np. wyrazista fotografia rodzica lub balonik z narysowaną buźką. Maluch lubi obserwować wolno poruszające się przedmioty, z czasem potrafi skupiać na nich wzrok coraz dłużej. Dobrą zabawką dla niego będzie karuzela nad łóżeczko.
