''Odyseja'' to znany utwór, włączony do kanonu lektur, którego autorstwo przypisuje się Homerowi. Prawdopodobnie został spisany w VIII wieku p.n.e. Homer śpiewał ją wierszem, znanym pod nazwą ''heksametr''. Na kartach tego dzieła został przedstawiony szereg informacji na temat wojny trojańskiej oraz tego, jak się ostatecznie zakończyła. Sama książka skupia się natomiast na wędrówce Odyseusza, który podczas swej drogi do domu przeżywał liczne przygody.
Zobacz też: "Ludzie bezdomni" - streszczenie, bohaterowie, film
''Odyseja'': Homer
Każdy z nas choć raz słyszał o fascynującym, a zarazem monumentalnym dziele, jakim jest ''Odyseja''. Homer, jej twórca, był greckim aojdą, który żył w VIII wieku p.n.e. Uważa się go za pierwszego ze znanych poetów na kontynencie Europy. Zarówno ''Odyseja'', jak i jego drugi bardzo znany utwór, ''Iliada'', stały się wzorem dla eposów tworzonych przez późniejszych twórców. Niewiele wiadomo na temat samego życia Homera. Zgodnie z przekazami, był niewidomy, a po śmierci jego postać została otoczona niemal boskim kultem – wznoszono mu wiele pomników, a także świątynie. Jego eposy były natomiast recytowane w trakcie Panatenajów w Atenach.
''Odyseja'': bohaterowie – charakterystyki najważniejszych postaci
Przyjrzenie się z bliska postaciom stworzonym przez autora, na pewno pomoże lepiej zrozumieć istotę tego, co wydarzyło się w takim utworze, jak ''Odyseja''. Bohaterowie opisani na kartach tego dzieła, to:
- Odyseusz – jest królem Itaki i głównym bohaterem ''Odysei''. Jest zaradny, a zarazem bardzo uparty i wytrwały w dążeniu do celu. Został opisany jako wysoki, potężnej budowy, barczysty i wiecznie młody (dzieje się tak za sprawą opieki Ateny). Bohater w każdej sytuacji zachowuje daleko posuniętą ostrożność, a także okazuje podejrzliwość wobec tego, czego nie jest pewny. Bez zastanowienia przychodzi z pomocą tym, którzy naprawdę tego potrzebują, a przy tym cechuje się wysoką wrażliwością.
- Penelopa – to żona Odyseusza. Może stanowić wzór wierności małżeńskiej, której dochowuje, mimo długiej rozłąki ze swoim mężem. Opierała się wielokrotnie zalotnikom, chcącym, by podczas przedłużającej się nieobecności Odyseusza, wybrała któregoś z nich na nowego męża.
- Telemach – jest synem Odyseusza i Penelopy. Dzielnie wspierał matkę, gdy ta starała się ostudzić zapędy zalotników. To on wyruszył na poszukiwania Odyseusza. Pomagał mu także w dalszych działaniach po powrocie do domu.
- Alkinoos – jest królem Scherii. To u niego między innymi zjawia się Odyseusz. Tam też Odyseusz opowiada historię swojej wędrówki.
Pozostałe postaci występujące w ''Odysei'' to:
- Arete,
- Nestor,
- Nauzyka,
- Cyklopi,
- Polifem,
- Lotofagowie,
- Kikonowie,
- Lajstrygonowie,
- król Eol,
- Kirke,
- Kimeryjczycy,
- Scylla i Charybda,
- Syreny,
- Kalipso,
- Argos,
- Eumajos,
- Eurykleja,
- Haliterses,
- Antyf,
- Mentor,
- Antinoos,
- Eurymach,
- Iros,
- Filojtios,
- Echet,
- Hermes,
- Zeus,
- Posejdon,
- Helios,
- Atena.
''Odyseja'': plan wydarzeń lektury
Plan wydarzeń w "Odysei" przedstawia się następująco:
Pieśń I
- Informacje na temat trojańskich bohaterów, znajdujących się już w swoich domach, po powrocie z wojny.
- Zebranie bogów dotyczące kary, jakiej doświadczył Ajgistos, gdy zamordował Agamemnona, a także tego, co dzieje się z wędrowcem, Odyseuszem.
- Życie Penelopy, zmagającej się z adoracją zalotników.
- Objawienie się Ateny Telemachowi i przekazanie mu rad odnośnie wyprawy poszukiwawczej Odyseusza.
Pieśń II
- Okręt – dar dla Telemacha od Ateny.
- Wyjazd na Peloponez.
Pieśń III
- Dotarcie do Pylos przez Telemacha.
- Historia Agamemnona i Menelaosa, opowiedziana przez Nestora.
- Wyjazd Telemacha w towarzystwie Pejsistrata.
Pieśń IV
- Historie Odyseusza przywołane przez Menelaosa i Helenę.
- Zasadzka na Telemacha, zrobiona przez zalotników.
- Wizja senna Penelopy.
Pieśń V
- Kolejne zebranie bogów. Rozkaz Zeusa, zgodnie z którym Kalipso ma uwolnić Odyseusza.
- Spełnienie woli boga przez Kalipso.
- Odpłynięcie Odyseusza na tratwie.
- Dopłynięcie do wyspy Feaków.
Pieśń VI
- Spotkanie księżniczki Nauzykai z Odyseuszem.
Pieśń VII
- Dotarcie Odyseusza, którego wiedzie Atena, do pałacu Alkinoosa.
- Opowieść Odyseusza o swoich losach na Ogygii, a także podróży na wyspę Alkinoosa.
Pieśń VIII
- Uczta na dworze Alkinoosa.
- Występ niewidomego aojdy Demodoka, który śpiewa o sprzeczce Achillesa z Odyseuszem, co wywołuje wzruszenie u tego ostatniego.
- Rzut dyskiem Odyseusza podczas igrzysk na agorze.
Pieśń IX
- Historia o drodze powrotnej z Troi i następnych przygodach opowiedziana przez Odyseusza (o kraju Kikonów, burzy, która rozegrała się u przylądka Malea, odwiedzinach w kraju Lotofagów i wizycie w jaskini Polifema, cyklopa).
Pieśń X
- Kolejne przygody Odyseusza:
- trafienie na wyspę Eola,
- dotarcie do krainy olbrzymów i strata kilkunastu okrętów,
- przybicie do brzegu wyspy Kirke,
- przemienienie osób towarzyszących Odyseuszowi w świnie, wsparcie Hermesa i potyczka postaci z boginką (Odyseusz wygrywa i przekonuje ją, by oswobodziła jego towarzyszy, w zamian za roczny pobyt na wyspie).
Pieśń XI
- Wyprawa do kraju Kimeryjczyków.
- Trafienie do podziemi i złożenie ofiary.
- Uwaga o przyszłości Odyseusza, wygłoszona przez Tejrezjasza.
Pieśń XII
- Powtórne przybycie na wyspę Kirke.
- Przepowiednia Kirke mówiąca o niebezpieczeństwach, jakie czekają na drodze podróżników.
- Dalsze losy Odyseusza (odwiedzenie wyspy Syren, napotkanie Scylli i Charybdy, pobyt na Trynakrii).
- Dotarcie osamotnionego Odyseusza na wyspę Ogygia.
Pieśń XIII
- Powrót do Itaki.
- Spotkanie z Ateną.
- Skrycie się pod przebraniem żebraka i odwiedzenie chaty pasterza Eumajosa.
Pieśń XIV
- Podejrzliwość Odyseusza względem Eumajosa.
- Podarunek (płaszcz) ofiarowany Odyseuszowi przez pasterza.
Pieśń XV
- Nakaz Ateny, by Telemach wrócił na Itakę.
- Wspólne opowieści Eumajosa i Odyseusza.
- Dotarcie Telemacha do celu (po drodze uniknął zasadzki przygotowanej przez zalotników).
Pieśń XVI
- Odwiedziny Telemacha w chacie pasterzy.
- Zdemaskowanie Odyseusza i szczere powitanie ojca i syna.
- Plan wykluczenia zalotników.
Pieśń XVII
- Zdanie relacji z podróży przez Telemacha i przedstawienie matce wróżbity Teoklymena.
- Nadejście Eumajosa wraz z Odyseuszem w przebraniu żebraka.
- Obraźliwe słowa ze strony służby kierowane pod adresem Odyseusza.
Pieśń XVIII
- Kłótnia Odyseusza i Irosa – dwóch żebraków.
- Decyzja Penelopy w sprawie małżeństwa.
Pieśń XIX
- Spotkanie i rozmowa Penelopy z żebrakiem.
- Poznanie Odyseusza przez Eurykleję, piastunkę.
- Zapowiedź zawodów, które mają zadecydować o tym, kogo poślubi Penelopa.
Pieśń XX
- Poranne wróżby zwiastujące Odyseuszowi pomyślność.
- Szał Ateny wywołany kolejnymi obelgami pod adresem Odyseusza.
Pieśń XXI
- Przyniesienie łuku Odyseusza ze skarbca.
- Niepowodzenie zalotników i zwycięstwo Odyseusza-żebraka w turnieju.
Pieśń XXII
- Przeprowadzenie zasadzki na zalotników i zabicie ich, podobnie jak służących, którzy nie dotrzymali wierności Odyseuszowi.
Pieśń XXIII
- Niedowierzanie Penelopy, test dla męża, który ma potwierdzić jego tożsamość.
- Szczęście Penelopy i Odyseusza.
Pieśń XXIV
- Wieść o tym, co zdarzyło się w Itace, przyniesiona przez dusze zabitych do Hadesu.
- Powstrzymanie bratobójczej wojny przez Atenę.
''Odyseja'': krótkie streszczenie utworu
W przypadku lektury o złożonym przebiegu zdarzeń, jak na przykład ''Odyseja'', krótkie streszczenie okaże się wyjątkowo przydatne. W utworze tym syn Odyseusza, Telemach, chce odnaleźć ojca, który wyjechał na wojnę. Tymczasem Odyseusz przeżywa liczne przygody. Kiedy uwolniony przez Kalipso, dociera na wyspę króla Alkinoosa, opowiada o tym, czego doświadczył wcześniej. Mówi o swojej drodze powrotnej z Troi, a także kolejnych przygodach, w tym zwiedzaniu kolejnych wysp i spotykaniu następnych, nie zawsze przyjaźnie nastawionych bohaterów. Później powraca w końcu do Itaki, gdzie jego żona, Penelopa, musi wciąż odpierać zaloty innych mężczyzn, którzy chcieliby ją za żonę. Odyseusz pojawia się w swoim domu w przebraniu żebraka, czym naraża się na drwiny ze strony służących i samych zalotników. Penelopa w końcu uznaje, że wyjdzie za tego, kto zdoła naciągnąć łuk jej męża. Podczas zawodów zwycięża Odyseusz, a zalotnicy zostają zamordowani, natomiast niewierni służący przykładnie ukarani. Do wojny nie dochodzi dzięki interwencji Ateny.
Zobacz też: "Stary człowiek i morze". Streszczenie i plan wydarzeń lektury
''Odyseja'': film na podstawie eposu Homera
Obejrzenie ekranizacji lektury pozwala zwykle na utrwalenie sobie wiadomości, tak jak w przypadku utworu ''Odyseja''. Film stworzony na jego podstawie i noszący ten sam tytuł miał premierę w 1997 roku. W roli Odyseusza wystąpił Armand Assante, w Penelopę wcieliła się Greta Scacchi, natomiast piękną Kalipso zagrała Vanessa Williams. Za reżyserię odpowiada Andriej Konczałowski.
