Makrosomia płodu: kiedy o niej mowa
Określenie dokładnej granicy powyżej której można mówić o makrosomii nie jest proste. Wymieniane są takie wartości jak 4000 g, 4200 g lub 4500 g. Inna metoda to stwierdzenie makrosomii, kiedy masa urodzeniowa dziecka przekracza 90 centyl dla danego wieku ciążowego w określonej populacji. Dla przykładu w Polsce 90 centyl w 41 tygodniu ciąży to 4100 g. Makrosomia płodu dotyczy około 10 proc. wszystkich ciąż.
Duża waga płodu: przyczyny
Główną przyczyną występowania makrosomii płodu jest cukrzyca matki. Inne czynniki to:
- nadwaga i otyłość przed ciążą
- duży przyrost masy ciała w ciąży
- nadmierne odżywienie matki i związana z tym insulinooporność
- poród po terminie
- wiek matki powyżej 35 lat
- noworodek płci męskiej
- wcześniejszy poród dziecka z makrosomią
Wśród przyczyn występowania makrosomii płodu warto zwrócić uwagę na uwarunkowania genetyczne. Wzrost i waga rodziców mogą mieć wpływ na masę urodzeniową noworodka.
Makrosomia płodu może współwystępować również z wadami genetycznymi. Jednym z takich przykładów jest zespół Beckwith-Wiedemanna.
Makrosomia płodu a cukrzyca
Makrosomia płodu najczęściej jest związana z cukrzycą matki. Nadmierny poziom cukru we krwi kobiety w ciąży, sprawia, że płód otrzymuje większą od wymaganej do prawidłowego rozwoju dawkę glukozy. To z kolei wzmaga produkcję insuliny i insulinopodobnych czynników wzrostu u płodu. Konsekwencją jest m.in. nadmierny rozwój tkanki tłuszczowej u płodu. Zaburzone zostają proporcje płodu. Brzuch jest nieproporcjonalnie większy od głowy. Równocześnie może dojść do przerostu narządów wewnętrznych. Wyjątkami są płuca, nerki i mózg. Zaburzenie właściwych proporcji płodu to makrosomia asymetryczna. Dzieci z tym typem makrosomii są znacznie bardziej narażone na urazy okołoporodowe.
Zdrowe kobiety częściej mają do czynienia z sytuacją, kiedy noworodek jest zbyt duży w stosunku do wieku ciąży, ale jego proporcje nie są zaburzone. Taki stan to makrosomia symetryczna.
Makrosomia płodu a poród
Do rozpoznania makrosomii płodu dochodzi najczęściej podczas badania USG w trakcie ciąży. Na jego podstawie można oszacować masę płodu. Po stwierdzeniu makrosomii, istotne jest wykonanie pomiaru obwodu brzucha płodu pod kątem ewentualnych komplikacji okołoporodowych.
Po postawieniu diagnozy należy rozważyć, czy poród powinien odbyć się zgodnie z terminem i siłami natury czy należy wywołać go wcześniej. Makrosomia płodu może być też przesłanką do planowego cesarskiego cięcia. Jest to szczególnie wskazane w ciążach z jeszcze innymi powikłaniami lub cukrzycą. Przyjęte w Polsce standardy mówią o konieczności wykonania cesarskiego cięcia przy masie płodu powyżej 4500 g dla kobiety zdrowej i powyżej 4250 dla kobiety z cukrzycą. Innym wskazaniem do cesarskiego cięcia, które często wymienia się w kontekście makrosomii płodu jest niewspółmierność płodowo-miednicza. Oznacza to, że płód jest zbyt duży w stosunku do miednicy matki.
Poród naturalny: zagrożenia
Nawet jeśli nie występuje dysproporcja matczyno-płodowa, poród siłami natury w przypadku makrosomii płodu ze względu na wymiary płodu jest ryzykowny zarówno dla matki, jak i dla dziecka.
Dla kobiet największe zagrożenie to:
- uszkodzenia mięśni przepony miednicy,
- pękniecie krocza,
- krwotok poporodowy,
- uszkodzenie zwieracza odbytu.
Poród siłami natury to szczególne zagrożenie dla dziecka w sytuacji makrosomii asymetrycznej. Główne niebezpieczeństwo to dystocja barkowa - kiedy urodzi się główka dziecka barki blokują się o spojenie łonowe. Może to doprowadzić do:
- złamania obojczyka lub kości ramienia
- zwichnięcia stawu barkowego
- uszkodzenia nerwów splotu ramiennego (włącznie z porażeniem)
- niedotlenienia, a w konsekwencji upośledzenia umysłowego lub nawet zgonu
Im większy noworodek - szczególnie powyżej 4500 g - tym większe ryzyko wystąpienia urazów okołoporodowych.
Makrosomia a rozwój dziecka
Konsekwencje makrosomii płodu nie kończą się na skomplikowanym i często wydłużonym porodzie. Po przyjściu na świat noworodek ze zbyt dużą masą urodzeniową powinien być poddany badaniom pozwalającym na ocenę stanu zdrowia. Wskazana jest konsultacja neurologiczna, badania krwi oraz USG przezciemiączkowe. W przypadku ewentualnych uszkodzeń mechanicznych podczas porodu zalecane jest wykonanie RTG klatki piersiowej.
Makrosomia płodu może mieć też wpływ na późniejsze zdrowie i rozwój dziecka. Dzieci ze zbyt dużą masą urodzeniową w stosunku do wieku ciąży są bardziej narażone na otyłość, cukrzycę oraz nadciśnienie tętnicze. Często mają zaburzenia odżywiania, np. nieprawidłową tolerancję glukozy w dzieciństwie.
Makrosomia płodu - zapobieganie
W ramach zapobiegania makrosomii płodu należy zwracać szczególną uwagę na prawidłowy przyrost masy ciała kobiety w ciąży. Na prawidłowy rozwój płodu wpływa także aktywność fizyczna przed i w trakcie ciąży oraz właściwa dieta.
Jeśli kobieta jest bardzo otyła przed ciążą, aby uniknąć ryzyka makrosomii płodu nie powinna dopuścić do wzrostu wagi podczas ciąży.
Ze względu na to, że makrosomia płodu może współwystępować z cukrzycą, istotne jest wczesne rozpoznanie cukrzycy ciążowej i właściwa terapia.
Bibliografia:
"Położnictwo i ginekologia", Grzegorz Bręborowicz, tom 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2015
"Makrosomia płodu jako problem kliniczny - rozpoznawanie i postępowanie", Julia Zaręba-Szczudlik, Ewa Romejko, Saada Ahmed, Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 3, zeszyt 2, 117-123, 2010
"Makrosomia i inne zaburzenia występujące u noworodka matki z cukrzycą", Weronika Szejniuk, Marta Szymankiewicz, Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 1, zeszyt 4, 253- 259, 2008
Przeczytaj także:
![Wege ciąża? Czemu nie. Dietetyczka: Coraz więcej osób postrzega dietę wege jako zdrowy wybór życiowy - również w ciąży [ROZMOWA]](https://bi.im-g.pl/im/29/64/16/z23482153II,Dieta-wegetarianska-w-ciazy.jpg)
