Kwasy omega-3
Wśród nich największe znaczenie dla organizmu mają:
- ALA - kwas alfa linolenowy, należący do grupy witamin F. Obok kwasu askorbinowego (czyli witaminy C) oraz α-tokoferolu (czyli witaminy E) jest jednym z najlepszych antyoksydantów. Chroni organizm przed wolnymi rodnikami, które powodują zmiany miażdżycowe, choroby neurologiczne, stany zapalne lub choroby dróg oddechowych. Spowalnia proces starzenia się organizmu, poprawia wygląd skóry regulując gospodarkę lipidową naskórka. Z tego kwasu w ludzkim organizmie powstają kwasy EPA i DHA, które biorą bezpośredni udział w rozwoju i prawidłowym jego funkcjonowaniu.
- EPA - kwas eikozapentaenowy. Wspiera funkcjonowanie organizmu wspomagając prawidłową pracę serca, hamuje proces powstawania substancji prozapalnych, chroniąc szczególnie organizm dziecka przed chorobami. Jest pozyskiwany przede wszystkim z tłuszczu ryb morskich.
- DHA - kwas dokozaheksaenowy. Jest składnikiem budulcowym tkanki nerwowej, powoduje zmniejszenie stężenia triacylogliceroli we krwi. Niedobór tego kwasu zmniejsza stężenie serotoniny w mózgu, może mieć też związek z występowaniem ADHD. Niski poziom DHA w diecie przyczyniać się może do chorób układu krążenia (na przykład nadciśnienia tętniczego), układu odpornościowego i wielu zaburzeń zdrowia psychicznego. Kwas dokozaheksaenowy jest bardzo ważny w okresie życia płodowego i we wczesnym dzieciństwie. Nawet niewielki jego niedobór może doprowadzić do zaburzeń w rozwoju psychomotorycznym dziecka. Podstawowym źródłem DHA są algi oraz żywiące się nimi ryby morskie.
Główne funkcje prozdrowotne kwasów omega-3:
- hamują rozwój choroby niedokrwiennej serca oraz choroby wieńcowej,
- działają przeciwmiażdżycowo, przeciwzakrzepowo i przeciwzapalnie,
- obniżają stężenie triglicerydów we krwi, hamując ich syntezę w wątrobie i jelitach,
- normalizują ciśnienia krwi,
- poprawiają ukrwienie mózgu i przepływ bodźców, wpływają na proces zapamiętywania, koncentrację, chronią przed demencją,
- wykazują działanie przeciwalergiczne,
- poprawiają wzrok, chronią przed wadami wzroku i zwyrodnieniem plamki żółtej,
- poprawiają funkcje błon komórek nerwowych kory mózgu (prawdopodobne działanie przeciwdepresyjne),
- hamują lipogenezę (chronią przed otyłością),
- oddziałują korzystnie na skórę.
Co jeść, by dostarczyć organizmowi kwasów omega-3?
Źródła kwasów omega-3:
- tłuste ryby morskie: łosoś, makrela, śledź, tuńczyk, pstrąg;
- oleje roślinne: rzepakowy, lniany, arachidowy, sojowy, z zarodków pszennych, z orzechów włoskich;
- migdały, orzechy włoskie.
Nawet stosując zdrową dietę dostarczamy organizmowi zwykle więcej kwasów omega-6 niż omega-3, bo te występują w mniejszej ilości i w mniejszej liczbie produktów. Dlatego na kwasy omega-3 trzeba zwracać szczególną uwagę.
Kwasy tłuszczowe omega-6
Najważniejsze dla organizmu kwasy omega 6 to:
- LA - kwas linolowy, również kwas egzogenny, gdyż organizm nie wytwarza go samodzielnie i powinien być dostarczany do organizmu. Jako silny antyoksydant wywiera pozytywny wpływ szczególnie na skórę, hamuje rozwój nowotworów, chroni przed otyłością, a przy cukrzycy chroni przed powstawaniem powikłań. Niedobór LA łatwo zaobserwować w postaci m.in. zaburzeń funkcjonowania gruczołów łojowych, nadmiernej suchości i szorstkości skóry, łamliwości włosów i paznokci, łuszczycy, egzemy czy AZS - atopowego zapalenia skóry.
- GLA - czyli kwas gamma-linolenowy. Jest on prekursorem prostoglandyny PGE-1. W wyniku niedoboru GLA skóra traci elastyczność, staje się sucha, tworzą się na niej pęknięcia ranki, trudniej się goi, traci swą naturalną odporność.
- AA, ARA - to kwas arachidonowy. Z tego kwasu powstają takie prostaglandyny, które m.in. regulują kurczliwość naczyń krwionośnych oraz uczestniczą w reakcjach zapalnych, oraz leukotrieny, biorące udział w reakcjach zapalnych i alergicznych.
Główne funkcje prozdrowotne kwasów omega-6:
- działają przeciwzapalnie,
- zapobiegają tworzeniu się blaszki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych - tym samym chronią przed zawałem serca i udarem mózgu,
- obniżają poziom złego cholesterolu LDL (jeśli nie spożywamy ich zbyt dużo),
- stabilizują ciśnienie tętnicze,
- łagodzą objawy chorób autoimmunologicznych (RZS, toczeń),
- w życiu płodowym odpowiadają za prawidłowy rozwój układu nerwowego,
- pomagają utrzymać dobrą kondycję skóry, włosów i paznokci,
- wspomagają leczenia neuropatii cukrzycowej (przyjmowanie GLA łagodzi bóle neuropatyczne).
W jakich produktach znajdują się kwasy omega-6?
Najbardziej dostępnymi produktami z zawartością kwasów omega 6 są:
- oleje roślinne: kukurydziany, słonecznikowy, rzepakowy, arachidowy, sojowy, kokosowy, rzepakowy, z pestek winogron, oliwa,
- sezam, pestki dyni i słonecznika, orzechy ziemne, migdały,
- awokado,
- margaryny roślinne (do spożywanie tylko na surowo, pod wpływem wysokiej temperatury zmieniają się niezdrowe tłuszcze trans).
Trzeba pamiętać, że kwasy omega 6, jeśli są dostarczane w nadmiarze, mogą przynieść negatywne skutki; mogą wręcz przyspieszyć zmiany miażdżycowe i zakrzepowe, negatywnie wpłynąć na pracę serca i układu krążenia oraz na układ hormonalny.
Kwasy omega-6 powinny być pobierane przez organizm tylko w obecności kwasów omega-3, w przeciwnym wypadku zaszkodzą, zamiast pomóc. Nieproporcjonalnie duże spożycie tłuszczów omega-6 przy niedoborze kwasów omega-3 prowadzi do wielu schorzeń zapalnych i zwyrodnieniowych. Dlatego istotne są nie tyle ilości spożywanych kwasów omega 3 omega 6, co proporcje między nimi.
Proporcje omega-6 do omega-3
Za najkorzystniejszy dla organizmu stosunek kwasów omega-6 do omega-3 w diecie uważa się 5:1 lub 6:1. Aby zrównoważyć 5 lub łyżek kwasu omega-6, potrzebna jest łyżeczka tłuszczów omega-3.