Ucisk na żyłę główną w ciąży dotyczy żyły dolnej, czyli dużego, kluczowe naczynia zbiorczego (swoistego zlewiska), do którego dochodzą naczynia krwionośne z obszaru jamy brzusznej, miednicy i kończyn dolnych. Rosnąca macica może żyłę uciskać, powodując zaburzenia krążenia krwi u przyszłej matki i płodu.
Ucisk na żyłę główną - skąd się bierze?
Ucisk na żyłę główną dolną (a dokładniej zespół ucisku) ma nie do końca poznane przyczyny. Fakt, że macica w czasie ciąży powiększa się niema 500 razy, nie uzasadnia ewentualnej patologii przepływu krwi, bo organizm odpowiednio się przygotowuje na pomieszczenie jej, dziecka, narządów matki i odpowiednie krążenie, bez problemu "obsługujące" dwa organizmy.
Kiedyś sądzono, że przyczyną może być konkretna aktywność, czyli szkodliwa miała być głównie jazda na rowerze (przez ucisk mechaniczny siodełka), bieganie czy inny wysiłek fizyczny, zwłaszcza dźwiganie. Dziś nadal zaleca się daleko posuniętą ostrożność przy takich formach aktywności (ze względu na różne zagrożenia, chociażby urazy), jednak nie dowiedziono ich bezpośredniego związku akurat z żyłą główną, a doświadczenia choćby kobiet skandynawskich dowodzą, że sport (poza dźwiganiem) jest dla zdrowia ciężarnych korzystny. Wyjątek stanowią kobiety, które nie uprawiały sportu przed ciążą i niespodziewanie organizm próbują ponad miarę forsować lub w ciążach zagrożonych.
Czytaj więcej: na co uważać w ciąży
Obecnie uważa się, że ewentualnemu zespołowi ucisku żyły głównej dolnej sprzyjają pewne czynniki. Większe zagrożenie jest u kobiet, które mają generalnie skłonność do problemów krążeniowych lub sprzyja im już sam przebieg ciąży (np. bardzo duży płód, wielowodzie etc.). Ryzyko zwiększają więc sytuacje, w których macica za mocno oddziałuje na układ naczyniowy, bądź ten jest niewystarczająco odporny/elastyczny na wymagającą sytuację.
Zespół ucisku żyły głównej dolnej - objawy i skutki
Do ucisku macicy na żyłę główną dolną najczęściej dochodzi, gdy kobieta leży na plecach i jest już po półmetku ciąży.
Organizm zazwyczaj skutecznie skutecznie się broni przed ewentualnymi skutkami ucisku i uruchomia tzw. mechanizm kompensacyjny w postaci wzrostu napięcia układu współczulnego (element autonomicznego układu nerwowego). Dochodzi do pobudzenia krążenia obocznego "zapasowego") przez zlewisko żyły nieparzystej, co powoduje powrót krwi żylnej do serca. Niestety, to czasem nie wystarcza.
Objawy wskazujące na ucisk żyły głównej dolnej:
- nudności, czasem wymioty (niepokojące są szczególnie te, które pojawiają się już po ustąpieniu dolegliwości z pierwszego trymestru),
- nadmierna potliwość,
- uczucie zmęczenia nie do końca wytłumaczalne ciążą
- bladość, czasem sinica
- obrzęki konczyn
- zawroty głowy, do zaburzeń świadomości włącznie
- osłabienie, zaburzenia równowagi.
Bywa, że ciężarna wiele z tych objawów po prostu tłumaczy ciążą i zazwyczaj rzeczywiście ma rację. Zarazem: jeśli takie sytuacje się potarzają, niepokoją, nasilają, warto sprawę wyjaśnić z lekarzem. O ile zdrowie przyszłej mamy zazwyczaj nie jest zagrożone, póki nie dojdzie u niej do wstrząsu, o tyle u płodu nawet łagodnie przebiegający zespół i ustępujący po zmianie pozycji (pomaga choćby ułożenie się na lewym boku) może spowodować nieodwracalne skutki. Oto te najgroźniejsze:
- niewydolność maciczno-łożyskowa
- bradykardia (częstość akcji serca poniżej 60 razy na minutę)
- śmierć wewnątrzmaciczna płodu.
Postępowanie
W przypadku podejrzenia nagłego zatrzymania krążenia (ustanie czynności serca z utratą świadomości i bezdechem) u kobiety w zaawansowanej ciąży trzeba brać pod uwagę, że to skutek zespołu ucisku na żyłę główną. Wówczas klasyczna resuscytacja klatki piersiowej (odpowiedni ucisk) nie przynosi oczekiwanych efektów. Poprawę przepływu naczyniowego można uzyskać po ułożeniu pacjentki pod kątem 15 stopni na lewym boku.
Ucisk na żyłę główną zawsze grozi wstrząsem, który bezpośrednio zagraża życiu kobiety i płodu, bo oznacza ostrą niewydolność oddechową. Zawsze wymaga leczenia szpitalnego.
By do tego nie dopuścić, nie lekceważ początkowych, łagodnych objawów wskazujących na ucisk, a przede wszystkim mu zapobiegaj
Nasilenie i możliwe powikłania zespołu zależą od indywidualnych cech anatomicznych (podstawowa średnica żyły głównej dolnej), masy płodu i objętości macicy oraz czasu trwania ucisku.
Leżenie na lewym boku a zespół ucisku żyły głównej dolnej w ciąży. Pod prawe biodro i nogi zgięte w kolanach można dodatkowo podłożyć poduszki. Dzięki takiemu rozwiązaniu ciężarnej jest wygodniej, a do dziecka dopływa więcej krwi i staje się ono lepiej dotlenione. Jeśli mimo wszystko masz niepokojące objawy, lekarz będzie mógł ocenić ewentualne zagrożenie i przepływy naczyniowe za pomocą ultrasonografii dopplerowskiej (USG doppler), a w razie uzasadnionego podejrzenia zagrożenia zakrzepem TK i rezonansu magnetycznego.
W przypadku zagrożenia niedrożnością naczyń najczęściej podawane są leki przeciwzakrzepowe.
