Onomatopeja: co to jest dźwiękonaśladownictwo? Definicja i przykłady

Co to jest onomatopeja? To pytanie może pojawić się na teście lub przy tablicy podczas lekcji języka polskiego. Czym jest dźwiękonaśladownictwo i jakie znamy przykłady onomatopei w poezji?
Zobacz wideo Czy odrabiać z dzieckiem prace domowe?

Co to jest onomatopeja i jakie ma zastosowanie? 

Najprostsza odpowiedź na pytanie, co to jest onomatopeja, brzmi: naśladowanie dźwięku przy pomocy słów. Szerzej jest to środek stylistyczny, którego celem jest wywołanie określonych emocji i pobudzenie wyobraźni odbiorcy. Onomatopeja ma nam pomóc odczytać dany utwór i przywołać konkretny obraz przed oczami. 

Onomatopeja - definicja według SJP

Jak brzmi definicja onomatopei? Słownik Języka Polskiego określa onomatopeję jako dźwiękonaśladownictwo lub dźwiękonaśladowczość. Co to oznacza w praktyce? 

  • wyraz lub zespół wyrazów naśladujących dźwięki i odgłosy,
  • odtwarzanie środkami językowymi dźwięków i odgłosów.

Onomatopeja - przykłady użycia w poezji

Onomatopeja ma zagrać na emocjach, dlatego najczęściej używa się jej w poezji. Prawdziwym wirtuozem onomatopei był Julian Tuwim. ''Ptasie radio'' i  ''Lokomotywa" to podręcznikowe przykłady dźwiękonaśladownictwa. 

 ''Ptasie radio" Julian Tuwim

Niezwykle melodyjny utwór, w którym efekt śpiewu ptaków powstał dzięki:

  • powtarzaniu sylab (Pio pio pijo lo lo lo lo), 
  • zastosowaniu wyrazów dźwiękonaśladowczych (ćwir, świrk),
  • oraz zestawu miękkich głosek (ć,ś)

(...)Pierwszy - słowik

Zaczął tak:

"Halo! O, halo lo lo lo lo!

Tu tu tu tu tu tu tu

Radio, radijo, dijo, ijo, ijo,

Tijo, trijo, tru lu lu lu lu

Pio pio pijo lo lo lo lo lo

Plo plo plo plo plo halo!"

Na to wróbel zaterlikał:

"Cóż to znowu za muzyka?

Muszę zajrzeć do słownika,

By zrozumieć śpiew słowika.

Ćwir ćwir świrk!

Świr świr ćwirk!

Tu nie teatr

Ani cyrk! (...)

''Lokomotywa" Julian Tuwim

Prawdziwy klasyk, który jest powtarzany z pokolenia na pokolenie. Dźwięk ruchu lokomotywy uzyskano dzięki zastosowaniu:

  • wyrazów dźwiękonaśladowczych (uff, puff, buch, stuka, łomoce),
  • rytmizacji (Tak to to, tak to to).
  • instrumentacji głoskowej (Ruszyła – maszyna – po szynach – ospale)

Stoi na stacji lokomotywa,

Ciężka, ogromna i pot z niej spływa -

Tłusta oliwa.

Stoi i sapie, dyszy i dmucha,

Żar z rozgrzanego jej brzucha bucha:

Buch - jak gorąco!

Uch - jak gorąco!

Puff - jak gorąco!

Uff - jak gorąco!

(...)

Nagle - gwizd!

Nagle - świst!

Para - buch!

Koła - w ruch!

Najpierw – powoli – jak żółw – ociężale,

Ruszyła – maszyna – po szynach – ospale,

Szarpnęła wagony i ciągnie z mozołem,

I kręci się, kręci się koło za kołem,

I biegu przyspiesza, i gna coraz prędzej,

I dudni, i stuka, łomoce i pędzi,

A dokąd? A dokąd? A dokąd? Na wprost!

Po torze, po torze, po torze, przez most,

Przez góry, przez tunel, przez pola, przez las,

I spieszy się, spieszy, by zdążyć na czas,

Do taktu turkoce i puka, i stuka to:

Tak to to, tak to to , tak to to, tak to to (...).

Zobacz też: Jak napisać recenzję: garść praktycznych porad

Więcej o:
Copyright © Agora SA