Gorączka u dziecka. 11 pytań, na które warto znać odpowiedź

1. Gorączka u dziecka. Czyli?

Prawidłowa temperatura ciała mieści się mniej więcej w przedziale 36,4-37 st. C, chociaż u dzieci zakres ten może być szerszy i wynosić 36,2-37,2 st. C. O gorączce mówimy, gdy temperatura przekracza 38 st. C.

Musimy też wziąć pod uwagę, gdzie mierzymy temperaturę. Jeżeli korzystamy z pomiarów w odbycie należy odjąć pół stopnia. Pamiętajmy też, że termometry bezdotykowe są najmniej dokładne - warto kilka razy dokonać pomiaru (zwykle zaleca się około trzech razy) i wyciągnąć średnią.

2. Kiedy zbijać gorączkę?

To jedno z najczęstszych pytań. Gorączka nie jest chorobą, jest objawem. Powinniśmy przede wszystkim łagodzić dolegliwości, a nie od razu walczyć z gorączką. Podwyższona temperatura działa pobudzająco na nasz układ odpornościowy, który wówczas lepiej walczy z wirusami. Z drugiej strony, same wirusy wolniej namnażają się w wyższych temperaturach.

Zatem odpowiadając na pytanie: po leki przeciwgorączkowe sięgamy, kiedy dziecko przy gorączce ewidentnie źle się czuje, jest bardzo rozdrażnione lub apatyczne, ma dolegliwości bólowe, odmawia przyjmowania płynów. Ważną bowiem kwestią jest nawadnianie dziecka gorączkującego, które traci więcej płynów, chociażby przez parowanie i przyspieszony oddech.

3. Jak podawać leki przeciwgorączkowe, co jest ważne?

Leki przeciwgorączkowe należy podawać w odpowiednich dawkach, aby były skuteczne, a także bezpieczne dla naszego dziecka. Możemy podawać jeden rodzaj leku, pilnując odstępów między kolejnymi dawkami (pomiędzy kolejnymi dawkami paracetamolu minimum cztery godziny, a pomiędzy kolejnymi dawkami ibuprofenu minimum sześć godzin). Możemy też stosować zamiennie obydwa leki, w tej sytuacji odstęp pomiędzy nimi jest dowolny.

Jeżeli chodzi o skuteczne i bezpieczne dawki leków dla dzieci to dla ibuprofenu będzie to 7,5-10 mg/kg masy ciała na dawkę (dotyczy to zarówno postaci doustnych jak i doodbytniczych), a dla paracetamolu 10-15 mg/kg masy ciała dla preparatów doustnych oraz 20-25 mg/kg masy ciała dla postaci doodbytniczych.

4. Paracetamol czy ibuprofen? Których leków nie stosować? Na co uważać?

Na to pytanie nie ma jednej dobrej odpowiedzi. Paracetamol może być podawany już od pierwszych dni życia, natomiast ibuprofen zalecany jest po trzecim miesiącu życia. W zależności od reakcji dziecka na leki, a także od choroby, która jest przyczyną gorączki, podajemy jeden lub drugi preparat. Można je również stosować zamiennie w sytuacji, gdy temperatura nie zmniejsza się po podaniu jednego z nich.

Jeżeli dziecko wymiotuje lepiej podać lek w postaci czopków doodbytniczych. W tej formie lek podamy także najmłodszym niemowlętom, które często ulewają. U dziecka, które wymiotuje bezpieczniej jest zacząć obniżać temperaturę paracetamolem, ponieważ ibuprofen może podrażniać śluzówkę żołądka i jelit, w której i tak już się toczy stan zapalny. Dodatkowo ibuprofen nie jest zalecany u dzieci odwodnionych, do czego właśnie predysponują nieżyty żołądkowo-jelitowe.

To są tylko niektóre sytuacje, na które musimy uważać. Zawsze należy skonsultować z lekarzem wszelkie nasze wątpliwości, zwłaszcza gdy dziecko ma chorobę przewlekłą, przyjmuje na stałe różne leki (mogą zachodzić interakcje).

Najważniejszą rzeczą dla nas, rodziców, powinna jednak być świadomość, że u dzieci poniżej 12 r.ż. nie stosujemy kwasu acetylosalicylowego. Wiąże się to z ryzykiem wystąpienia rzadkiego powikłania - zespołu Reye'a, związanego z zaburzeniami świadomości oraz niewydolnością wątroby.

Leki przeciwgorączkowe dla dzieci. O czym powinniśmy pamiętać?

5. Czy forma podania leku ma znaczenie?

Leki przeciwgorączkowe dostępne są jako preparaty doustne (syropy, tabletki, kapsułki), doodbytnicze (czopki) oraz dożylne (zarezerwowane do użytku w warunkach szpitalnych).

U noworodków i niemowląt w pierwszych miesiącach życia lepiej podawać czopki (paracetamol, pamiętajmy, że ibuprofen jest zalecany dopiero po trzecim miesiącu życia). U starszych, w zależności, jak nam jest wygodniej podać, co dziecko lepiej toleruje, a także jakie ma objawy - przy wymiotach np. będziemy podawać czopki, przy biegunce preparaty doustne. Tabletki i kapsułki podajemy oczywiście dzieciom starszym (nie wcześniej jak po szóstym roku życia, żeby uniknąć zadławienia).

6. Co z kompresami, chłodnymi kąpielami - mogą pomóc czy zaszkodzić?

Stanowią pewną pomoc w obniżaniu temperatury ciała, ale to nie od nich powinniśmy zaczynać. Najpierw należy podać dziecku lek przeciwgorączkowy, żeby obniżył "ustawienie termostatu" w głowie, a dopiero potem robić chłodne kompresy (zwykle na kark, czoło, pachwiny) lub kąpiel chłodzącą (taka kąpiel powinna mieć temperaturę o stopień, dwa mniejszą niż temperatura ciała dziecka). W przeciwnym razie możemy spowodować, że nasza pociecha będzie doświadczać nieprzyjemnych dreszczy, bowiem bez podania leku przeciwgorączkowego organizm będzie dążył do utrzymania temperatury, jaka aktualnie jest "ustawiona" w mózgu.

7. Co powinno nas zaniepokoić?

Zawsze czerwonym światłem powinien być stan dziecka. Gdy jest nadzwyczaj rozdrażnione albo apatyczne (rodzic często opisuje ten stan "to nie moje dziecko") powinniśmy skonsultować się z lekarzem. Musimy dbać o prawidłowe nawodnienie, dziecko może nie mieć apetytu przez kilka dni i nie musimy go zmuszać do jedzenia, ale powinniśmy dbać o prawidłowe nawodnienie - powinniśmy często proponować dziecku coś do picia (najlepiej wodę, ale może też być rozwodniony sok, np. jabłkowy).

Zdecydowanie niepokojące jest występowanie wybroczyn, mogą one świadczyć o rozwijającym się poważnym zakażeniu (m.in. o sepsie). Wybroczyny to małe czerwone, brązowe lub fioletowe plamki na skórze, które nie bledną pod uciskiem (możemy to ocenić uciskając miejsce z plamką przezroczystym przedmiotem np. linijką, szklanką). Dziecko z wybroczynami towarzyszącymi gorączce wymaga pilnej konsultacji na SOR.

8. Czy schemat postępowania jest taki sam u noworodka, niemowlęcia i małego (i starszego) dziecka?

Jeżeli chodzi o noworodki i gorączkę to jest to połączenie, które wymaga pilnej konsultacji pediatrycznej. U tak małych dzieci (tj. w pierwszym miesiącu życia) nawet stan podgorączkowy (temperatura ciała pomiędzy 37,3 a 38 st. C) może świadczyć o rozwijającej się poważnej infekcji. Noworodki często przechodzą infekcje z bardzo niespecyficznymi objawami, dlatego wymagają pilnej interwencji. U niemowląt do trzeciego miesiąca życia również każda gorączka i stan podgorączkowy wymagają konsultacji. Natomiast u starszych dzieci, które przy gorączce czują się dość dobrze możemy poczekać z konsultacją dwa-trzy dni. Ważne, żeby w tym czasie dbać o odpowiednie nawodnienie i łagodzenie innych dolegliwości związanych z infekcją (katar, kaszel). Jeżeli dziecko poza gorączką nie ma innych objawów, to dobrze jest jak najszybciej zrobić badanie ogólne moczu, aby wykluczyć zakażenie dróg moczowych.

9. Czy gorączka jest powodem, aby iść z dzieckiem do lekarza? Kiedy to robić? A kiedy od razu do szpitala?

Tak, gorączka wymaga konsultacji lekarskiej, ale nie zawsze musi być ona pilna. U starszych niemowląt i dzieci, które są ogólnie w dobrej formie możemy poczekać dwa-trzy dni, pamiętając o badaniu moczu w sytuacjach, gdy gorączce nie towarzyszą inne objawy, lub dziecko ma do tego wskazania np. poszerzenie układów kielichowo-miedniczkowych w nerkach.

Pilnej konsultacji wymagają noworodki i niemowlęta do trzeciego miesiąca życia, towarzyszące gorączce wymioty, zły stan dziecka, obecność wybroczyn na skórze, wysypka. Szczególnej uwagi wymagają też dzieci z chorobami przewlekłymi jak np. cukrzyca, wady serca.

Natomiast pilnej konsultacji na SOR wymagają dzieci w złym stanie, apatyczne. Gdy obserwujemy u nich narastającą ilość wybroczyn na skórze, a także gdy nie udaje nam się nawodnić dziecka i dochodzi do odwodnienia organizmu.

10. Czego objawem może być gorączka?

Przyczyny gorączki u dzieci mogą być różne. Najczęstsze to oczywiście infekcje: wirusowe, bakteryjne i, rzadziej, grzybicze. Infekcje mogą dotyczyć różnych układów: oddechowego, pokarmowego, przewodu pokarmowego, dróg moczowych, ale też bardziej poważne, układu nerwowego (zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych). Poważną przyczyną gorączki jest również udar cieplny.

Z rzadszych przyczyn występujących u dzieci będą to: zaburzenia endokrynologiczne (np. nadczynność tarczycy), choroby metaboliczne, układu nerwowego, niektóre leki.

Jedną z częstszych przyczyn gorączki u dzieci są szczepienia. Natomiast ząbkowanie może dać nieznaczne podwyższenie ciepłoty ciała, raczej nie przekraczające 38,2 st. C.

11. Czy z gorączką dziecko może wychodzić na dwór?

Zdecydowanie nie. Powinniśmy ograniczyć wyjścia do koniecznego minimum np. na wizytę do lekarza. Spacery są zalecane u dziecka, które przynajmniej od doby ma prawidłową temperaturę ciała i dobrze się czuje.