Kozieradka pospolita - zastosowanie
Kozieradka pospolita (łac. Trigonella foenum-graecum L.), inaczej koniczyna grecka, greckie siano czy boża trawka, to roślina, która dzięki swoim właściwościom znalazła zastosowanie w lecznictwie (w szczególności w medycynie azjatyckiej), w kuchni, kosmetyce, a także w kulturystyce. Roślina ta zawiera m.in.: śluz, tłuszcze, śladowe ilości olejków eterycznych, saponiny steroidowe, cholinę, lecytynę, witaminy: PP, H, F, B1, karoten, biopierwiastki: żelazo, fosfor, potas, wapń, flawonoidy, kumaryny, fosfolipidy, kwas fitynowy, alkohole cukrowe i cyklitole (inozytol).
Tradycyjna medycyna chińska i hinduska stosuje nasiona kozieradki w leczeniu cukrzycy do obniżania poziomu glukozy we krwi. Starożytni Egipcjanie używali jej jako afrodyzjak. W starożytnych Chinach, Indiach, Egipcie i Grecji, służyła jako pożywienie dla ludzi, pasza dla zwierząt oraz lek. Prażone nasiona, które wywierają pozytywny wpływ na układ pokarmowy, zażywano dla wzmacniania i odmłodzenia. Na Bliskim Wschodzie tuczono nimi kobiety w haremach, zaś w Azji wykorzystuje się je jako środek mlekopędny, do pobudzania laktacji. Liście kozieradki przyjęły się w Iranie - jako surowiec leczniczy w chorobach narządu wzroku: przy zapaleniu brzegów powiek i zapaleniu spojówek oraz w chorobach skóry (czyrak mnogi). W kosmetyce jest wykorzystywana na wypadające włosy.
Kozieradka - zastosowanie w kuchni
Wysuszone nasiona tej rośliny są cenioną, aromatyczną przyprawą, Można je dodawać do: sałatek, sosów, zup, serów, ostrych sosów, twarożku, mięs, ryb, makaronu, potraw z warzyw, zapiekanek, dipów i dressingów na bazie jogurtu, do dań z warzyw strączkowych (np. humusu).
Łączy się je również z miodem i konfiturami. Nasiona kozieradki posiadają specyficzną nutę goryczki. Aby się jej pozbyć, należy je lekko uprażyć, tak jak praży się orzeszki. Świeże liście kozieradki i kiełki z nasion można dodać do sałatek, a liście wysuszone idealnie pasują do dań warzywnych, zwłaszcza pikantnych.
Kozieradka w kulturystyce
W 2010 r. w piśmie "International Journal Sports Nutrition Exercise Metabolism" zostały opublikowane wyniki badań naukowców z Baylor University, z których wynika, że kozieradka redukuje ilość tkanki tłuszczowej i podwyższa stężenie testosteronu. Eksperyment polegał na podawaniu młodym mężczyznom codziennej dawki 500 mg kozieradki, którzy przez 4 dni w tygodniu trenowali z ciężarami. Po 8 tygodniach można było stwierdzić, że kozieradka obniżyła ilość tkanki tłuszczowej i zwiększyła poziom całkowitego i biologicznie dostępnego testosteronu. Nie poprawiła siły mięśniowej i wytrzymałości.
Kozieradka - zastosowanie w kosmetyce
W kosmetyce kozieradka znalazła zastosowanie do pielęgnacji cery łojotokowej i trądzikowej, a także do wzmacniania włosów. Wcierka z naparu z nasion kozieradki zapobiega wypadaniu włosów i stymuluje wzrost nowych kosmyków. Łagodzi podrażnienia skóry głowy.
Cechy charakterystyczne kozieradki:
- nasiona zwiększają wydzielanie soku żołądkowego,
- pobudzają wydzielanie soku trzustkowego oraz śliny,
- ułatwiają trawienie pokarmów,
- pobudzają czynności krwiotwórcze szpiku kostnego,
- przyczyniają się do zwiększenia ilości czerwonych krwinek,
- działają przeciwkaszlowo, przeciwdepresyjnie,
- działają przeciwmiażdżycowo,
- zapobiegają marskości wątroby,
- wzmacnia odporność organizmu na patogenne szczepy bakterii,
- przyśpiesza procesy detoksykacji (odtruwania),
- zapobiega zastojom żółci,
- posiada funkcję ochrony wątroby przed wpływem niektórych ksenobiotyków,
- stanowi źródło łatwo przyswajalnego białka i tłuszczu roślinnego,
- reguluje wypróżnianie.
Kozieradkę można wykorzystać do leczenia wspomagającego:
- wrzodów żołądka - ekstrakty wodne i maceraty z nasion kozieradki są stosowane pomocniczo w leczeniu choroby wrzodowej, tworząc warstwę ochronną błony śluzowej żołądka, zabezpieczając przed czynnikami drażniącymi, jak np. kwas solny lub pepsyna. Przyspiesza to proces gojenia.
- dolegliwości przewodu pokarmowego, na poprawę trawienia; sporządzony na ich bazie wysuszonych nasion kleik wspomaga trawienie, pomagając na wzdęcia, zapalenie błony śluzowej żołądka oraz przy chorobie wątroby. W tym ostatnim przypadku nasiona kozieradki ochraniają komórki wątroby w stopniu porównywalnym ze stosowaną w schorzeniach wątroby sylimaryną. Ponieważ nasiona zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego oraz śliny, mogą być podawane dla pobudzenia apetytu;
- zaparć - dzięki wysokiej zawartości błonnika pobudzają perystaltykę jelit i ułatwiają pasaż jelitowy;
- pasożytów przewodu pokarmowego - nasiona kozieradki pomagają w leczeniu chorób pasożytniczych przewodu pokarmowego;
- hemoroidów (żylaków odbytu) - zawarte w nasionach flawonoidy uszczelniają naczynia krwionośne;
- raka jelita grubego - nasiona zawierają diosgeninę, która może uchronić przed rozwojem tego nowotworu - hamuje wzrost i stymuluje śmierć komórek ludzkiego nowotworu jelita grubego HT-29;
- miażdżycy i związanych z nią chorób serca, m.in. choroby wieńcowej. Dzięki zawartości w nasionach saponin steroidowych, nasiona kozieradki przyczyniają się do obniżenia stężenia całkowitego cholesterolu: "złego" cholesterolu LDL, trójglicerydów oraz VLDL - lipoprotein o bardzo małej gęstości. Saponiny nasilają metabolizm cholesterolu i jego przemianę w wątrobie do kwasów żółciowych, stymulując ich wydalanie. Saponiny opóźniają też wchłanianie związków tłuszczowych, co w efekcie zmniejsza ryzyko rozwoju miażdżycy i związanych z nią chorób serca, m.in. choroby wieńcowej. Właściwości przeciwmiażdżycowe wykazuje także zawarta w nasionach niacyna.
- glukozurii (cukromoczu). Nasiona kozieradki, spożywane w postaci kleiku, opóźniają opróżnianie żołądka i redukują poposiłkowy wzrost stężenia glukozy. Hamują aktywność enzymów rozkładających węglowodany oraz obniżają poziom glukozy w moczu, zapobiegając tym samym cukromoczowi. Wykazują zdolność obniżania poziomu cukru we krwi także dzięki obecności aminokwasu, który zwiększa uwalnianie insuliny, a zawarty w nasionach kozieradki zespół polifenoli zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę;
- zakażeń bakteryjnych; wyciągi z kozieradki wykazują działanie antybiotyczne. Potrafią zwalczyć takie bakterie, jak: gronkowiec złocisty, E. coli, pałeczka zapalenia płuc, dwoinka rzeżączki, pałeczka ropy błękitnej, Salmonella i rzęsistek pochwowy.
- zakażeń grzybiczych; wodne ekstrakty z korzeni, nasion i pędów kozieradki wykazują aktywność przeciwgrzybiczą wobec drobnoustrojów chorobotwórczych.
- chorób górnych dróg oddechowych; nasiona kozieradki działają wykrztuśnie, mogą działać przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Ponadto mogą zapobiegać, a także wspomagać leczenie chorób neurodegeneracyjnych, szczególnie choroby Alzheimera.
- stanów zapalnych skóry i tkanki podskórnej; gorące okłady z nasion na czyraki, ropnie, owrzodzenia, siniaki
Domowe syropy z warzyw i owoców wspomogą twoją odporność i pomogą w walce z przeziębieniem. Sprawdź, jak łatwo je zrobisz!
Wartości odżywcze nasion kozieradki (w 100 g)
- Wartość energetyczna - 323 kcal
- Białko ogółem - 23 g
- Tłuszcz - 6.41 g
- Węglowodany - 58.35 g
- Błonnik - 24.6 g
Witaminy
- Witamina C - 3 mg
- Tiamina - 0.322 mg
- Ryboflawina - 0.366 mg
- Niacyna - 1.640 mg
- Witamina B6 - 0.600 mg
- Kwas foliowy - 57 µg
- Witamina A - 60 IU
Minerały
- Wapń - 176 mg
- Żelazo - 33.53 mg
- Magnez - 191 mg
- Fosfor - 296 mg
- Potas - 770 mg
- Sód - 67 mg
- Cynk - 2.50 mg
Przepisy
Okład z kozieradki
1 łyżkę zmielonych nasion należy zalać 1 szklanką letniej wody i dokładnie wymieszać. Następnie gotować na małym ogniu pod przykryciem przez 3 minuty. Okłady z ciepłego odwaru stosuje się 2-3 razy dziennie na czyraki, wrzody i stany zapalne skóry.
Wcierka z kozieradki na wypadanie włosów
3 łyżki zmielonych nasion należy zalać 150 ml wody, zagotować i odstawić do przestygnięcia. Specyfik wciera się we włosy, po wtarciu owija folią spożywczą na trzy godziny, po czym myje się włosy. Zabieg może być wykonywany raz na 7 dni lub częściej. Po miesiącu daje się zaobserwować zmniejszoną ilość wypadających włosów. Pozostałości wcierki można przechowywać w lodówce maksymalnie przez tydzień. Wcierka ma bardzo intensywny zapach (rosołu lub pieczonego kurczaka) i staje się on bardziej intensywny, kiedy stoi kilka dni w lodówce.
Źródła:
- Król-Kogus B., Krauze-Baranowska M., Kozieradka pospolita (Trigonella foenum graecum L.) – tradycja stosowania na tle wyników badań naukowych, "Postępy Fitoterapii" 2011, nr 3.
- Ożarowski A., Jaroniewski W., Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987.