Płonica (szkarlatyna) u dziecka to zakaźna choroba bakteryjna. Wywołuje ją Streptococcus pyogenes. To paciorkowiec ropny zaliczany do ziarniaków. Szczyt zachorowań obserwuje się wczesną wiosną oraz w okresie jesienno-zimowym.
Po raz pierwszy szkarlatynę, jako samodzielną jednostkę kliniczną, wyodrębniono w 1675 roku. Kiedyś była to choroba wieku dziecięcego o bardzo ciężkim przebiegu. Śmiertelność wynosiła 25 proc. Dziś płonica również należy do najczęstszych chorób zakaźnych dzieci, ale można ją z powodzeniem leczyć.
Płonicę rzadko diagnozuje się u niemowląt, ponieważ maluchy mają tak zwaną odporność bierną (wraz z mlekiem matki otrzymują przeciwciała). Choroba rozpoznawana jest najczęściej u dzieci w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym (szkarlatyna rozwija się głownie u dzieci między trzecim a 10. rokiem życia). Chociaż płonica jest chorobą typową dla wieku dziecięcego, może pojawić się również u osoby dorosłej. Wówczas obserwuje się paciorkowcowe zapalenie gardła.
Jakie są najczęstsze choroby zakaźne wieku dziecięcego? Zobaczcie:
Płonica u dziecka - przyczyny
Źródłem zakażenia jest człowiek chory na zakażenie paciorkowcowe (nieleczony bądź niewłaściwie leczony), ozdrowieniec lub nosiciel paciorkowca. Choroba przenosi się drogą kropelkową.
Szkarlatyna przenosi się drogą powietrzno-kropelkową poprzez błony śluzowe gardła oraz uszkodzoną skórę - jest bardzo zaraźliwa. Wrotami zakażenia są błony śluzowe gardła, zwykle migdałki podniebienne oraz uszkodzona skóra (płonica przyranna - nadkażenie). Zakażeniom sprzyja przebywanie dzieci w dużych skupiskach, takich jak żłobki, przedszkola i szkoły, niedostatki higieniczne oraz niski status ekonomiczny. Płonica może być następstwem zakażenia pokarmowego.
Płonica (szkartyna) jest chorobą zakaźną nawet do 21. dnia po zarażeniu. Nie ma przeciwko niej szczepionki, a przechorowanie nie daje odporności. Na szkarlatynę dziecko może zachorować wiele razy.
Płonica (szkarlatyna) u dziecka - objawy choroby
Płonica, w zależności od rodzaju toksyny oraz intensywności zakażenia, może manifestować się w różny sposób. Zwykle rozpoczyna się ostro i początkowo przypomina anginę. Pierwsze objawy choroby najczęściej pojawiają się po pięciu dniach od kontaktu z paciorkowcem. To zwykle:
- wymioty,
- dreszcze,
- gwałtowny wzrost gorączki (nawet do 40 st. C),
- bóle brzucha,
- biegunka,
- apatia,
- silny ból gardła, obrzęk i zaczerwienienie migdałków, bolesne powiększenie węzłów chłonnych szyjnych przednich (w przypadkach z anginą).
Charakterystyczny dla płonicy jest malinowy język początkowo obłożony żółtawobiałym nalotem oraz drobnoplamista wysypka - czerwona, zlewająca się na tułowiu, w zgięciach łokciowych i podkolanowych. Najbardziej widoczna jest na plecach, piersiach, brzuchu, pośladkach oraz pachwinach i policzkach. Obszary wokół nosa i ust są blade, stąd mówi się o tzw. trójkącie Fiłatowa.
Zmiany na skórze pojawiają się wraz z gorączką lub dobę po niej. Wyciszają się po kilku dniach. Wysypka, choć jest najbardziej charakterystycznym objawem szkarlatyny, nie musi wystąpić.
Po kilku dniach od ustąpienia wysypki występuje grubopłatowe łuszczenie się skóry, najwyraźniejsze na stopach i dłoniach. Oprócz tego obserwuje się wzmożoną łamliwość drobnych naczyń, co wyraża się liniami Pastii w naturalnych fałdach (pachy, pachwiny, podbrzusze).
W szkarlatynie o przebiegu septycznym obserwuje się głównie zmiany w gardle. U niektórych chorych diagnozuje się zapalenie węzłów chłonnych na szyi, dochodzi do martwicy tkanek dna jamy ustnej (angina Ludwiga, ropowica dna jamy ustnej), bakteriemii oraz sepsy.
Płonica (szkarlatyna) u dziecka - diagnostyka i leczenie
Płonicę (szkarlatynę) u dziecka trzeba leczyć, ponieważ nieleczona bądź leczona nieprawidłowo może być niebezpieczna - prowadzi do groźnych dla zdrowia powikłań. Do występujących najczęściej należą: kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok, zapalenie węzłów chłonnych, ostre zapalenie stawów, zapalenie nerek z krwiomoczem, gorączka reumatyczna.
Szkarlatynę łatwo zdiagnozować, jeśli występują charakterystyczne objawy. Aby mieć pewność, warto wykonać badania, takie jak na przykład morfologia. U chorych na szkarlatynę obserwuje się podwyższoną ilość leukocytów, podwyższony odczyn antystreptolizynowy (ASO) oraz podwyższony odczyn Biernackiego (OB).
Szkarlatyna wymaga leczenia antybiotykiem. Kuracja trwa 10-14 dni. Jeśli zachoruje małe dziecko, często konieczna jest hospitalizacja.
