Partykuła - definicja. Jak ją rozumieć?
Czym jest partykuła? Definicja ze ''Słownika języka polskiego PWN'' jest precyzyjna, ale wymaga kilku słów wyjaśnienia. Mówimy o wyrazie lub morfemie, który jest pozbawiony samodzielnego znaczenia. Jednocześnie posiada zdolność do tego, by nadawać wypowiedzeniom pewne znaczenia lub zabarwienie uczuciowe.
Partykuły mogą służyć tworzeniu trybu przypuszczającego (partykuła ''by''), ale też nacisku (''no'', ''-że'') lub ograniczenia (''jeszcze'', ''już''). Ich role bywają więc różne i warto je prześledzić.
Partykuła - co to jest? Rodzaje partykuł
Co to jest partykuła? Znamy już definicję, ale jej zrozumienie będzie łatwiejsze po zapoznaniu się z podstawowymi rodzajami partykuł. Niekiedy wyróżnia się ich aż 11. Będą to partykuły:
- twierdzące - tak
- przeczące - nie
- pytające - czy, li
- rozkazujące - niech
- życzące - oby
- wątpiące - bodajże
- przypuszczające - chyba, by
- ograniczające - tylko
- wzmacniające - no, że
- nieokreślone - byle, lada
- mnożne - razy
Partykuła - część mowy
W jaki jeszcze sposób powinna być postrzegana partykuła? Część mowy, którą stanowi, ma charakter niesamodzielny i nieodmienny. Chociaż wyróżniamy różne rodzaje partykuł, to ogólnie patrząc ich zadanie sprowadza się do wywierania wpływu na odbiorców treści. Dodanie partykuły ''że'' do wyrazu ''chodź'' pozwala na osiągnięcie istotnego wzmocnienia jeśli chodzi o znaczenie. ''Chodźże'' brzmi już w zupełnie inny sposób. Pamiętajmy w końcu o tym, że partykuły są językowymi drobinkami, ale mogą mieć bardzo duże znaczenie dla sensu danej wypowiedzi.
Zobacz też: Felieton: co to jest i jak go napisać?
Partykuła - przykłady
Jak w praktyce wygląda partykuła? Przykłady w używanym przez nas języku mogą być bardzo liczne. Oto kilka przykładów partykuł występujących w zdaniach:
- ''Oby tak było''
- ''Ależ to nudne!''
- ''Mam akurat tyle czasu, ile potrzebuję''
- ''Znaszli ten kraj?''
- ''Niech wreszcie dorośnie''
- ''Bodajże wczoraj''
- ''Ani myślę''
- ''Chyba się roześmieję''
- ''Idźże do siebie''
Partykuła wzmacniająca. Co warto o niej wiedzieć?
Jedną z najbardziej charakterystycznych jest partykuła wzmacniająca. Inaczej bywa określana jako ''partykuła uwydatniająca''. Posiada końcówki ''- że'', ''- ż'', ''- no'', ''- to'', ''- ci'', ''- ć''. Jako przykłady bardzo często wymienia się:
- ''Weźże się uspokój!''
- ''Po co żeś tam poszedł?''
- ''Jakżeś do tego doprowadził?''
- ''Zgaś no ten telewizor''
- ''Czemu żeś tego nie zrobił''
Niestety, partykuły dostarczają pewnych trudności jeśli chodzi o sposób ich zapisu: łącznie czy rozdzielnie? Warto w tym miejscu pamiętać, że partykuły ''-że'' ''li'' i ''ż'' piszemy łącznie z innymi wyrazami. Efektem mogą być: któryż, kiedyż, skądże, zróbże''. W przypadku partykuł wzmacniających znaczenie wyrazów obowiązuje zapis rozdzielny. Partykułę ''- by'' piszemy łącznie z osobowymi formami czasowników, spójnikami i innymi partykułami. Przykładem niech się stanie wyraz ''niechby''. Problemy z partykułą ''-by'' polegają na tym, że po nieosobowych czasownikach pisze się ją osobno.
Zobacz też: Antonimy - definicja i przykłady przydatne podczas zajęć w szkole czy pisania wypracowania
