Konflikt serologiczny - przyczyny
Konflikt serologiczny zachodzi, gdy płód dziedziczy po ojcu grupę z Rh+, a jego matka posiada grupę Rh-. Jest to związane z tym, że ludzie mają różne grupy krwi: A, B, AB lub 0. Większość z nas (około 85 procent populacji) ma na powierzchni czerwonych krwinek tzw. antygen D. Krew osób, u których występuje czynnik Rh, określa się jako RH+. Pozostali posiadają krew RH-. Za powstanie konfliktu serologicznego odpowiedzialny jest właśnie antygen D, określany również jako antygen RH (rhesus).
Kogo dotyczy konflikt serologiczny?
Konflikt serologiczny może powstać, gdy matka ma krew z czynnikiem Rh-, a ojciec Rh+. Oznacza to, że jeśli podczas badania krwi wykonanego na początku ciąży okazuje się, że krew ciężarnej jest Rh+, zagrożenie konfliktem serologicznym jej nie dotyczy. Gdy matka ma krew RH-, kluczową staje się kwestia, jaki czynnik Rh ma ojciec dziecka. Jeśli ojciec ma krew RH-, problemu nie ma. Tym samym konflikt serologiczny może zaistnieć tylko wówczas, gdy matka dziecka ma krew RH-, a ojciec RH+, a płód odziedziczy czynnik RH po ojcu.
Konflikt serologiczny - na czym polega?
Konflikt serologiczny to reakcja immunologiczna pomiędzy przeciwciałami produkowanymi w organizmie matki a antygenami krwinek płodu. Pojawia się, gdy matka dziecka ma krew RH-, a ojciec RH+, a płód odziedziczy czynnik RH po ojcu. Kiedy organizm matki zaczyna postrzegać dziecko jako ciało obce, w odruchu obronnym wytwarza przeciwciała, które mają zniszczyć "intruza".
Organizm matki otrzymuje taką informację podczas zetknięcia się z krwią płodu, do czego zwykle dochodzi dopiero podczas porodu, poronienia, odklejenia się łożyska, ciąży pozamacicznej, krwotoku, zabiegów wewnątrzmacicznych, badań prenatalnych, cesarskiego cięcia, porodu zabiegowego. Aby powstały przeciwciała, do organizmu matki musi przedostać się co najmniej 0,2 ml krwi płodowej.
Ponieważ wyprodukowane przeciwciała nie zdążą zaatakować dziecka, w przypadku pierwszej ciąży zagrożenie praktycznie nie istnieje. Pojawia się jednak kwestia konflikt serologiczny a druga ciąża. Konflikt serologiczny w drugiej ciąży stanowi zagrożenie, ponieważ w organizmie matki pozostają przeciwciała z pierwszej ciąży. Są one na tyle silne, że mogą przeniknąć przez łożysko i zacząć atakować czerwone krwinki dziecka.
Konflikt serologiczny – rozpoznanie i leczenie
Jak zbadać konflikt serologiczny? Najważniejsze jest, by każda ciężarna do 12. tygodnia ciąży miała oznaczoną grupę krwi, czynnik Rh oraz (jeśli ma krew Rh-) poziom przeciwciał atakujących czerwone krwinki płodu. Takie same badania powinien wykonać ojciec dziecka. Wyniki badań pozwalają na wstępną ocenę ryzyka pojawienia się konfliktu serologicznego.
Kobiety, które mają grupę krwi Rh-, muszą powtórzyć badanie poziomu przeciwciał pod koniec II trymestru ciąży. Czasem zleca się pobranie krwi z żyły pępowinowej i ocenę próbki pod względem czynnika Rh. Ważne jest, by wykonywać badania ultrasonograficzne (USG). To pozwala na zdiagnozowanie ewentualnych zmian i podęcie działań. Postępowanie medyczne zależy od dalszych wyników krwi.
Jak leczyć konflikt serologiczny? Możliwe jest przetaczanie krwi płodu w czasie trwania ciąży. Jeśli istnieje niebezpieczeństwo przecieku płodowo-matczynego, konieczne może być podanie matce immunoglobuliny anty-D, zwykle około 28. tygodnia ciąży oraz bezpośrednio po akcji porodowej.
Konflikt serologiczny - profilaktyka
Do czego prowadzi konflikt serologiczny? Najłagodniejszą i najczęściej diagnozowaną formą konfliktu serologicznego jest anemia dziecka. Inne możliwe konsekwencje to ciężka żółtaczka hemolityczna, manifestująca się w pierwszej dobie życia noworodka. Najcięższym objawem jest uogólniony obrzęk płodu, który obejmuje zarówno skórę, jak i tkanki podskórne. Ciężka choroba hemolityczna płodu i niemowlęcia może prowadzić do śmierci dziecka. To dlatego tak ważna jest profilaktyka i poważne potraktowanie problemu.
Profilaktyka konfliktu matczyno-płodowego polega na przeprowadzeniu stosownych badań oraz podaniu immunoglobuliny anty-RhD pacjentkom RhD-ujemnym. W Polsce, oprócz profilaktyki poporodowej, obowiązuje także profilaktyka śródciążowa, która od 1 stycznia 2018 r. wchodzi w zakres świadczeń gwarantowanych.
