Konflikt serologiczny: już nie musisz się go bać!

Mamy z Rh-, czyli te zagrożone konfliktem serologicznym podczas ciąży mają dzisiaj znakomite szanse na to, aby rodzić zdrowe dzieci. Co jest najważniejsze w przypadku ciąż mam minusowych? Czy tylko zestaw antygenów Rh jest odpowiedzialny za konflikt serologiczny?

Konflikt serologiczny: skąd się bierze?

"Wiadome jest, że jeżeli kobieta ma czynnik Rh -, a mężczyzna Rh+ to wtedy pojawia się konflikt serologiczny. A co jeśli kobieta i mężczyzna mają Rh -?"

Rodzice mogą różnić się między sobą grupami krwi, a także obecnością antygenów płytek krwi. Te obecne na komórkach ojca mogą być nieobecne u matki. Są więc na przykład osoby Rh ujemne i Rh dodatnie, czy HPA-1a ujemne i HPA-1a dodatnie. Jeśli na komórkach płodu jest obecny antygen, którego nie ma matka, to jej organizm może rozpoznać ten antygen jako obcy i produkować w stosunku do niego przeciwciała (typu IgM i IgG). Wówczas mówimy o konflikcie serologicznym, który często nazywa się konfliktem matczyno-płodowym. Nie ma możliwości wystąpienia konfliktu serologicznego na tle czynnika Rh, jeśli obydwoje z rodziców mają Rh- lub Rh+. Ich dzieci odziedziczą, analogicznie, Rh- lub Rh+.

  • - konflikt serologiczny nazywany jest także konfliktem matczyno-płodowym lub chorobą hemolityczną noworodka
  • - organizm matki może rozpoznawać występujące w komórkach płodu antygeny jako obce i produkować przeciwciała w stosunku do nich
  • - do konfliktu serologicznego może dojść, gdy występuje "niezgodność antygenów" - kobieta ma Rh- a mężczyzna Rh+, a dziecko odziedziczy grupę krwi po ojcu
  • - będąc w ciąży, ważne jest wykonanie badania, tzw. odczyn Coombsa
  • - warto zdiagnozować problem wcześniej, aby móc reagować
  • - do zagrożenia może dojść w momencie wymieszania się krwi z matki z krwią dziecka
  • - np. po porodzie podaje się immunoglobulinę anty-D

Konflikt serologiczny: jak często występuje?

Szacuje się, że co czwarta para ma tzw. niezgodność antygenów, czyli kobieta Rh-, a mężczyzna Rh+. W co dziesiątej ciąży z tzw. ustawieniem konfliktowym dojdzie do rozwoju konfliktu serologicznego. Dlatego tak ważne jest, aby przyszłe mamy, które nie wykonały oznaczenia grupy krwi, czynnika Rh i poziomu przeciwciał przed ciążą, zgłaszały się na badania krwi w pierwszych tygodniach ciąży.

Konflikt serologiczny: komu grozi?

"W pierwszej ciąży trzy razy miałam robiony odczyn Coombsa, przeciwciał nie było, syn urodził się z moją grupą krwi i czynnikiem Rh-, czyli konfliktu nie było()".

Konflikt serologiczny dotyczy kobiet z grupą krwi Rh-, których dziecko dziedziczy grupę krwi Rh+ po ojcu. W przypadku takich mam regularnie sprawdza się poziom przeciwciał. Dzięki badaniu krwi można stwierdzić czy matka wytwarza przeciwciała, które skierowane przeciwko krwinkom płodu, mogą zagrozić prawidłowemu rozwojowi. Jeśli przeciwciała są obecne, wówczas może dojść do tzw. serokonwersji. Badanie wykonuje się mniej więcej od połowy ciąży i powtarza co trzy, cztery tygodnie, aż do porodu.

Prof. Ewa Brojer z Instytutu Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie ("Jesteś w ciąży? Sprawdź, czy nie grozi ci konflikt płytkowy, eDziecko, 27.10.2014) zwraca uwagę na to, że konflikt serologiczny grozi nie tylko kobietom Rh-ujemnym. Konflikty w innych antygenach bywają równie groźne. Dlatego tak ważne jest, żeby wszystkie kobiety w ciąży, były badane w kierunku obecności przeciwciał odpornościowych (tzw. odczyn Coombsa). Te przeciwciała mogą wytworzyć się zarówno u kobiet Rh dodatnich i ujemnych i skierowane są do innych antygenów niż Rh.

Zobacz wideo

Konflikt serologiczny: to nie tylko niezgodność Rh

"Może ktoś orientuje się czy mężczyzna koniecznie musi sobie robić badanie krwi, w sytuacji kiedy żona spodziewa się dziecka. Chodzi mi o konflikt serologiczny. Moja żona ma grupę Rh+ a podobno jeśli kobieta ma taką grupę, to nie ma szans na dojście do konflikt".

Konflikt serologiczny może mieć kilka typów. Bardzo rzadko, ale zdarza się konflikt grup głównych krwi. Ten rodzaj konfliktu występuje, gdy matka ma grupę krwi np. 0 a dziecko dziedziczy po ojcu A lub B. W przeciwieństwie do niezgodności w zakresie Rh, w konfliktach grup głównych krwi pierwsze dziecko też jest zagrożone skutkami konfliktu.

Jeszcze inny rodzaj konfliktu to tzw. płytkowy. Ma on ścisły związek z antygenem oznaczonym symbolem HPA-1a. W przypadku gdy został on przekazany dziecku przez ojca, a matka nie posiada tego przeciwciała (w jej przypadku HPA - 1a jest ujemna), to jej organizm potraktuje rozwijające się dziecko jako zagrożenie. Konflikt płytkowy stanowi jedną z najczęstszych przyczyn alloimmunologicznej małopłytkowości płodu lub noworodka (AIMP/N) i poważnych powikłań. Konflikt płytkowy może nawet doprowadzić do poronienia. W przeciwieństwie do konfliktu serologicznego, który obserwuje się w czasie drugiej ciąży, ten płytkowy, może pojawić się już podczas pierwszej. Dlatego warto wykonać badania, nawet w sytuacji kiedy wydaje się, że rodzice mają zgodną krew. Konflikt płytkowy występuje u jednej na półtora tysiąca par.

Konflikt serologiczny: rzadko występuje w pierwszej ciąży

"Mam grupę krwi ARh- a mój mąż BRh+. Jestem w 5 miesiącu ciąży, trochę się boję że coś może być nie tak. Lekarz mówi że jak na razie wszystko jest ok ()".

W pierwszej ciąży najczęściej nie ma kłopotów w związku z konfliktem serologicznym, gdyż układ odporności matki nie wytworzył jeszcze przeciwciał anty-Rh. Pierwsza ciąża, w sytuacji konfliktu Rh, na ogół jest bezpieczne, bo do przecieku matczyno-płodowego dochodzi najczęściej dopiero podczas porodu.

Konflikt serologiczny ujawnia się najwcześniej w 16 tygodniu ciąży. Jeśli nie stwierdzono przeciwciał do 20 tygodnia ciąży, wówczas istnieje mało prawdopodobne, że jeszcze się pojawią. Mimo to, przy tzw. zestawieniu konfliktowym, konieczne jest powtarzanie badania w kierunku przeciwciał do końca ciąży.

Konflikt serologiczny: Jak można mu zapobiec?

"Mam grupę krwi B Rh-, a mąż B Rh+. Rok temu urodziłam dziecko, jednak po porodzie nie podano mi immunoglobiny. Bardzo się martwię z tego powodu, tym bardziej że wkrótce planujemy z mężem drugie dziecko".

W obecnych czasach bardzo rzadko dochodzi do powikłań z powodu konfliktu serologicznego. Wszystkim mamom z Rh-, którym urodziły się dzieci z Rh+, 72 godzin po porodzie podaje się immunoglobulinę anty-D. W trakcie porodu do krwi kobiety przedostaje się krew dziecka i zaczyna się produkcja przeciwciał. Zachowują się one w organizmie matki w postaci tzw. pamięci immunologicznej. Podana po porodzie domięśniowa szczepionka neutralizuje komórki płodowe w krwi matki tzn. niszczy erytrocyty Rh(+), zanim jej układ odpornościowy rozpozna je jako wrogie i wytworzy przeciwko nim przeciwciała. Komórki płodu mogą dostać się do krwioobiegu matki również podczas poronienia bądź pobierania płynu owodniowego. W tych sytuacjach również podaje się mamom immunoglobulinę anty-D.

Takie działanie stanowi zabezpieczenie dla kolejnych ciąż. Jeśli mama nie otrzymała immunoglobiny anty-D, a w jej krwi wytworzyły się przeciwciała - powstaną tylko w sytuacji, kiedy pierwsze dziecko odziedziczyło po ojcu czynnik Rh+ - wówczas mogą przedostać się do krwi płodu w kolejnej ciąży. Dzieje się tak, ponieważ broniący się przed "wrogimi antygenami" układ odpornościowy matki atakuje nie tylko wrogie cząsteczki (antygeny), ale całe krwinki czerwone. Zarówno te, które dostały się do jej organizmu i te w krwiobiegu dziecka. Przeciwciała matki dostają się do krwiobiegu dziecka przez łożysko.

Konflikt serologiczny: co robić jeśli do niego dojdzie?

"Jeśli kobieta ma Rh-, a facet Rh+, to co jeśli po poronieniu nie dostała immunoglobuliny, co z następnymi ciążami? Wszystkie są stracone? Co się wtedy robi?"

Przyszła mama zagrożona konsekwencjami konfliktu serologicznego, musi być pod kontrolą lekarską w ośrodku wyspecjalizowanym w prowadzeniu ciąż z konfliktem serologicznym.

Oprócz regularnych badań krwi w celu oceny poziomu przeciwciał (im ich więcej tym gorzej dla płodu) ciężarna z konfliktem serologicznym powinna poddać się regularnym badaniom USG pod kątem ewentualnie pojawiających się objawów choroby hemolitycznej u płodu. Badanie ultrasonografem pozwala na pomiar przepływu krwi w tętnicy mózgu dziecka. Bardzo szybki przepływ wskazuje na anemię. W razie podejrzenia anemii u dziecka dokonuje się kordocentezy, czyli nakłucia pępowiny i bezpośredniej oceny morfologii jego krwi.

Konflikt serologiczny: co się dzieje jeśli przeciwciała matki przenikną do płodu?

"Moja koleżanka ma problem z konfliktem w drugiej ciąży, pojawiły się przeciwciała. Jeżeli ich poziom będzie wzrastał będzie miała pobieraną krew pępowinową i dziecko będzie miało przetaczaną krew jeszcze w czasie ciąży".

Wynikłe z konfliktu serologicznego powikłania płodu można leczyć jeszcze w brzuchu mamy. Kiedyś nie było takiej możliwości i transfuzję wykonywało się dopiero po porodzie. Dzisiaj, przez pępowinę, pod kontrolą USG, przetacza się dziecku odpowiednio dobraną krew Rh-. Nowe krwinki, nie będą wrażliwe na przeciwciała mamy, dzięki temu płód będzie się prawidłowo rozwijał. Transfuzja podczas ciąży nie zmieni trwale grupy krwi dziecka. Po porodzie szpik będzie produkował własne krwinki. Na szczęście, tak poważne interwencje zdarzają się dzisiaj bardzo rzadko. Najczęściej leczy się dziecko po porodzie podając środki zapobiegające anemii (choroba hemolityczna).

Po narodzinach, oprócz niedokrwistości, noworodek z konfliktu serologicznego cierpi również na, wynikłą z rozpadu krwinek, żółtaczkę. W przeciwieństwie do fizjologicznej żółtaczki, która pojawia się najwcześniej w drugiej dobie życia, ta w chorobie hemolitycznej zaczyna się już w pierwszym dniu po porodzie. Stężenie bilirubiny bardzo gwałtownie wzrasta. Niestety, po przekroczeniu pewnego poziomu, bilirubina może działać toksycznie na mózg dziecka doprowadzając do jego uszkodzenia.

Konflikt serologiczny: profilaktyka

"Jestem w 17 tyg. ciąży. Mam Rh -, mój mąż Rh+, więc mamy konflikt. Mój lekarz na początku ciąży zrobił mi badania na antyciała, powtórzy je w 27 tyg. a po porodzie mam dostać szczepionkę ochronną i tyle. Powiedział że konflikt serologiczny groźniejszy jest przy drugim dziecku".

Badania prowadzone w czterech krajach na świecie wykazały, że najlepsze efekty profilaktyczne przynosi podanie immunoglobuliny anty- D w 28 tygodniu ciąży i po porodzie. Pozwala to całkowicie wyeliminować konflikt. W Polsce przyszłe mamy nie otrzymują rutynowo szczepionki podczas trwania pierwszej ciąży. Koszt preparatu jest dość wysoki, około 350 zł jedna dawka szczepionki. Immunoglobulinę mamy dostają nieodpłatnie tylko raz, tj. po porodzie.

Podanie immunoglobuliny anty-D nie jest niebezpieczne dla dziecka w łonie matki. Jedyne ryzyko może być takie, że szczepionka podana podczas ciąży okaże się zbędna. Prawdopodobieństwo konfliktu serologicznego w pierwszej, niepowikłanej ciąży, jest bardzo niskie.

*Wszystkie cytaty kursywą pochodzą z forum gazety, z różnych wątków dotyczących konfliktu serologicznego.

To także może cię zainteresować: Żółtaczka noworodków Państwowy szpital, a w nim sala do rodzenia jak w prywatnej klinice. W Polsce. Ile to kosztuje? [ZDJĘCIA] Badania w ciąży

Więcej o:
Copyright © Agora SA