Mamy wysyp Montessori, a co z Korczakiem? Mo¿e jeszcze przyjdzie czas na przedszkola i szko³y korczakowskie?

Fascynuje nas podej¶cie do edukacji Marii Montessori, interesuje pedagogika waldorfska, eksperymentujemy ze szko³ami demokratycznymi. Dla pedagogiki Janusza Korczaka zabrak³o miejsca? Szkoda, ¿e tak ma³o u nas szkó³ korczakowskich. Mimo, ¿e ponad 230 z nich nosi jego imiê.
Pomnik Janusza Korczaka Pomnik Janusza Korczaka WALDEMAR GORLEWSKI

"Nie ma dzieci, s± ludzie"

Korczak - prekursor wspó³czesnej my¶li pedagogicznej. Twórca oryginalnego systemu pracy z dzieæmi, opartego na partnerstwie, samorz±dnych procedurach i instytucjach. Dzia³acz na rzecz praw dziecka-cz³owieka.

Na internetowej stronie Fundacji Korczakowskiej o pedagogicznych metodach Korczaka przeczytamy:

Mechanizmy dzia³ania korczakowskich instytucji, takich jak Dom Sierot, Nasz Dom czy 'Ma³y Przegl±d' s± uniwersalne i ponadczasowe. Zbudowane na bezustannie wcielanej w ¿ycie idei podmiotowo¶ci, instytucje te skutecznie realizowa³y swoje cele, bêd±c równocze¶nie przyk³adem samorz±dnego i innowacyjnego zarz±dzania.
Twierdzimy, ¿e korczakowskie koncepcje i rozwi±zania mog± znale¼æ praktyczne zastosowanie w pracy z lud¼mi w wielu obszarach, m.in.: edukacji, przeciwdzia³ania wykluczeniu spo³ecznemu, mediacjach, zarz±dzaniu organizacj± czy nawet firm±

Janusz Korczak (a w³a¶ciwie Henryk Goldschmit, pseudonim 'Stary Doktor' lub 'Pan Doktor) by³ lekarzem, pisarzem, publicysta, pedagog, dzia³aczem spo³ecznym o podwójnej narodowo¶ci. Podczas wojny prowadzony przez niego i Stefaniê Wilczyñsk± dom dziecka zosta³ przeniesiony do warszawskiego getta. Od m³odzieñczych lat interesowa³ siê pedagogik±.

W 1899 przebywa³ w Szwajcarii, tam pozna³ spu¶ciznê twórcy pierwszej teorii nauczania pocz±tkowego - Johanna Heinricha Pestalozziego. Zna³ i popiera³ za³o¿enia Marii Montessori, która uwa¿a³a, ¿e g³ównym zadaniem pedagogiki jest wspieranie spontaniczno¶ci i twórczo¶ci dzieci.

By³ wielkim zwolennikiem emancypacji dziecka i poszanowania ich praw. Chcia³ dla dzieci sprawiedliwo¶ci, równych praw i obowi±zków. W swoich placówkach (Dom Sierot i Nasz Dom) wraz z dzieæmi stworzy³ parlament, s±d, prasê.

W pedagogice ¶wiatowej jest postrzegany jako prekursor i przedstawiciel ruchu na rzecz praw dzieci. 'Szko³y sprawiedliwej spo³eczno¶ci' - tak okre¶la siê dzisiaj instytucje, które dzia³aj± wed³ug metody Korczaka.

O 'Momentach wychowawczych' Korczaka w 1919 r. Zygmunt Nowicki napisa³:

Dostrzega to, czego zwykli doro¶li nie dostrzegaj±. Ods³oni³ nam rzeczywiste ¿ycie dzieci oraz ca³y szereg zagadnieñ ¿yciowych i wychowawczych

Jego has³o 'Nie ma dzieci, s± ludzie' przesz³o do historii. Wyda³ ponad 20 ksi±¿ek (m.in.: 'Król Maciu¶  Pierwszy', 'Król Maciu¶ na wyspie bezludnej'), prawie pó³tora tysi±ca tekstów drukowanych np. artyku³ów w kilkudziesiêciu pismach m.in. w 'Ma³ym Przegl±dzie'. Pismo to Korczak redagowa³ przez cztery lata (1926-1930). Najwa¿niejsze dla ¶wiatowej pedagogiki ksi±¿ki Korczaka to: 'Dziecko w rodzinie', 'Jak kochaæ dziecko'.

Ponad dwie¶cie trzydzie¶ci szkó³ w Polsce nosi imiê Janusza Korczaka.

Wybrali¶my kilka znanych i mniej znanych cytatów z pedagogicznych ksi±¿ek Korczaka. Mo¿e pomog± znale¼æ odpowied¼ na pytania o to, jak budowaæ, oparte na szacunku i mi³o¶ci, relacje z dzieckiem czy uczniem?

Idealny wiek na rozpoczêcie nauki? Idealny wiek na rozpoczêcie nauki? Fot. Jakub Ociepa / Agencja Wyborcza.pl

Korczak o roli wychowawców

"Wychowawca, który nie wt³acza, a wyzwala, nie ci±gnie, a wznosi, nie ugniata, a kszta³tuje, nie dyktuje, a uczy, nie ¿±da, a zapytuje, prze¿yje wraz z dzieckiem wiele natchnionych chwil, ³zawym wzrokiem nieraz patrzeæ bêdzie na walkê anio³a z szatanem, gdzie bia³y anio³ tryumf odnosi".

"W teorii wychowania zapominamy, ¿e winni¶my uczyæ dziecko nie tylko ceniæ prawdê, ale i rozpoznawaæ k³amstwo, nie tylko kochaæ, ale i nienawidziæ, nie tylko szanowaæ, ale i pogardzaæ, nie tylko godziæ siê, ale i oburzaæ, nie tylko ulegaæ, ale i buntowaæ siê".

"Rozumny wychowawca nie d±sa siê, ¿e nie rozumie dziecka, ale rozmy¶la, poszukuje, wypytuje dzieci. One go poucz±, by ich nie ura¿a³ zbyt dotkliwie - byle chcia³ siê uczyæ".

¬ród³o: Janusz Korczak, Dzie³a, tom 7: Jak kochaæ dziecko. Dziecko w rodzinie, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Latona, 1993

Mo¿e ciê zainteresowaæ: '¯adna plansza czy atlas nie zast±pi± dotyku li¶cia'. Opowie¶æ przedszkolanki o tym, dlaczego warto 'wyprowadziæ dzieci do lasu' [I PIÊKNE ZDJÊCIA]

Dzieci z przedszkola na wycieczce w lesie, zdjêcia do jednorazowej publikacji na www.edziecko.pl
Fot. Barbara Zamo¿niewicz/ www.wielkizachwyt.pl

Dziecko ma prawo do zabawy! Dziecko ma prawo do zabawy! fot. Shutterstock

Korczak o prawach dziecka

"Wzywam o magna charta libertatis, o prawa dziecka. Mo¿e ich jest wiêcej, ja odszuka³em trzy zasadnicze:

1. Prawo dziecka do ¶mierci.

2. Prawo dziecka do dnia dzisiejszego.

3. Prawo dziecka, by by³o tym, czym jest.

Niespornym jest prawo dziecka do wypowiadania swych my¶li, czynnego udzia³u w naszych o nim rozwa¿aniach i wyrokach. Gdy doro¶niemy do szacunku i ufno¶ci, gdy samo zaufa i powie, co jest jego prawem - mniej bêdzie zagadek i b³êdów.

W obawie, by ¶mieræ nie wydar³a dziecka, wydzieramy dziecko ¿yciu; nie chc±c, by umar³o, nie pozwalamy ¿yæ (...)

Dla jutra lekcewa¿y siê to, co dzi¶ dziecko cieszy, smuci, dziwi, gniewa, zajmuje. Dla jutra, którego ani rozumie, ani ma potrzebê rozumieæ, kradnie siê lata ¿ycia, wiele lat.

Kto gruntownie nie przemy¶li zagadnienia zakazów i nakazów, gdy jest ich ma³o, nie ogarnie, zgubi siê, gdy ich bêdzie wiele".

¬ród³o: Janusz Korczak, Dzie³a, tom 7: Jak kochaæ dziecko. Dziecko w rodzinie, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Latona, 1993.

Prawa dziecka Prawa dziecka fot: istockphoto

Korczak o szacunku do dziecka

"Szacunku dla bie¿±cej godziny, dla dnia dzisiejszego. Jak bêdzie umia³o jutro, gdy nie dajemy ¿yæ dzi¶ ¶wiadomym, odpowiedzialnym ¿yciem? Nie deptaæ, nie poniewieraæ, nie oddawaæ w niewolê jutra, nie gasiæ, nie ¶pieszyæ, nie pêdziæ".

¯ród³o: Janusz Korczak - Prawo dziecka do szacunku. W: Wo³oszyn S.: Korczak, Warszawa, 1978

"Do¶wiadczenie paru niestosownych pytañ, nieudanych ¿artów, zdradzonych tajemnic, niebacznych zwierzeñ uczy dziecko odnosiæ siê do doros³ych, jak do oswojonych, ale dzikich zwierz±t, których nigdy nie mo¿na byæ do¶æ pewny".

"Kto i kiedy, w jak wyj±tkowych warunkach, o¶mieli siê doros³ego pchn±æ, szarpn±æ, uderzyæ? A jak codzienny i niewinny klaps wymierzony dziecku, mocne poci±gniêcie za rêkê, bolesny u¶cisk pieszczoty".

¬ród³o: Janusz Korczak, Dzie³a, tom 7: Jak kochaæ dziecko.  Prawo dziecka do szacunku, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Latona, 1993.

Korczak o samodzielno¶ci

"Je¶li umiecie diagnozowaæ rado¶æ dziecka i jej natê¿enie, musicie dostrzec, ¿e najwy¿sz± jest rado¶æ pokonanej trudno¶ci, osi±gniêtego celu, odkrytej tajemnicy. Rado¶æ tryumfu i szczê¶cie samodzielno¶ci, opanowania, w³adania".

¬ród³o: Janusz Korczak, Dzie³a, tom 7: Jak kochaæ dziecko. Dziecko w rodzinie, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Latona, 1993.

 

Copyright © Agora SA