Skąd wzięło się topienie marzanny?
Mało kto wie, skąd wzięło się topienie marzanny. Zwyczaj, mający na celu przepędzenie zimy, dość powszechny w naszym kraju, jest jednym z niewielu starosłowiańskich obrzędów, kultywowanych do dziś. Słomiana kukła, topiona w rzece bądź jeziorze, a czasem uprzednio podpalana, współcześnie odbierana jest jako symbol zimy, a zwyczaj jej topienia ma dawać początek wiośnie i budzącej się do życia przyrodzie. Okazuje się jednak, że kukła ta symbolizuje słowiańską boginię, Marzannę, panią śmierci i zaświatów.
Marzanna była słowiańskim bóstwem, znanym w Polsce i Europie pod różnymi imionami, takimi jak: Mara, Mora, Morana, Morena, Magdalena, Śmiertka, Śmiercicha czy Śmierć. Pojawiający się w jej imieniu rdzeń ''mar'' czy ''mor'', oznaczający śmierć, sugeruje jej powiązania ze śmiercią i zaświatami. W panteonie bóstw słowiańskich Marzanna zajmowała miejsce szczególne, otaczana była czcią zwłaszcza przez zachodnich Słowian. Pierwsze zapisy źródłowe świadczące o kulcie Marzanny wśród ludności zamieszkującej Słowiańszczyznę, pojawiają się w XIII wieku. Bogini porównywana jest wówczas do rzymskiej Hekate, czyli mrocznej pani czarów i ciemności, jak również do Prozerpiny, odpowiedniczki greckiej Persefony, towarzyszki boga podziemi.
Hołd składany Marzannie związany był z jej panowaniem nad śmiercią i zaświatami. Marzannę łączono także z tradycyjnym rytmem natury, w którym cykl życia rozpoczynany jest przez wiosnę, budzącą przyrodę do życia i zapowiadającą czas żniw, a w konsekwencji następującą po nim stagnację. Powszechnie uważano, że za obumieranie natury po jesieni odpowiedzialna jest właśnie Marzanna i dlatego utożsamiano ją z zimą. Śmierć Marzanny miała oznaczać budzenie się przyrody do życia, czyli początek wiosny oraz przejęcie władzy przez inne bóstwo – Jaryłę, symbolizującego zieloną porę roku.
)
Kiedy topi się marzannę?
Każde dziecko zapytane o to, kiedy topi się marzannę, odpowie bez zastanowienia: w pierwszy dzień wiosny. Data ta jednak nie zawsze była tak stała. Na przykład w XV wieku rytualne palenie marzanny przeprowadzane było w tzw. Białą Niedzielę. Była to czwarta niedziela Wielkiego Postu, nazywana również Czarną bądź Śmiertelną Niedzielą. Przypadała ona zwykle w okolicach 21 dnia marca, czyli na moment równonocy wiosennej. Tego dnia obchodzone było przez Słowian święto Jaryły, zwane Jarym Świętem: wysiewano zboże, symbolicznie przepędzano zimę.
Współcześnie symboliczne uśmiercanie Marzanny ma miejsce co roku, w pierwszym dniu kalendarzowej wiosny, tj. 21 marca. W obrzędach tych najczęściej udział biorą dzieci i młodzież szkolna, jak również lokalne zespoły ludowe. W niektórych rejonach kraju kukła jest najpierw palona, a dopiero potem topiona, w innych topi się ją od razu. Warto pamiętać, by kukłę wykonać z materiałów naturalnych, w trosce o środowisko.
Jak wygląda marzanna?
Trudno jednoznacznie określić, jak wygląda marzanna. Jest to najczęściej kukła wykonana ze słomy, odziana w łachmany bądź też w strój ludowy. Snopek słomy dzielony jest na dwie części, większa tworzy głowę i tułowie, zaś z mniejszej powstają ręce marzanny. Większy snopek zgina się w połowie, a mniejszy przymocowuje do niego tak, by powstały kończyny. Do wykonania włosów marzanny można wykorzystać kawałki pociętego sznurka, lub też bibułę. Zaś gotową marzannę warto przyodziać w dowolne ubranie. Kukła z reguły nadziewana jest na długi kij. W ten sposób trzymanie jej w górze jest zdecydowanie ułatwione. Co ciekawe: w niektórych miejscowościach zamiast marzanny topiony jest jej męski odpowiednik, zwany marzaniok.
Pierwszy dzień wiosny 2022 – kiedy topienie marzanny?
Pierwszy dzień wiosny 2022 wypada w tym roku w poniedziałek, 21 marca. Oznacza to, że młodzież szkolna będzie mogła świętować tzw. Dzień Wagarowicza. Zwyczajowo Dzień Wagarowicza obchodzony jest w pierwszy dzień kalendarzowej wiosny – młodsi uczniowie organizują wówczas wspólne topienie marzanny bądź symboliczne pożegnanie zimy, zaś starsi bardzo często witają wiosnę poza murami szkoły.
)
Wiosna – wyczekiwana pora roku
Wiosna to bardzo wyczekiwana pora roku. Jej nadejście wiąże się ściśle z rozkwitem przyrody, ale także nastaniem coraz dłuższych, coraz cieplejszych i coraz bardziej słonecznych dni. Nic więc dziwnego, że w czasach naszych przodków, których życie było nierozerwalnie związane z przyrodą i cyklem wegetacyjnym roślin, nadejście wiosny, a co za tym idzie rozpoczęcie cyklu prac rolniczych, świętowane było hucznie i wiązało się z takimi obrzędami, jak topienie marzanny. Co ciekawe, na przestrzeni wieków duchowieństwo próbowało wyplenić ten zwyczaj, najpierw poprzez zakazy, później zastępując go zrzucaniem z wieży kościoła kukły symbolizującej Judasza – starosłowiańska tradycja okazała się jednak silniejsza i przetrwała do dziś.
Zobacz też: Tradycje wiosenne- wesołe pisanki, a może kolorowe Holi? Sprawdź gotowe pomysły na rodzinną zabawę
