Trudno mówić o historii ludzkości, nie wspominając o rozwoju nauki i technologii. Elektryczność, komputery, Internet... To prawdopodobnie one w pierwszej kolejności przychodzą do głowy, gdy mowa o udogodnieniach, bez których trudno byłoby funkcjonować na co dzień. Wśród cudów techniki nieraz zapomina się o najbardziej oczywistym. Utarło się przekonanie, że toaleta to miejsce, o którym wspominać nie należy. Temat zabawny, niestosowny albo na tyle pospolity, że niewart uwagi. Wiadomo, że każdy co jakiś czas musi oddalić się w stronę zacisznej łazienki. Jednak nie każdy może sobie na to pozwolić!
19 listopada został ogłoszony Światowym Dniem Toalet, by zwrócić uwagę na światowy kryzys sanitarny.
Dlaczego toalety?
W odpowiedzi na rosnące dysproporcje związane z dostępem do toalet, w 2001 powstała Światowa Organizacja Toaletowa. 19 listopada - datę powołania stowarzyszenia do życia - ustanowiono Światowym Dniem Toalet. Choć niektórym święto może wydawać się nieco zabawne, dotyczy realnych problemów, z którymi każdego dnia zmaga się 2,5 miliarda ludzi na świecie.
Według danych UNICEF, brak dostępu do czystej wody i podstawowych urządzeń sanitarnych prowadzi do poważnych powikłań zdrowotnych. Tymczasem do dziś ponad miliard osób jest zmuszonych załatwiać swoje podstawowe potrzeby pod gołym niebem.
Problem z zapewnieniem godnych warunków ma swoje konsekwencje nie tylko na tle zdrowotnym. Rzutuje także na takie dziedziny życia jak edukacja. Trudno skupić się na nauce bez dostępu do wody pitnej, środków czystości i ubikacji. Okazuje się, że jedna na cztery szkoły podstawowe w ogóle nie posiada dostępu do czystej wody, a w jednej na pięć nie ma toalet. W skali globalnej aż 600 milionów dzieci uczy się w fatalnych warunkach.1
Problem szkolnych toalet dotyczy także polskich uczniów. Z badania2 przeprowadzonego w lipcu 2014 roku dla marki Domestos wynika, że 39 proc. polskich uczniów zgłasza swoim rodzicom problemy związane z korzystaniem ze szkolnych toalet. Ponadto 38 proc. rodziców uczniów w wieku 6-12 lat i 43 proc. w wieku 10-12 lat przyznało, że ich dziecko unika korzystania z nich lub robi to tylko w nagłych przypadkach.
Badanie "Ocena stanu szkolnych toalet" przeprowadzone na potrzeby programu "Wzorowa Łazienka" wykazało także, że 40 proc. ankietowanych rodziców przyznaje, że ich dzieci skarżą się na niedogodności wynikające z korzystania ze szkolnych toalet. Równocześnie prawie co szósty ankietowany rodzic przyznaje, że jego dziecko unika korzystania z toalety w szkole z powodu jej złego stanu. Najczęściej wymienianą niedogodnością jest brak lub niewystarczająca ilość papieru toaletowego, brak papierowych ręczników do wytarcia rąk, brak mydła czy brudna muszla toaletowa.3
Kąpielowa tradycja kontra legendarny brud
Dostęp do wody pitnej i toalet uważany jest za jedno z podstawowych praw człowieka. Możliwość dbania o higienę wpływa na rozwój całych społeczeństw. Dało się to zauważyć już w starożytności. Według starodawnych religii brud był obrazą względem bóstw. W starożytnej Grecji kąpiel stanowiła obowiązek dla wszystkich uczestników religijnych rytuałów. Zamożniejsi obywatele cieszyli się łazienkami we własnych domach, nieco biedniejsi korzystali z publicznych łaźni. Z upodobania do term i mistrzostwa w budowie akweduktów zasłynęli starożytni Rzymianie. Codzienne kąpiele były przywilejem i obowiązkiem każdego - arystokracji, służby, nawet niewolników.
W średniowieczu publiczne łaźnie nadal funkcjonowały, lecz korzystanie z nich było źle widziane. Ideał prostego, skromnego życia kłócił się z troską o sprawy cielesne. Uznawano ją za fanaberię oraz przejaw grzesznej próżności. Po tragicznej epidemii dżumy, która szalała na terenie Europy w XIV i XV wieku, jeszcze trudniej było namówić kogokolwiek na kąpiel. Rozpowszechniono teorię, według której przyczyną zarazy była gorąca woda. Miała ona osłabiać ciało, czyniąc je bardziej podatnym na działanie bakterii i wirusów.
Współcześnie wiadomo, że brak higieny jest raczej groźniejszy, niż jej nadużywanie. Z perspektywy historycznej to pogląd dość świeży. Kąpieli unikano przez setki lat, na porządku dziennym było wylewanie nieczystości za okno, prosto na ulicę. Pomimo budowy latryn i regularnego ich opróżniania, rozrastające się miasta były siedliskiem fetoru i brudu. Dopiero w XIX wieku przestano obawiać się ciepłej wody i mydła. Badania ówczesnych uczonych wykazały, że kąpiel chroni przed niepożądanymi drobnoustrojami. W wielu miastach zaczęto opracowywać wydajniejsze systemy wodno-kanalizacyjne. Dziś trudno sobie wyobrazić, że pod względem sanitarnym, miliardy osób żyją w podobnych warunkach, jak kilkaset lat temu.
Toaleta z misją
Światowa Organizacja Toalet za swoją główną misję uznaje zapewnienie swobodnego dostępu do łazienki każdemu człowiekowi na Ziemi. 19 listopada nagłaśnia problem i zwraca uwagę na pracę, jaką należy wykonywać codziennie, niezależnie od daty. Łączy stowarzyszenia z całego świata w celu dostarczania innowacyjnych rozwiązań, analizy bieżącej sytuacji, edukowania. Tworzy przestrzeń do komunikacji między zaangażowanymi fundacjami, agencjami, rządami i korporacjami w dążeniu do poprawy warunków najbardziej potrzebujących.
Inicjatywy organizacji, ze Światowym Dniem Toalet na czele, służą mobilizacji wszystkich partnerów do współtworzenia i wprowadzania właściwej strategii sanitarnej. Dostęp do toalet to pierwszy krok. Dbanie o późniejsze użytkowanie i monitorowanie ich stanu są równie ważne. Sprzęt nie wystarczy. Wpajanie właściwych nawyków higienicznych jest niezbędne dla zdrowego i godnego życia.
Poprawa stanu szkolnych łazienek oraz edukacja dzieci w zakresie właściwych nawyków higienicznych stały się celem edukacyjnego programu "Wzorowa Łazienka" skierowanego do publicznych szkół podstawowych. W ramach programu zarejestrowane szkoły mają dostęp między innymi do scenariuszy lekcji higieny. Ważnym punktem programu jest także premiowanie dodatkowymi punktami aktywności szkół o charakterze edukacyjnym. Do takich działań należy między innymi zorganizowanie w szkole akcji pt. "Światowy Dzień Toalet", promującej zasady korzystania z toalety i edukującej w zakresie utrzymywania czystości w łazienkach szkolnych.
1 dane UNICEF: www.unicef.pl/O-nas/Aktualnosci/10-faktow-na-temat-wody-i-higieny-w-szkolach
2 Ocena stanu szkolnych toalet, badanie przeprowadzone na potrzeby programu „Wzorowa Łazienka”, marzec 2018
3 j.w.
O programie „Wzorowa Łazienka”
Odpowiedzią na potrzeby szkół w zakresie zapewnienia uczniom dostępu do czystych i funkcjonalnych toalet jest program edukacyjny "Wzorowa Łazienka". Jego celem jest zmiana warunków sanitarnych w szkołach, zarówno poprzez kształtowanie właściwych nawyków higienicznych wśród uczniów, jak i zapewnienie zwycięskiej szkole przyjaznej i czystej łazienki.
Aby przystąpić do programu i mieć szansę na wygranie remontu szkolnej toalety o wartości 30 000 zł, szkoła powinna zarejestrować się na stronie www.wzorowalazienka.pl. Pod tym adresem można także głosować na wybraną placówkę.
