Co to są komórki macierzyste?
Fenomen komórek macierzystych polega na tym, że mają w sobie potencjał przekształcania się praktycznie we wszystkie rodzaje komórek organizmu. Są to pierwotne, niedojrzałe, niewyspecjalizowane komórki. Mają ogromną zdolność dzielenia się, odnowy i różnicowania. Dlatego mogą stanowić rodzaj wszechstronnego materiału zapasowego w razie złego funkcjonowania jakiejś grupy komórek ciała. Podane na przykład po radio- czy chemioterapii pozwalają odbudować zniszczone komórki układu krwiotwórczego. Organizm nie odrzuca ich, gdyż upodabniają się do otoczenia.
Krew pępowinowa to równie dobre źródło komórek macierzystych, jak szpik kostny i krew obwodowa. Znalezienie dawcy szpiku, którego układ odpornościowy będzie pasował do biorcy, jest bardzo trudne. Pobranie szpiku jest bolesne i wymaga specjalnej procedury medycznej. Pobrany szpik trzeba przeszczepić natychmiast. Pobranie krwi pępowinowej jest nieinwazyjne, bezbolesne i bezpieczne. Po urodzeniu dziecka i ustaniu tętnienia pępowiny zaciska się ją i przecina. Zanim dojdzie do urodzenia łożyska, w pozostałe przy nim naczynia pępowiny wkłuwa igłę i ściąga pozostałą w nich krew do specjalnego sterylnego pojemnika. Preparat jest umieszczany w banku i zawsze gotowy do użycia, gdyby zaistniała taka potrzeba.
Stosunkowo nowym przedsięwzięciem jest pobieranie, oprócz krwi pozostałej w łożysku, również fragmentu sznura pępowinowego. Zawiera on tak zwaną galaretę Whartona, w której zawarte są mezenchymalne komórki macierzyste. Mają one zdolność przekształcania się w komórki kości, chrząstki lub tłuszczu. Wiąże się z nimi duże nadzieje w kwestii gojenia ran, uszkodzeń kości i chrząstki. Mają też dobroczynne działanie w chorobach autoimmonologicznych i zapobieganiu odrzucenia przeszczepu. Były już z powodzeniem wykorzystywane w Polsce w leczeniu odrzucenia przeszczepu.
To działa
Komórki macierzyste z krwi pępowinowej wykorzystuje się do przeszczepów od 1988 roku. Dane z 2016 roku mówią o 40 tys. przeszczepów wykonanych na świecie. W Polsce było ich już ponad 100. Większość preparatów pochodziła z zagranicy, z banków publicznych.
Komórki z krwi pępowinowej są wykorzystywane do przeszczepów własnych lub dla biorców spokrewnionych oraz coraz częściej - dla niespokrewnionych. Jak na razie najwięcej udanych przeszczepów dokonywano u rodzeństwa. Bywa i tak, że rodzice ciężko chorego dziecka decydują się na kolejną ciążę, by za pomocą komórek macierzystych wspomóc jego leczenie, bez uszczerbku dla młodszego dziecka.
Lista chorób, przy których leczeniu wykorzystywane są komórki macierzyste, jest długa. Należą do nich nowotwory krwi, chłoniaki i białaczki, ciężkie rodzaje niedokrwistości, dziedziczne zaburzenia odporności, guzy mózgu, nerki, kości. Dokonano już wielu udanych przeszczepów i terapii z wykorzystaniem tych niezwykłych komórek.
Komórki macierzyste - medycyna przyszłości
Jak do tej pory są dowody na to, że komórki macierzyste w dobrym stanie przetrwały 24 lata bankowania. Prawdopodobnie okres ten może być jeszcze dłuższy. Krew przechowywana jest w ciekłym azocie w specjalnych warunkach. Problemem nie jest tu czas a objętość pobranej i przechowywanej krwi. Zazwyczaj jedna porcja pobranej krwi nie przekracza 100 ml. Wystarcza to do przeszczepu dla osoby ważącej nie więcej niż 40-50 kg. Jest to jeden z elementów ograniczających możliwości tej terapii.
Komórki macierzyste określa się nieraz mianem nadziei medycyny przyszłości. Wiadomo, że komórki macierzyste mają zdolność przejmowania funkcji ciałek krwi, komórek mięśni i nerwów. Pokłada się nadzieje w możliwości leczenia neurologicznego, np. po urazach, w chorobie Alzheimera, Parkinsona, stwardnieniu rozsianym. Bada się możliwości wczesnego diagnozowania i leczenia chorób centralnego układu nerwowego, a także cukrzycy typu 1. czy choroby Crohna.
Jak przechowywać komórki macierzyste?
Krew pępowinową można pobrać i przechowywać dla potrzeb własnych lub oddać do tzw. bankowania publicznego. Zawarte w krwi komórki macierzyste są bezcennym depozytem. Można zachować go dla siebie i za coroczną opłatą przechowywać dla potrzeb własnego dziecka czy jego rodzeństwa. Istnieje również (w Polsce niestety słabo rozwinięte i niedofinansowane) bankowanie publiczne - krew pępowinową swojego dziecka można oddać dla potrzeb banku publicznego, który przechowuje preparat i przekazuje do terapii niespokrewnionych biorców. Niestety nie wszyscy rodzice mogą przekazać bezcenny dar krwi pępowinowej swojego dziecka dla potrzeb publicznych, ponieważ bankowanie jest kosztowne. Krew pobiera się głównie w czasie specjalnych akcji, dzięki środkom z Ministerstwa Zdrowia i od sponsorów. Zasoby publiczne w Polsce to kilkaset porcji, zaś te przechowywane w bankach komercyjnych to kilkadziesiąt tysięcy porcji.
Koszty i przeciwwskazania
Pobranie i przebadanie krwi pępowinowej to koszt około 1500- 2500 zł - jest płacony częściowo przed a częściowo tuż po porodzie, koszt przechowywania rocznie to około 400-500 zł - w części banków płacony jest tuż po porodzie (z góry) - w innych dopiero po roku (z dołu).
Nie zawsze można pobrać krew pępowinową. Przeciwwskazania to nowotwory, zakażenia i choroby zarówno matki jak i płodu, które wpływają niekorzystnie na jego krew. Trudność z pobraniem odpowiedniej porcji krwi może sprawić krótka pępowina.
Decyzję o pobraniu i bankowaniu krwi pępowinowej trzeba podjąć pod koniec ciąży. Pobranie jest możliwe tylko w czasie porodu - naturalnego lub przez cesarskie cięcie, po odpępnieniu noworodka.
To także może cię zainteresować:
