Po dziewięciu miesiącach oczekiwania nareszcie widzisz małego, ale w pełni ukształtowanego człowieka i trudno ci uwierzyć, że jeszcze przed chwilą był częścią ciebie. Mała, niezależna istota, już przy pierwszym oddechu głośno obwieszcza swoje przybycie. W tym momencie prośba położnej, abyś nadal parła i urodziła łożysko, może ci się wydać zupełnie nie na miejscu...
Początek życia
Nowe życie zaczyna się jako maleńka grupka komórek, która w ciągu pierwszego tygodnia (licząc czas od poczęcia) zagnieżdża się w błonie śluzowej wyścielającej ścianę macicy. Ten proces nazywamy implantacją. Komórki zewnętrznej ścianki zarodka wnikają w ścianę macicy za pomocą wypustek i łączą się z naczyniami krwionośnymi matki. To z nich właśnie tworzy się następnie łożysko. Z niektórych komórek powstanie pępowina i błony ochraniające dziecko.
W czwartym miesiącu ciąży łożysko jest już w pełni ukształtowane i wygląda jak płat wątroby. Składa się z pozornie splątanych naczyń krwionośnych. Naczynia krwionośne matki i dziecka są ściśle ze sobą połączone, ale ich krew się nie miesza. Tylko tlen, składniki odżywcze i produkty przemiany materii są przekazywane na drodze osmozy, przez półprzepuszczalne błony naczyń krwionośnych.
W chwili porodu łożysko ma około 20 cm średnicy i waży około kilograma.
Pępowina przypomina niebieskawozieloną zwiniętą linę. Zazwyczaj jest długości 60 cm, chociaż może mieć od 12 do 125 centymetrów. Łączy brzuch dziecka (w miejscu, gdzie później będzie pępek) z centralną częścią łożyska. Składa się z jednej żyły, dostarczającej do organizmu dziecka tlen i substancje odżywcze, i z dwóch tętnic, odprowadzających dwutlenek węgla i produkty przemiany materii. Bliźnięta mogą nieć wspólne łożysko, ale każde z nich jest z nim połączone oddzielną pępowiną.
Łożyska różnią się rozmiarem i kształtem, chociaż na ekranie, w czasie badania USG, wyglądają podobnie - przypominają dysk. Większe łożysko może wskazywać na to, że urodzi się duże dziecko; gdy łożysko jest małe - prawdopodobnie i dziecko będzie mniejsze. W skrajnych wypadkach bardzo małe łożysko może dostarczać niewystarczającej ilości pożywienia. Wówczas dziecko rośnie wolniej. Zdarza się to często, gdy w czasie ciąży kobieta pali papierosy. Również przy nadciśnieniu łożysko może być mniejsze. Powiększone łożysko częściej występuje u kobiet chorych na cukrzycę, po przebytych poważnych infekcjach wirusowych albo w przypadku konfliktu serologicznego.
Łożysko chroni dziecko przed większością infekcji bakteryjnych. Jednak nie jest w stanie ochronić go przed alkoholem, nikotyną, narkotykami, toksoplazmozą i niektórymi wirusami (np. wirusem różyczki).
Możliwe komplikacje
Łożysko przodujące
Gdy łożysko umiejscawia się w dolnej części macicy i całkowicie lub częściowo zakrywa jej ujście wewnętrzne, to może być przyczyną krwawień i uniemożliwić poród naturalny. Jeżeli w 16 tygodniu ciąży zrobiłaś badanie USG i powiedziano ci, że łożysko jest nisko umiejscowione, jeszcze nie ma się czym przejmować, bo zdarza się to dość często. W większości przypadków łożysko z czasem przesuwa się ku górze. Kolejne badanie ultrasonograficzne zostanie wykonane prawdopodobnie w 32 tygodniu ciąży. Jeżeli łożysko nadal będzie w dolnej części macicy - wtedy można mówić o łożysku przodującym. Zdarza się to raz na 200 ciąż, raczej rzadko przy pierwszym dziecku, a częściej po operacjach macicy, po zabiegach (np. przerywaniu ciąży).
Objawem tego powikłania są na ogół nieznaczne krwawienia (spowodowane rozciąganiem się dolnego odcinka ściany macicy), którym nie towarzyszy ból.
Jeśli w ciąży pojawia się krwawienie z dróg rodnych, natychmiast skontaktuj się z lekarzem!
Jeśli masz łożysko przodujące, to:
w później ciąży unikaj uprawiania aktywnych sportów;
uważaj na siebie, uraz może spowodować uszkodzenie łożyska;
zrezygnuj ze współżycia;
jak najczęściej odpoczywaj.
Jeżeli pojawi się krwawienie, należy natychmiast skontaktować się z lekarzem. Tego rodzaju komplikacje z reguły wiążą się z koniecznością pójścia do szpitala. Niektóre kobiety muszą pozostać w szpitalu aż do porodu; inne mogą wrócić do domu, gdy tylko ustanie krwawienie, chociaż zazwyczaj zaleca się im dalszy odpoczynek i spokojny tryb życia.
Jeżeli łożysko znajduje się tak nisko, że zakrywa ujście do kanału szyjki macicy, krwawienia mogą się powtarzać. Wtedy prawdopodobnie trzeba będzie zostać w szpitalu do końca ciąży i poród odbędzie się przez cesarskie cięcie.
Jeśli przodującemu łożysku towarzyszy krwawienie, należy tylko regularnie sprawdzać jego położenie. Może się przesunąć nawet w 32 tygodniu i odsłonić ujście do kanału szyjki macicy. W 38 tygodniu ciąży lekarz będzie w stanie ustalić, czy możliwy jest poród fizjologiczny. Jeśli jednak łożysko nadal zakrywa ujście, poród fizjologiczny jest niemożliwy i trzeba zastosować cesarskie cięcie.
Przodujące łożysko nie musi pojawić się przy kolejnej ciąży.
Przedwczesne odklejenie się łożyska
Czasem część łożyska za wcześnie odrywa się od ściany macicy. Objawem odklejania się łożyska jest nagły, silny ból, któremu czasem towarzyszy krwawienie. Wystąpienie tych objawów jest sygnałem do natychmiastowej wizyty u lekarza, który zapewne skieruje kobietę do szpitala. Odklejanie się łożyska może zagrażać zarówno życiu matki, jak i dziecka. Dlatego zawsze w takich przypadku kobieta musi być pilnie obserwowana w szpitalu.
Jeżeli łożysko odkleja się w niewielkim stopniu, krwawienie będzie podobne do miesiączkowego, może mu towarzyszyć łagodny ból brzucha lub skurcze macicy. Samo leżenie w łóżku (szpitalnym!) przez kilka dni wystarczy, by krwawienia ustały.
Jeśli objawy są silniejsze, do końca ciąży trzeba bezwzględnie leżeć w szpitalu. Lekarz zdecyduje, czy i kiedy wywołać poród lub zakończyć ciążę cesarskim cięciem. Najczęstsze przyczyny odklejania się łożyska to: wiek kobiety (powyżej 35 lat), palenie papierosów, nadciśnienie, wcześniejsze zabiegi przerywania ciąży. Wywołać je może także mocny uraz okolicy brzucha, zwłaszcza jeśli kobieta jest w zaawansowanej ciąży.
Rodzi się łożysko
Gdy szyjka macicy jest w pełni rozwarta, skurcze macicy i parcie matki przesuwają dziecko w dół przez pochwę na zewnątrz. Potem położna może zrobić matce zastrzyk oksytocyny. Jest to hormon wywołujący silniejsze skurcze macicy i ułatwiający urodzenie łożyska. Zastrzyk ten zazwyczaj podaje się rutynowo, chyba że kobieta rodzi w sali porodów rodzinnych, w komfortowych warunkach i decyduje, że chce dłużej poczekać na urodzenie się łożyska.
Po narodzinach dziecko nadal jest połączone pępowiną z łożyskiem znajdującym się jeszcze w macicy i przez nią zaopatrywane w tlen. Położna zaciska pępowinę w dwóch miejscach, a potem przecina ją na odcinku pomiędzy tymi punktami. Jeśli nie zrobi tego natychmiast po porodzie, umożliwi to dziecku łagodniejsze przejście do samodzielnych oddechów.
Można poprosić położną aby poczekała ona z przecięciem pępowiny do momentu , aż przestanie ona tętnić, a dziecko spokojnie zacznie oddychać samodzielnie.
Szybkie przecięcie pępowiny tuż po porodzie powoduje niedotlenienie noworodka i zmusza go do nagłego zaczerpnięcia tchu; towarzyszy temu pierwszy krzyk, ponieważ nagłe przestawienie się na samodzielne oddychanie jest bolesne. Czasem jednak natychmiastowe przecięcie pępowiny jest konieczne:
przy niezgodności czynnika Rh (matka Rh-, ojciec Rh+);
zdrowie i życie dziecka jest zagrożone i konieczne są zabiegi reanimacyjne.
Po porodzie organizm nadal produkuje oksytocynę, która powoduje skurcze macicy - w sposób naturalny wypychają one łożysko na zewnątrz. Położna może nieco pomóc, lekko uciskając ręką podbrzusze rodzącej. Może to być trochę nieprzyjemne, ale raczej niebolesne. Często matka jest tak zajęta dzieckiem, że nawet nie zauważa, co się dzieje. Na końcu położna sprawdza, czy łożysko urodziło się w całości.
Po odklejeniu się łożyska w ścianie macicy pozostaje rana, która kurczy się wraz z obkurczaniem się macicy. Po porodzie krwawienie z tej rany może utrzymywać się od dwóch do sześciu tygodni. Przez pierwsze dni krew będzie czerwona, potem różowa, a później brunatna; jej ilość będzie się zmniejszała.
W przypadku silnego krwawienia, gorączki, zmiany koloru krwi lub pojawienia się nieprzyjemnego zapachu - należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.
Takie objawy mogą oznaczać, że po porodzie pozostał w macicy mały kawałek łożyska lub błon płodowych, co wywołało infekcję.
