Oksymoron: co to takiego? Definicja i przykłady

Oksymoron to figura retoryczna, która stosowana jest w poezji i prozie. Jak go rozpoznać? Poznaj dokładną definicję i przykłady.

Oksymoron: co to?

Co to jest oksymoron? Oξúμωρος (czyt. oksýmōros) to słowo pochodzące z greckiego, połączenie oksýs - ostry i mōros - tępy. Według polskiej definicji jest to więc epitet sprzeczny, w którym zestawione zostają dwa przeciwstawne znaczenia, które razem tworzą figurę retoryczną. Zabieg ten szczególnie chętnie stosowany jest przez poetów i pisarzy, a wiele oksymoronów przeniknęło do codziennego użycia, tracąc swój paradoksalny charakter. Przykładem utworu w znacznej mierze opartego na oksymoronach jest tradycyjna, polska kolęda autorstwa Franciszka Karpińskiego "Bóg się rodzi". Pojawiają się w niej takie zwroty jak: "moc truchleje", "ogień krzepnie", "blask ciemnieje", które są klasycznym przykładem epitetów sprzecznych. 

Oksymoron: definicja

Oksymoron to środek stylistyczny, który uczniowie poznają na poziomie szkoły podstawowej. Według definicji tworzy go zestawienie dwóch przeciwstawnych pojęć. Jednak zestawienie to nie może być przypadkowe, tylko zamierzone, dzięki czemu uzyskujemy zupełnie nowy sens. 

Oksymoron będący epitetem sprzecznym, klasyfikowany jest jako jeden z rodzajów metafor. Szczególnie często można go spotkać w utworach barokowych - poeci tego okresu wyjątkowo chętnie stosowali ten zabieg literacki, gdyż skłania on czytelnika do głębszej analizy czytanego utworu i zagłębienia się w jego ukryte znaczenie. 

Stosowanie oksymoronów w poezji ma na celu przykucie uwagi czytelnika, wywołanie w nim sprzecznych emocji, ale także pobudzenie jego wyobraźni. 

Zobacz wideo Aplikacje, które pomogą w nauce. Przydatne dla uczniów i studentów

Co to jest oksymoron?

Dalej zastanawiasz się, co to jest oksymoron? Pod względem budowy oksymoron to zestawienie dwóch słów - najczęściej rzeczownika i określającego go przymiotnika (np. suchy ocean, zimny ogień). Może go tworzyć także połączenie czasownika i określającego go przysłówka (np. śpieszyć się powoli). Na pierwszy rzut oka oksymoron tworzy wyrażenie paradoksalne, w którym trudno dostrzec sens. Jednak w kontekście całego utworu można dostrzec, co tak naprawdę autor chciał przekazać, korzystając z tego rodzaju oryginalnej metafory. 

Oksymoron: przykłady

W literaturze, ale także w języku potocznym znajdziemy wiele przykładów oksymoronów. Wiele z nich wydaje się bezsensownych, kiedy wycinamy je z kontekstu, a swojego ukrytego znaczenia nabierają dopiero gdy zapoznamy się z całym utworem. Najpopularniejszym wyrażeniem, które zawiera w sobie epitet sprzeczny, jest wers z wiersza naszego wieszcza narodowego, Adama Mickiewicza "Stepy Akermańskie", a chodzi tu dokładnie o fragment: "Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu...". Widząc taki tekst, czytelnikowi nasuwa się myśl, że nie istnieje coś takiego jak suchy ocean. Jednak zagłębiając się w wiersz, dowiadujemy się, iż suchym oceanem jest połać stepu, co jest już zupełnie zrozumiałe. Inne przykłady oksymoronów to:

  • żywy trup
  • ciepłe lody
  • zimne ognie
  • czarna biel
  • ciemna jasność

Zobacz też: "Katarynka" Bolesława Prusa - streszczenie i plan wydarzeń

Więcej o:
Copyright © Agora SA