"Chłopi" - Władysław Reymont: streszczenie szczegółowe

"Chłopi": epopeja pióra Reymonta nagrodzona nagrodą Nobla

''Chłopi'' to jedna z ważniejszych pozycji w kanonie literatury polskiej. Reymont otrzymał za nią w 1924 roku literacką nagrodę Nobla. Początkowo wydawana była ona w odcinkach na łamach Tygodnika Ilustrowanego w okresie od 1902 do 1908 roku. Powieść przedstawia losy rodziny Borynów, ale także całej warstwy społecznej jaką stanowili chłopi. Podzielona została na cztery części tożsame z porami roku, co jest świetnym nawiązaniem do rytmu, w jakim toczy się życie chłopstwa. W treści powieści podkreślone zostają tradycje i zwyczaje, które społeczność Lipców pielęgnuje od wieków. Gromada kieruje się jasnymi normami moralnymi i obyczajowymi, których spoiwem jest pobożność i stanowiąca najwyższą wartość rodzina i ziemia. 

Zobacz też: "Skąpiec": streszczenie szczegółowe i krótkie, charakterystyka bohaterów

"Chłopi": plan wydarzeń powieści

Warto najpierw poznać plan wydarzeń w powieści "Chłopi", który ułatwi chronologiczne uporządkowanie wydarzeń.

1. Jesień w Lipcach.
2. Zdechła krowa przyczyną gniewu Boryny.
3. Sąd – sprawa między Jewką a Boryną.
4. Rozterki parobka Kuby.
5. Konflikt Antka z ojcem o przepisanie gruntu.
6. Jarmark – prezent od Macieja dla Jagny.
7. Wiadomość o zaręczynach Boryny i Jagny.
8. Zaduszki i wspomnienia Kuby o powstańcach.
9. Wypędzenie Antka z rodziną z ojcowskiego domu.
10. Wesele Jagny i Macieja.
11. Śmierć Kuby.
12. Trudna sytuacja Hanki.
13. Dalszy ciąg romansu Jagny z Antkiem.
14. Konflikt chłopów z dworem o las.
15. Choroba i podejrzenia Macieja.
16. Spotkanie Boryny i Hanki.
17. Zdemaskowanie romansu Jagny przez Borynę.
18. Bitwa chłopów z dworem.
19. Opustoszałe Lipce – chłopi w areszcie po bitwie.
20. Opieka Hanki nad chorym teściem zarzewiem konfliktu z Jagną.
21. Wielkanoc. Odwiedziny Hanki w więzieniu.
22. Chrzest syna Hanki i Antka.
23. Powrót chłopów z więzienia.
24. Romans Jagny i wójta.
25. Śmierć i pogrzeb Boryny.
26. Powrót Antka.
27. Zebranie w sprawie budowy rosyjskiej szkoły we wsi.
28. Próby uwiedzenia Jasia.
29. Skrucha i pielgrzymka Jasia.
30. Samosąd nad Jagną.

Streszczenie "Chłopów"

Szczegółowe streszczenie "Chłopów" przyda się przed egzaminem czy maturą z języka polskiego. Przedstawia się ono w następujący sposób:

• Jesień

Żebraczka Agata opuszcza Lipce. Na polach trwają wykopki, a kobiety dyskutują przy pracy o ''urokach'' rzuconych przez Dominikową. Na pole przybiega Józka po Hankę i przekazuje jej, że padła krowa. Maciej Boryna postanawia złożyć skargę do sądu na dziedzica za poniesioną stratę. Wójt tymczasem namawia go do ponownego ożenku. Po tej rozmowie Maciej rozmyśla o zmarłej żonie, podupadaniu gospodarstwa i korzyściach ze ślubu.

Boryna wyjeżdża do miasta na proces dotyczący ojcostwa dziecka służącej - Jewki. Tymczasem Kuba – parobek Borynów – odwiedza proboszcza i przynosi upolowane kuropatwy. Po mszy Borynowie jedzą obiad, po którym Antek i Hanka spacerują po ojcowskim gospodarstwie. 

Trwa zbiór kapusty. Józka zaprasza Jagnę na szatkowanie do domu Macieja. Do wsi powraca cieśla Mateusz i odwiedza Jagnę. Po szatkowaniu ma miejsce potajemna schadzka Jagny i Antka. Tymczasem cała wieś żyje informacją o zmówinach Macieja i Jagny. Młoda para ustala warunki ślubu, zgodnie z którymi Boryna przepisuje ukochanej część ziemi, co wywołuje konflikt w domu. W Dzień Zaduszny Kuba opowiada Witkowi swoją historię.

Antek szuka wsparcia u księdza w sprawie ślubu swego ojca z Jagną. W końcu między Borynami dochodzi do bójki o majątek. Maciej wygania syna i synową z domu.

We wsi odbywa się huczne, trzydniowe wesele Jagny i Macieja. Kuba umiera postrzelony w nogę przez borowego.

• Zima

Księga rozpoczyna się od przedstawienia opłakanej sytuacji mieszkających w chałupie Bylicy Hanki i Antka. Antek zatrudnia się w tartaku. Wdaje się w bójkę z Mateuszem, który przechwala się swoim związkiem z Jagną. We wsi trwają tymczasem przygotowania do Bożego Narodzenia. Jagna zakochuje się w Jasiu – synu organistów. Po wigilijnej kolacji wszyscy idą na pasterkę; po mszy Antek umawia się z Jagną na spotkanie.

Chłopi z Lipców przychodzą do Boryny poradzić się w kwestii lasu, ale on odmawia uczestnictwa w kolejnej naradzie. Gospodarz zmaga się z podejrzeniami co do niewierności małżonki. Na wieczorze tanecznym w karczmie Antek porywa do tańca Jagnę, co powoduje awanturę z ojcem. Po potańcówce w domu Borynów panuje bardzo napięta atmosfera. Maciej stara się usprawiedliwić przed ludźmi postępowanie żony. Jagna dalej romansuje z Antkiem.

Hanka udaje się z ojcem do lasu po drewno. Po drodze spotyka Macieja. Dochodzi między nimi do zgody, a Maciej oferuje synowej wsparcie. We wsi wybucha pożar. Na wieczorze kądzieli Roch opowiada o jastrzębiu. Po nim następuje kolejna schadzka Jagny i Antka. Tym razem zostają oni nakryci przez Borynę, który podpala stóg siana. Kochankom udaje się uciec. Boryna wygania żonę z domu, a Hanka dowiaduje się o schadzce Antka z Jagną. 

Boryna postanawia przyjąć Jagnę z powrotem, jednak traktuje ją jak służebną. Chłopi szykują się na bitwę w obronie lasu. W czasie walk między lipczanami a ludźmi dziedzica, Antek broniąc ojca zabija pracownika dziedzica.

• Wiosna

Do Lipiec wraca Agata, która dowiaduje się o wydarzeniach związanych z bitwą o las. Chłopi trafili do więzienia, a Lipce są opustoszałe. Rocho przynosi Hance wiadomości od będącego w areszcie Antka. Maciej prosi synową o odszukanie pieniędzy, które przeznaczył na ratowanie syna. Jambroży zabija wieprzka, a Jagna i Dominikowa kradną połowę półtuszy. Między Hanką a Jagną dochodzi do sporu.

Rocho organizuje pomoc dla gospodarstw lipeckich, których chłopi zostali aresztowani. U Borynów trwają przygotowania do Wielkanocy. Hanka odnajduje i ukrywa za koszulą pieniądze teścia. Po porannej mszy i świątecznym śniadaniu Hanka wyjeżdża na widzenie z mężem. Wybucha pożar w folwarku.

Na świat przychodzi syn Antka i Hanki - Roch. Trwa śledztwo w sprawie pożaru folwarku. Jagna zaczyna romansować z wójtem. Chłopi z okolicznych wsi pomagają kobietom z Lipców w pracach na polu.

Roch przynosi Hance wiadomość o możliwości wypuszczenia Antka z aresztu za kaucją. Kobiety znajdują w lesie śpiących Jagnę i wójta. Roch z Hanką wyjeżdżają do miasta w sprawie wpłacenia kaucji. Lipczanie próbują nakłonić Żydów do opuszczenia ich wsi. Na polu tymczasem niespodziewanie umiera Maciej Boryna.

• Lato

Odbywa się pogrzeb Macieja Boryny. W Lipcach trwają przygotowania do odpustu na świętego Piotra i Pawła. Jagna poddaje się zauroczeniu Jasiem. Hanka wypędza z domu Jagnę po tym, jak ta zapewnia ją o swym poważnym związku z Antkiem. Antek wraca z aresztu - podziwia ojcowskie morgi i wciąż spotyka się z Jagną.

Dziedzic sprzedaje chłopom ziemię na dogodnych warunkach. Hanka sprzeciwia się pomysłowi męża o ucieczce do Ameryki przed karą za zabójstwo. Szymek i Nastka, z pomocą Mateusza budują chałupę, po czym biorą ślub. Jagna ofiarowuje pomoc Szymkowi i Nastce i zrywa swój romans z wójtem. Chłopi naradzają się przed głosowaniem w sprawie budowy szkoły w Lipcach. Nadchodzi dzień zebrania i głosowanie dotyczące szkoły. Wójt przegania Antka, a pomysł postawienia szkoły zostaje przegłosowany.

W pobliżu lasu Antek zauważa rozmawiających Jasia z Jagną. Niezwłocznie powiadamia o tym organiścinę, w sposób sugerujący ich bliższą zażyłość. Dominikowa ostrzega Jagnę przez plotkami ludzi ze wsi. Tymczasem we wsi pojawiają się żandarmi poszukujący Rocha. Ten ukrywa się z pomocą chłopów, jednak ostatecznie musi opuścić Lipce.

Rozpoczyna się okres żniw. Żebraczka Agata umiera. Organiścina przerywa rozmowę Jagny i Jasia. Z Lipiec wyrusza pielgrzymka do Częstochowy. Bierze w niej udział m.in. Jaś. Wójt trafia do aresztu z powodu braku pieniędzy w gminnej kasie. Tymczasem kobiety pod przewodnictwem organiściny snują plan wygnania Jagny ze wsi. Sprawa przybiera niebezpieczny obrót -  mieszkańcy wywożą rozpustnicę Jagnę z Lipiec na kupie świńskiego nawozu.

"Chłopi": streszczenie krótkie

"Chłopi" są powieścią bardzo obszerną, składającą się z czterech części, z których każda przypisana jest odpowiedniej porze roku. W przypadku tak rozbudowanego dzieła trudno jest dokonać krótkiego streszczenia treści, z całą pewnością jednak można wyróżnić główne wątki, które są kluczowe dla rozwoju fabuły.

• Losy rodziny Borynów

W "Chłopach" prześledzić możemy skomplikowane dzieje bogatego gospodarza Macieja Boryny, który po śmierci żony postanawia się powtórnie ożenić z młodszą Jagną. Sprzeciw wobec tego wyraża jego syn - Antek, który ma potajemny romans z kobietą. Konflikt na tle uczuciowym i ekonomicznym doprowadza do opuszczenia przez Antka i jego rodzinę ojcowskiego domu. Jednak w obliczu zagrożenia podczas bitwy o las syn staje w obronie ojca, mordując borowego za co trafia do więzienia. Maciej umiera, a Antka udaje się wydostać z aresztu dzięki pieniądzom zgromadzonym przez jego ojca. Po powrocie do wsi Antek wciąż utrzymuje kontakty z Jagną, jednak nie staje w jej obronie, gdy miejscowi postanawiają wyrzucić ją ze wsi. 

• Gromada i jej codzienne funkcjonowanie

Powieść pokazuje także bohatera zbiorowego jakim jest gromada. Chłopi pielęgnujący wspólne tradycje, zwyczaje, żyjący zgodnie z rytmem natury tworzą społeczność, która zaczyna posiadać coraz większą świadomość potrzeby dbania o własne, łączące ich interesy. Wyraz temu daje ich konflikt z dziedzicem o las, ale także sprzeciw wobec powstania rosyjskiej szkoły. Ich solidarność widoczna jest także w czasie siewów, gdy wspomagają oni gospodarstwa, z których chłopi trafili do aresztu w wyniku bitwy o las. Chłopi stanowią silną grupę, która ma jednoznaczną tożsamość, kieruje się tymi samymi wartościami i kodeksem moralnym. Efektem tego jest wspólna decyzja o wygnaniu Jagny, która destrukcyjnie działa na funkcjonowanie społeczności Lipiec. Po tym bulwersującym wydarzeniu rytm życia gromady powraca do normalności. 

Zobacz też: "Pieśń o Rolandzie" - streszczenie, autor, problematyka utworu