Bogowie greccy i ich atrybuty. Poznaj najważniejsze bóstwa Hellady i dowiedz się, po czym je rozpoznać

Bogowie greccy olimpijscy

Bogowie greccy olimpijscy według mitologii pochodzą od Uranosa (Niebo) i zrodzonej z chaosu Gai (Ziemia), których potomstwem byli tytani, tytanidy, cyklopi niebiańscy i hekatonchejrowie. Najmłodszym synem Uranosa i Gai był Kronos, który odebrał swemu ojcu władzę. Rozwścieczony Uranos przeklął syna i zapowiedział mu, że również jego potomek pozbawi go władzy. Od tej pory Kronos połykał swoje nowonarodzone dzieci: Hestię, Herę, Hadesa, Demeter i Posejdona. Żona Kronosa, Rea, postanowiła ocalić szóstego potomka, którym był Zeus, przed okrutnym losem i podała swojemu mężowi kamień zawinięty w pieluszkę. Niczego niepodejrzewający Kronos połknął zawiniątko, a Zeus zyskał szansę, by bezpiecznie dorastać na Krecie. Kiedy osiągnął dojrzały wiek, pomógł uratować swoje rodzeństwo (namówił Reję, by podała Kronosowi środek wymiotny, dzięki czemu połknięte wcześniej dzieci powróciły do życia). Zeus i jego rodzeństwo stanęło do walki z Kronosem, tocząc z nim wojnę, trwającą dziesięć lat. Dzięki wsparciu cyklopów i hekatonchejrów, którzy zostali wcześniej wtrąceniu przez Uranosa do Tartaru, udało się położyć kres rządom Kronosa. Zeus wraz z rodzeństwem zajął miejsce na Niebie, wybierając na boską siedzibę górę Olimp, a okrutnego ojca i tytanów umieścił w Tartarze. Bogowie olimpijscy zawdzięczali swą urodę i nieśmiertelność nektarowi oraz ambrozji.

W mitologii greckiej mówiło się o dwunastu bogach olimpijskich. Wśród nich wymieniano zawsze: Zeusa, Posejdona, Herę, Hermesa, Hefajstosa, Atenę, Aresa, Artemidę, Apolla i Afrodytę. Dwa pozostałe miejsca, zależnie od źródeł, zajmowali: Dionizos, Demeter, Hestia bądź Hades.  

• Zeus (Dzeus) – syn Kronosa i Rei. Główny bóg, pan Olimpu, władca ziemi i nieba, nazywany ojcem bogów i ludzi. Władał piorunami wykłuwanymi dla niego przez cyklopów w kuźni Hefajstosa. Mąż Hery.  
• Posejdon – syn Kronosa i Rei, władca mórz, jezior, rzek i trzęsień ziemi, a także żeglarzy i rybaków. Jego żoną była Amfitryta.
• Hades – syn Kronosa i Rei, bóg świata podziemnego i zmarłych, mąż Persefony (córki Demeter).
• Hera – córka Kronosa i Rei, żona Zeusa. Bogini niebios i płodności, opiekunka rodziny, małżeństwa i piękna. Opiekunka macierzyństwa i królowa Olimpu. Uosobienie cnót małżeńskich, cierpiała przez niewierność swego męża. Mściła się na jego kochankach i nieślubnych dzieciach.
• Hermes – syn Zeusa i Mai. Bóg dróg, podróżnych, pasterzy i kupców. Posłaniec bogów, odprowadzał zmarłych do Hadesu.   
• Hefajstos – syn Zeusa i Hery (bądź samej Hery). Najpracowitszy z bogów, był panem ognia, bogiem złotników i kowali, a także opiekunem rękodzielników.
• Atena – córka Zeusa, bogini mądrości, sztuki, sprawiedliwej wojny. Opiekunka miast (Aten, Sparty).  
• Ares – syn Zeusa i Hery. Bóg wojny – przeciwieństwo Ateny (w odróżnieniu od siostry patronuje zniszczeniu, konfliktom i okrucieństwu). To również patron szpiegów i bezwzględnych władców.
• Artemida – córka Zeusa i tytanidy Latony, siostra bliźniaczka Apolla. Bogini łowów, lasów, gór, zwierząt i roślinności. Łowczyni, uważana także za boginię płodności, przychodzącą z pomocą rodzącym kobietom. Bóstwo opiekuńcze rybaków, a także bogini księżyca i śmierci.
• Apollo – syn Zeusa i Latony, brat bliźniak Artemidy. Bóg piękna, światła, życia, śmierci, muzyki, zarazy, prawa i prawdy. Przewodnik muz, patron poezji oraz sztuki. Najprzystojniejszy z bogów, był niesamowicie zazdrosny i zawistny.
• Afrodyta – bogini zrodzona z piany morskiej (według innych wersji córka Uranosa i Hemery bądź córka Zeusa i Diony), niewierna żona Hefajstosa, kochanka Aresa (z ich związku zrodzili się: Harmonia, Eros, Anteros, Fobos i Dejmos). Bogini piękna, miłości, kwiatów, płodności i pożądania. Uchodziła za najpiękniejszą z bogiń.
• Dionizos – syn Zeusa i śmiertelniczki Semele. Bóg dzikiej natury, płodności, winnej latorośli oraz wina. Na jego cześć organizowano Dionizje, a kult sprawowały bachantki.
• Demeter – córka Kronosa i Rei, kochanka Zeusa (miała z nim córkę Korę-Persefonę). Bogini płodności ziemi, urodzaju, zbóż, rolnictwa i ziemi uprawnej.
• Hestia – córka Kronosa i Rei, ślubowała dziewictwo. Opiekunka domowego ogniska, nowożeńców, sierot i podróżnych. Nigdy nie schodziła na Ziemię (pozostawała na Olimpie, choć niektóre wersje podają, że oddała swoje miejsce na Olimpie Dionizosowi, by otoczyć opieką święty ogień na Ziemi). Wyróżniała się pokojową postawą, nie uczestniczyła w boskich sporach.

Greccy bogowie i ich atrybuty

Greccy bogowie i ich atrybuty, które umożliwiają rozpoznanie mitycznych bohaterów, bywały częstym tematem w sztuce (rzeźby, obrazy). Poznaj przedmioty, po których zidentyfikujesz najważniejszych bogów z greckiej mitologii.  

• Zeus – jego atrybuty to: pioruny, dąb, orzeł i tarcza zwana egidą.
• Hades – jego atrybuty to: berło, klucze, róg obfitości (symbol władzy nad surowcami) i psia czapka. Często ukazywany z Cerberem (trójgłowym psem) przy swym boku.
• Posejdon – jego atrybut to trójząb. Boga często przedstawiano na rydwanie ciągniętym przez hippokampy (mityczne stworzenia morskie – pół konie, pół ryby, z parą końskich nóg), towarzyszyli mu ichtiocentaurzy i trytoni.
• Hera – jej atrybuty to: pawie i krowa.
• Hermes – jego atrybuty to: podróżny kapelusz ze skrzydłami (petasos), skrzydlate sandały, kaduceusz.
• Hefajstos – jego atrybuty to: młot, kleszcze i kowadło.
• Atena – jej atrybuty to: włócznia i tarcza. Jej święte zwierze to sowa.
• Ares – jego atrybuty to: miecz, tarcza i zbroja. Boskimi zwierzętami Aresa są: pies, koń, wilk, sęp i jastrząb.
• Artemida – jej atrybuty to: łuk, strzały i kołczan. Często przedstawiana z łanią.
• Apollo – jego atrybuty to: liść laurowy, lutnia, łuk i strzały.
• Afrodyta – jej atrybuty to: jabłko, róża, mitr oraz rydwan zaprzężony w gołębie.
• Dionizos – jego atrybuty to: rydwan zaprzężony w lwy, tyrs (gałąź opleciona bluszczem i zwieńczona szyszkami), gałąź winorośli, mitr, kozioł i byk.
• Demeter – jej atrybuty to: wieniec kłosów na głowie, sierp, pochodnia, kosz owoców.
• Hestia – jej atrybuty to: pochodnia i ognisko.

Bogowie greccy – lista

Lista bogów greckich, czczonych przez starożytnych, jest naprawdę długa. Prócz najważniejszych bogów olimpijskich, w mitach pojawiają się także pomniejsi bogowie i boginie, tacy jak: Persefona (żona Hadesa, bogini Podziemia i kiełkującego ziarna), Zefir (bóg i uosobienie wiatru zachodniego), Eris (uskrzydlona bogini nieporządku, chaosu i niezgody), Eros (bóg miłości i namiętności seksualnej), Selene (bogini i uosobienie Księżyca) czy Tanatos (bóg i uosobienie śmierci).

Główni bogowie i boginie olimpijscy:   

• Zeus
• Hades
• Posejdon
• Hera
• Hestia
• Demeter
• Hermes
• Apollo
• Artemida
• Ares
• Afrodyta
• Atena
• Hefajstos
• Dionizos

Pomniejsi bogowie i boginie:

• Hekate
• Morfeusz
• Persefona
• Tanatos
• Hypnos
• Eris
• Iris
• Tyche
• Nike
• Nemezis
• Fobos
• Dejmos
• Hebe
• Enyo
• Boreasz
• Zefir
• Delfis
• Keto
• Pan
• Palajmon
• Notus
• Maja
• Acheloos
• Forkis
• Tryton
• Amfitryta
• Psyche
• Eros
• Kymopoleja
• Asklepios
• Higieja
• Euros
• Ejlejtyja
• Hymenajos
• Karmanor
• Eubolos
• Priap
• Melinoe
• Britomartis
• Selene
• Mojry (Kloto, Lachesis i Atropos)
• Muzy (Kaliope, Klio, Erato, Euterpe, Melpomene, Polihymnia, Talia, Terpsychora, Urania)

Hefajstos – bóg złotników i kowali

Hefajstos był jednym z bogów olimpijskich, jednak rzadko gościł na przyjęciach u Zeusa. Uchodził za samotnika, spędzającego noce i dnie na pracy w swojej kuźni, zlokalizowanej na wyspie Lemmos w samym wnętrzu wulkany – Etny. Wynikiem pracy Hefajstosa były między innymi: pioruny oraz berło Zeusa, Egida, wóz Heliosa, zbroja i oręż Achillesa czy strzały Erosa. Bóg ognia, kowali i złotników ulepił z gliny Pandorę, a także przykuł do skał Kaukazu Prometeusza. Był synem Zeusa i Hery (w niektórych wersjach synem samej Hery).

Hefajstos był kulawy, czego przyczyną miał być spór, w wyniku którego Zeus zrzucił syna z Olimpu, łapiąc go za nogę. Bóg miał spaść na wyspę Lemnos, na której został otoczony opieką miejscowej ludności. Według innego wyjaśnienia Hefajstos kulał, ponieważ został zrzucony z Olimpu przez swoją matkę Herę i wpadł do Oceanu, a pomocy udzieliły mu boginie morskie - Tetyda i Eurynome. Hefajstos został sprowadzony na Olimp po dziewięciu latach przez boga wina – Dionizosa.

Żoną Hefajstosa była piękna, jednak niewierna Afrodyta, którą Zeus podarował synowi w nagrodę. Bóg czczony był szczególnie na wyspach wulkanicznych (Lemnos, Sycylia).

Artemida – bogini łowów

Artemida to córka Zeusa i tytanidy Latony, bogini światła księżycowego, łowów, lasów, gór i zwierząt. Przyszła na świat na wyspie Delos, gdzie jej matka znalazła bezpieczne miejsce na poród i wydała na świat bliźnięta – Artemidę oraz jej brata bliźniaka, Apolla. Latona skrywała się przed gniewem zazdrosnej o męża Hery, która rzuciła na tytanidę klątwę, a także nasłała na nią węża Pytona.

Artemida w towarzystwie nimf przemierzała nocą górskie kotliny, doliny, lasy i gaje. Wraz z bratem Apollem wystrzelała z łuku dzieci królowej Niobe, przechwalającej się, że jest lepsza od Latony, mającej jedynie dwójkę potomstwa. Niobe uważała się za lepszą od tytanidy, ponieważ była matką siedmiu synów i siedmiu córek. 

Bogini łowów została pewnego razu dostrzeżona podczas kąpieli w jeziorze przez myśliwego Akteona. W przypływie gniewu postanowiła przemienić podglądającego ją mężczyznę w jelenia i zesłała atak szału na jego psy. Zwierzęta, nie rozpoznając swojego pana, zaczęły go gonić, a następnie rozszarpały go żywcem.

Kult Artemidy charakteryzował się okrucieństwem i brutalnością. W niektórych miejscach składano bogini ofiary z okaleczonych zwierząt, a nawet ludzi. Ofiary palono również żywcem. W Sparcie co roku na cześć bogini łowów, płodności i śmierci bito chłopców, aby ich krew tryskała na jej ołtarz.