Teatr grecki - geneza teatru starożytnej Grecji [Vademecum maturzysty]

Teatr grecki to jeden z fundamentów naszego europejskiego dziedzictwa kulturowego. W starożytnej Grecji uważany był za jedną z najważniejszych i bardzo pożytecznych rozrywek obywatelskich. Nie możesz pominąć tego tematu, przygotowując się do egzaminów!

Teatr starożytnej Grecji dzielimy na tragedię, komedię i poprzedzający je dramat satyrowy. Szczyt rozwoju tragedii starogreckiej to V w p.n.e. Tworzyła wtedy wielka trójka tragików ateńskich: Ajschylos, Sofokles i Eurypidesa. Czas ich działalności obejmuje łącznie 80 lat.

Zobacz wideo Aplikacje, które pomogą w nauce. Przydatne dla uczniów i studentów

Teatr starożytnej Grecji - jakie są jego najważniejsze cechy?

Cechy i elementy składowe tragedii:

  • zachowanie trzech jedności: czasu, miejsca i akcji;
  • temat zaczerpnięty z mitologii;
  • zasada decorum (zasada zgodności treści z formą);
  • styl wysoki (patetyczny, uroczysty);
  • katharsis (oczyszczenie - celem sztuki jest wzbudzenie uczuć u oglądającego, dzięki czemu oczyszcza umysł z tych doznań);
  • konflikt tragiczny;
  • tragiczny wybór;
  • tragizm bohaterów;
  • ironia tragiczna;
  • wina tragiczna;
  • niezmienność charakteru postaci;
  • brak naocznego przedstawienia scen krwawych;
  • bohaterami są osoby z wyższych sfer;
  • określona budowa: ekspozycja (wstęp), zawiązanie i rozwój akcji, punkt kulminacyjny.

Komedia starogrecka - czym się wyróżnia?

Komedia starogrecka ukształtowała się w V wieku p.n.e. Była uważana za gatunek opozycyjny do tragedii. Badacze wyróżniają trzy etapy rozwoju komedii starogreckiej: staroattycki, średni i nowy. Za najwybitniejszych autorów komedii uznaje się Arystofanesa i Menandra.

Cechy komedii:

  • satyra społeczna i polityczna (komedia stara);
  • wątki mitologiczne (komedia średnia);
  • scenki rodzajowe z życia rodzinnego (komedia nowa);
  • komedia charakterów - konkretne typy postaci: skąpy ojciec, pobłażliwy stryj, zakochany młodzieniec, sprytny niewolnik, hetery, pieczeniarze (komedia nowa);
  • elementy fantastyczne (obecne w tematyce, a także kostiumach występujących aktorów);
  • język utworów - śmiały i wulgarny;
  • akcja bogata w zdarzenia;
  • pomyślny dla bohaterów finał;
  • występujące elementy komizmu: karykatura, satyra i groteska.

Geneza teatru greckiego

Geneza teatru starożytnej Grecji zazwyczaj jest łączona z obrzędami religijnymi, a konkretnie z kultem Dionizosa, który zaczął przenikać do Grecji z terenów Tracji i Frygii pod koniec XI wieku p.n.e., żeby zagościć tam na dobre na przełomie wieku VII i VII p.n.e. Zbiorowe oddawanie się bakchicznym rytuałom przekształciło się w chór dramatyczny.

Wykształcona forma tragedii wystawiana była w Grecji jedynie podczas świąt związanych z Dionizosem. Początkowo podczas Dionizjów małych (wiejskich), a potem także podczas Dionizjów wielkich - przeniesionych przez urzędników z obszarów wiejskich do Aten. Wystawienie tragedii połączone było z konkursem dramatycznym. Przedstawienia organizowały i finansowały osoby prywatne: był to przywilej, który świadczył o prestiżu. 

Schemat teatru greckiego

Schemat teatru greckiego zmieniał się z biegiem lat i rozwojem dramatu, odpowiadając na aktualne potrzeby. Pierwotny teatr grecki składał się jedynie z przestrzeni (orchestra) z ołtarzem (thymele), która ostatecznie przybrała kształt koła. Teatr usytuowany był w pobliżu świątyni, u stoku wzgórza, które tworzyło naturalną widownię wykuwaną w skale (theatron).  Przestrzeń przeznaczona dla chóru to orchestra, na której odbywały się śpiewy i tańce. Parados to wejście i wyjście dla chóru. Na początku rozwoju dramatu na scenie występował jedynie chór.

Pojawienie się dodatkowego aktora, a potem kolejnych dwóch wymusiło budowę garderoby - powstał wtedy mały budynek sceniczny (skene), który zaczął pełnić rolę scenografii przedstawienia. W IV-III w. p.n.e. skene była już okazałą budowlą z długą ścianą frontową, bocznymi skrzydłami (paraskenia) i pomostem (proskenion) przeznaczonym na występy aktorów. Miejsce dla chóru, tak jak i jego rola w przedstawieniach, (orchestra) ulegało powolnej marginalizacji, a widownia na zboczu wzgórza uformowała się w amfiteatr otaczający orchestrę półkolem kamiennych ław.

Historia teatru greckiego

Historia teatru greckiego pokazuje, że ulegał on w miarę upływu czasu, znacznym przekształceniom. Wyróżniamy następujące stadia rozwoju:

  • teatr objazdowy (wóz Tespisa, VI w. p.n.e.);
  • klasyczny teatr ateński (V–IV w. p.n.e.);
  • teatr hellenistyczny (III w. p.n.e., głównie poza Grecją);
  • teatr grecko-rzymski.

Tragedia autorstwa Tespisa zagościła na ateńskiej scenie około 536/5 roku p.n.e. za czasów Pizystrata. To właśnie Tespis wprowadził na scenę pierwszego aktora. Liczbę aktorów powiększył do dwóch Ajschylos, a Sofokles do trzech. Aktorzy występowali w kostiumach o symbolicznym kroju i kolorze, w podwyższającym postać obuwiu (koturny) i peruce (onkos). Aktorzy używali masek, które orientowały widzów w charakterze i wieku postaci, a także wzmacniały głos.

Więcej o:
Copyright © Agora SA