Mikrocefalia (małogłowie) to nie tylko skutek zakażenia wirusem Zika ciężarnej. Skąd się bierze i czym grozi mikrocefalia?

Mikrocefalia (małogłowie) to wrodzona wada rozwojowa, która zazwyczaj zdarza się raz na tysiąc urodzeń. Mniejszy rozmiar głowy wiąże się z mniejszym mózgiem, a w efekcie niepełnosprawnością intelektualną i innymi zaburzeniami rozwojowymi.

Mikrocefalia (małogłowie) nie jest odległym, egzotycznym problemem, który należy wiązać wyłącznie z zagranicznymi podróżami i ugryzieniem komara egipskiego czy tygrysiego, bądź ich ewentualną ekspansją w Europie. W naszym kraju, podobnie jak na całym świecie, co roku rodzi się wiele dzieci z małogłowiem, a przyczyn tej sytuacji jest wiele.

Zobacz wideo

Mikrocefalia - przyczyny

Mikrocefalia (małogłowie) to wrodzona wada rozwojowa, często uwarunkowana genetycznie, pojawiająca się w przebiegu choćby takich chorób, jak:

Mikrocefalia u płodu bywa też związana z cukrzycą lub fenyloketonurią matki. Sprzyja jej także:

  1. palenie w ciąży,
  2. FAS (alkoholowy zespół płodowy),
  3. przyjmowanie niektórych leków (np. przyjmowanie więcej niż jednego preparatu przeciwpadaczkowego),
  4. niedożywienie,
  5. zakażenie wewnątrzmaciczne (np. różyczka, cytomegalia, toksoplazmoza, opryszczka).

Wirus różyczki stanowi poważne zagrożenie dla kobiet w ciąży, z pewnością większe dla Polek niż wirus Zika. Skutecznym sposobem zapobiegania zakażeniom jest obowiązkowe szczepienie.

Regularne badania w ciąży (w kierunku zagrożenia cytomegalią czy toksoplazmozą) i ewentualne leczenie (przy opryszczce) znacznie zmniejszają ryzyko chorób i związanych z nimi powikłań, w tym małogłowia.

Ocenia się, że na świecie FAS występuje u trzech do dziewięciu dzieci na tysiąc żywych urodzeń. W naszym kraju z pełnoobjawowym FAS przychodzi na świat rocznie około 900 noworodków. Dziesięć razy więcej zaś cierpi na inne zaburzenia związane z piciem alkoholu przez matkę w ciąży. Z badań Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie wynika, że co trzecia kobieta w ciąży piła alkohol.

Pełnoobjawowy FAS dotyka 10 procent dzieci ciężarnych pijących alkohol. Objawy, poza małowodziem, to głównie:

  • niska waga urodzeniowa,
  • opóźnienia wzrostu,
  • charakterystyczna budowa twarzy (dysmorfia twarzy) - szeroko rozstawione oczy, opadające powieki, płaska twarz, krótki, zadarty nos, słabo zarysowana rynienka nosowa, cienka górna warga, nisko osadzone uszy;
  • anomalie w budowie stawów i kości;
  • uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego - zaburzenia koordynacji i motoryki, upośledzone odbieranie bodźców, nieprawidłowe odczucia sensoryczne,
  • wady serca, nerek, narządów słuchu i innych organów wewnętrznych.
  • trudności z uczeniem się,
  • nadpobudliwość.

Co z tym wirusem Zika?

Naukowcy nie mają już wątpliwości, że wirus Zika wywołuje mikrocefalię u niemowląt. Specjaliści z Amerykańskiego Centrum ds. Kontroli i Prewencji Chorób opublikowali badania, które ostatecznie to potwierdziły.

Problemem zainteresował się świat, gdy w 2015 roku w Brazylii urodziło się ponad trzy tys. dzieci z małogłowiem, czyli 15 razy więcej niż zwykle. Dowiedziono, że wirus Zika pokonuje barierę łożyska, ponieważ wykryto go u dzieci matek przechodzących infekcję w czasie ciąży.

Wciąż prowadzi się badania, które mają znacząco minimalizować zagrożenie. Nie wiemy choćby, w którym okresie ciąży wirus jest szczególni niebezpieczny, a zakażenie kluczowe dla rozwoju problemu.

Jak rozpoznaje się małogłowie?

Mniejsza czaszka i mózg niemal zawsze prowadzą to niedorozwoju intelektualnego u dzieci z mikrocefaliąMniejsza czaszka i mózg niemal zawsze prowadzą to niedorozwoju intelektualnego u dzieci z mikrocefalią Shutterstock

Mózg osoby z mikrocefalią waży mniej niż 900 g. Zwykle waga zdrowego mózgu mieści się w przedziale 1200-1600 g. U noworodka mózg waży 350 g. Nie na podstawie wagi jednak rozpoznaje się mikrocefalię. Byłoby to trudne do przeprowadzenia, a są prossze sposoby wstępnego wykrycia problemu.

Mikrocefalia jest zaburzeniem najpewniej rozwijającym się w okresie formowania kości czaszki. Dzieci, u których została zdiagnozowana, mają nienaturalnie małą głowę. W klasycznej mikrocefalii jej obwód (mierzy się od wałów czołowych do najbardziej wysuniętej do tyły kości) najczęściej jest trzy razy mniejszy od pozostałych dzieci w tym samym wieku i tej samej płci. Wielkość czaszki określa się w oparciu o tzw. siatkę centylową.

Pomiaru dokonuje się zaraz po porodzie. Jeśli wielkość głowy budzi wątpliwości, przeprowadza się badania obrazowe (tomografia komputerowa głowy, rezonans magnetyczny). Wykonuje się również badania krwi (w kierunku infekcji), a w razie podejrzeń małogłowia na tle genetycznym, dziecko jest kierowane na badania kariotypu.

Nie ma możliwości leczenia mikrocefalii. Wskazana jest jednak opieka wielospecjalistyczna, optymalnie minimalizująca jej skutki. Zajęcia ogólnorozwojowe, rehabilitacyjne, mogą poprawić codzienne funkcjonowanie dziecka.

Więcej o:
Copyright © Agora SA