Zdrowie w tabletkach? Ginekolog o suplementach diety dla kobiet w ciąży

Wszechobecne reklamy przekonują nas, że przyjmowanie witamin i suplementów diety jest niezbędne do tego, by urodzić zdrowe dziecko. Ile w tym prawdy? I o czym trzeba wiedzieć, wybierając suplement diety?

Poród w domu. Czym różni się od tego w szpitalu?

Lokalna specyfika

W każdym rejonie geograficznym naszej planety ludzie mają nieco inne geny, inne przyzwyczajenia żywieniowe i inną ilość nasłonecznienia. Nie jest tak, że wszystkie kobiety w ciąży na Ziemi potrzebują takich samych preparatów witaminowych. Co innego potrzebne jest mieszkance północnej Norwegii, gdzie praktycznie nie ma słońca i zielonych warzyw, za to nie brakuje dobrych ryb. Co innego zaś potrzeba mieszkance górzystej Turcji, gdzie słońca w bród, ale o morskie ryby trudno. Preparaty witaminowe i suplementy diety dla Polek w ciąży powinny uwzględniać niedobory występujące w naszej populacji, zgodnie z badaniami prowadzonymi w Polsce. Niedobory te różnią się od potrzeb przyszłych mam z innych krajów, z uwagi chociażby na uwarunkowania klimatyczne.

Kwas DHA

Należy do grupy wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. w czasie ciąży jest niezbędny. Przede wszystkim gwarantuje prawidłowy rozwój mózgu i wzroku nienarodzonego dziecka. Ponadto zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia porodu przedwczesnego oraz depresji poporodowej. Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, kobiety w ciąży – w przypadku niskiego spożycia ryb i innych źródeł DHA – powinny przyjmować nie mniej niż 500 mg DHA dziennie, z kolei kobiety w ciąży o wysokim ryzyku porodu przedwczesnego – 1000 mg DHA. Suplementację należy rozpocząć już w pierwszym miesiącu ciąży. Oczywiście najlepiej spożywać produkty naturalne zawierające DHA i suplementować jedynie pozostałą cześć zalecanej dziennej dawki. Normy spożycia tłuszczów przez kobiety w ciąży, opracowane przez Instytut Żywności i Żywienia, wskazują, że z pożywieniem ciężarne dostarczają organizmowi 100-200 mg DHA dziennie. Wystarczy więc przyjmować preparat zawierający 200 mg DHA (ale dobrego!). Badania naukowe wykazują, że spożycie DHA już na poziomie 200 mg na dobę przyczynia się do prawidłowego widzenia oraz funkcjonowania mózgu i serca.

Zdrowie z alg

Kwas DHA w największym stężeniu jest obecny w tłustych rybach morskich. Jednak istnieje ryzyko, że ryby mogą być zanieczyszczone metalami ciężkimi, dioksynami
oraz polichlorowanymi bifenylami (PCB). Dlatego lekarze i dietetycy zalecają kobietom w ciąży i dzieciom do 7. roku życia ograniczenie jedzenia ryb morskich (szczególnie tuńczyka i łososia) do jednej porcji tygodniowo. Odradzają też spożywanie śledzi oraz zalecają całkowite wyeliminowanie z diety w czasie ciąży surowych ryb i owoców morza (mogą być źródłem bakterii chorobotwórczych lub pasożytów). Lepszym źródłem kwasu DHA są algi morskie. Kobiety w ciąży, matki karmiące, niemowlęta i dzieci powinny przyjmować preparaty z kwasem DHA pochodzącym z alg morskich, bo są hodowane w warunkach kontrolowanych i wolnych od zanieczyszczeń.

Witaminy D i K

Witaminy D nie można praktycznie znaleźć w pożywieniu. Wytwarza ją organizm (skóra) pod wpływem słońca. Rozwój układu kostnego w okresie płodowym wymaga odpowiedniej ilości witaminy D. Niestety w naszej szerokości geograficznej słońca jest mało i niedobór tej witaminy jest powszechny. W preparatach multiwitaminowych dla kobiet ciężarnych standardowo znajduje się około 400 j.m. Okazuje się jednak, że za mało zarówno dla matki, jak i dla dziecka, Rekomendowane przez ekspertów dawki witaminy D w czasie ciąży to 1500-2000 j.m. na dobę, a jej suplementacja powinna być włączona nie później niż od początku drugiego trymestru ciąży. Zalecane jest też okresowe badanie stężenia tej witaminy we krwi, które powinno wynosić 30-50 ng/ml. Maksymalna dopuszczalna dobowa dawka witaminy D dla kobiety ciężarnej to 4000 j.m. Przy okazji należy też zwrócić uwagę, czy preparat witaminowy zawiera również witaminę K2. Jest ona istotnym składnikiem wspomagającym metabolizm oraz  funkcje witaminy D i zwykle brakuje jej w preparatach witaminowych dla kobiet w ciąży.

Kwas foliowy

Spośród wszystkich suplementów diety tylko kwas foliowy ma prowadzone od ponad trzech dekad badania populacyjne na kobietach i potwierdzony wpływ na zmniejszenie ryzyka wystąpienia u dziecka wad cewy nerwowej. Ze względów etycznych nie mają takich badań preparaty z tzw. aktywnymi folianami – nie można w czasie ciąży nie podawać kobiecie kwasu foliowego, żeby sprawdzić, czy zamiast niego folian, np. metafolina, zabezpiecza dziecko przed wadami. Z badań nad kwasem foliowym wynika, że korzystne efekty przynosi codzienne przyjmowanie kwasu foliowego w dawce co najmniej 400 μg, co najmniej jeden miesiąc przed poczęciem i maksymalnie trzy miesiące po poczęciu. Tylko w tym okresie spożywanie kwasu foliowego zmniejsza ryzyko wad cewy nerwowej u płodu. Ze względu jednak na istotne znaczenie kwasu foliowego dla morfologii krwi w trakcie całej ciąży, specjaliści zalecają jego suplementację również w kolejnych miesiącach ciąży. Przyjmowanie kwasu foliowego znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia wad układu nerwowego u płodu, ale niestety całkowicie go nie eliminuje. Np. osobnym problemem są osoby z mutacją MTHFR powodującą m.in. zaburzenia w metabolizmie folianów. MTHFR jest enzymem, który odgrywa ważną rolę w przetwarzaniu kwasu foliowego przez ludzi. Zalecana ostatnio tym osobom suplementacja kwasu foliowego pod postacią metafoliny nie ma jeszcze udokumentowanych badań na skuteczność tej kuracji. Amerykańskie Centrum Kontroli i Prewencji Chorób oświadczyło, że wszystkim kobietom, włącznie z tymi, które mają genotyp MTHFR TT lub CT, można pomóc, podając 400 μg kwasu foliowego dziennie, szczególnie przed ciążą i w początkowym jej okresie. Pomimo tego, że kobiety o genotypie MTHFR TT lub CT przetwarzają kwas foliowy wolniej, mogą i tak zwiększyć jego stężenie we krwi na tyle wystarczająco, żeby zapobiec wadom cewy nerwowej, przyjmując rekomendowaną dzienną dawkę.

Źródłem kwasu foliowego jest też dieta: rośliny zielone i strączkowe, wątróbka i ziarna zbóż. Kwas foliowy jest lepiej przyswajany przez organizm, kiedy przebywamy na słońcu.

Jod

W ciąży znacznie zwiększa się zapotrzebowanie na jod, ponieważ o ok. 50 proc. wzrasta produkcja tyroksyny (hormonu produkowanego przez tarczycę).
W początkowym okresie ciąży rozwój ośrodkowego układu nerwowego dziecka jest całkowicie zależny od produkcji tyroksyny w organizmie matki. W późniejszym jod jest już bezpośrednio transportowany do płodu po to, by tarczyca dziecka sama rozpoczęła produkcję hormonów. Dodatkowo zwiększa się też u kobiety w ciąży wydalanie tego pierwiastka wraz z moczem. Niedobór jodu powoduje u matki i płodu obniżenie poziomu hormonów tarczycy. Może to prowadzić do uszkodzenia mózgu płodu, którego objawami są opóźnienie rozwoju umysłowego i zaburzenia neurologiczne. Dobowe zapotrzebowanie na jod u kobiet w ciąży wynosi 250 µg (dla kobiet karmiących nawet 290 µg lub więcej). Niestety nie pokryje tego dieta bogata w jod, nawet gdy dodajemy do jedzenia sól jodowaną.

Lekarze zalecają więc suplementację jodu w postaci tabletek w dawce 150-200 µg na dobę już od samego początku ciąży. Dobrze jest rozpocząć jego przyjmowanie jeszcze przed zajściem w ciążę. Umożliwi to zgromadzenie odpowiednich zapasów, koniecznych do zwiększonej produkcji tyroksyny już od pierwszych tygodni ciąży. Jod jest potrzebny do prawidłowego funkcjonowania, tarczycy zarówno mamy, jak i dziecka.

Żelazo

Regularne dostarczanie żelaza jest ważne dla zdrowia i dobrego samopoczucia kobiety w ciąży, a także dla jej dziecka. Żelazo, podobnie jak kwas foliowy, jest niezbędne do prawidłowego rozwoju ośrodkowego układu nerwowego dziecka. Jest też składnikiem hemoglobiny zawartej w erytrocytach (czerwonych ciałkach krwi), które transportują tlen do wszystkich tkanek organizmu. Podczas ciąży zapotrzebowanie organizmu kobiety na żelazo znacznie wzrasta, ponieważ zwiększa się objętość krwi w jej ciele, a dodatkowo jej krwiobieg musi obsłużyć dwa organizmy, własny i dziecka. Jeśli w diecie żelaza jest za mało, zaburzony jest mechanizm dotleniania organizmu i może też wystąpić anemia. Konsekwencje mogą być groźne: mała masa urodzeniowa i anemia u dziecka, a nawet poronienie lub przedwczesny poród. Aby do tego nie dopuścić, organizm musi codziennie przyswoić ok. 20 mg żelaza. Nie jest to dużo, ale choć żelazo zawierają prawie wszystkie produkty, jest ono słabo przyswajalne – z pożywienia wchłania się tylko 10-15 proc. Na początku ciąży nie ma konieczności przyjmowania żelaza w maksymalnej ilości, ale już w kolejnych trymestrach tak: w drugim zapotrzebowanie na nie wzrasta o ok. 5 mg/dobę, w trzecim o ok. 10 mg/dobę. Dlatego dawki żelaza, jakie będzie przyjmowała ciężarna, dostosować należy do danego okresu ciąży. Preparaty powinny zawierać 20-30 mg dobrze wchłanialnego żelaza.

Inne składniki

Do preparatów witaminowo-minerałowych dla kobiet w ciąży dodawane są też inne składniki, takie jak imbir, witamina A, witamina C, cholina itp. Problem w tym, że w polskiej populacji kobiet w ciąży nie odnotowuje się niedoborów tych właśnie składników, a więc nie ma potrzeby ich suplementacji. Podobnie, jak zadajemy sobie pytanie, ile jest malin w dżemie malinowym, tak samo wybierając suplement diety, należy zadać takie pytanie odnośnie kluczowych składników potrzebnych kobiecie w czasie ciąży. Dobrym przykładem jest ostatnio modna cholina. Niektórzy producenci sugerują, że zapobiega wadom cewy nerwowej, jednak nie zostało to udowodnione badaniami. Tymczasem dobrym naturalnym źródłem choliny są jajka. Warto pamiętać, że jeśli w jednej tabletce znajdzie się zbyt wiele składników, mogą one nawzajem utrudniać swoje wchłanianie i działanie. W tabletce powinny być tylko te niezbędne, i we właściwych ilościach. Dobrze, żeby skład preparatu był dostosowany do danego trymestru, ponieważ zapotrzebowanie na poszczególne składniki zmienia się podczas ciąży.

Zakupy w aptece

Nie jest łatwo wybrać odpowiedni preparat do suplementacji w okresie ciąży, ponieważ w aptekach jest ich bardzo dużo. Oto na co warto zwrócić uwagę przy wyborze konkretnego preparatu:

  • powinien być przeznaczony dla danego trymestru ciąży;
  • musi zawierać wszystkie potrzebne w danym czasie ciąży witaminy i mikroelementy we właściwych ilościach;
  • musi być dobrze wchłanialny, co gwarantuje także forma kapsułek lub płynu, nie zaś twardej tabletki;
  • dobrze, by był rekomendowany przez poważny instytut naukowy;
  • nie może być tani, bo nie da się wyprodukować dobrej jakości suplementu za kilkanaście złotych.

To także może cię zainteresować:

Więcej o:
Copyright © Agora SA