BMI dzieci a siatki centylowe - które narzędzie jest bardziej miarodajne?

BMI - czym jest i od czego pochodzi ten skrót?

BMI (z ang. Body Mass Index) to współczynnik informujący o ogólnym stanie zdrowia organizmu, jego kondycji fizycznej i podatności na różne choroby, takie jak: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, miażdżyca czy choroby układu sercowo-naczyniowego. Jest powszechnie stosowanym wskaźnikiem określającym, czy dana jednostka ma odpowiednią do wzrostu wagę.

Dziecko do 18 roku życia powinno być pod stałą kontrolą lekarza, który podczas wizyt dokonuje podstawowych pomiarów - wagi i wzrostu. W przypadku osób dorosłych te dwie dane pozwalają na wyliczenie wskaźnika BMI. Czy tak samo jest w stosunku do dzieci?

Wskaźnik BMI dla dorosłych

Interpretacja zakresów BMI zgodnie ze Światową Organizacją Zdrowia przedstawia się następująco:

1. BMI poniżej 18,5 wskazuje na niedowagę w stosunku do wzrostu. Może to oznaczać zaburzenia w prawidłowym odżywianiu, spowodowane anoreksją lub bulimią, niektórymi problemami funkcjonowania organizmu - np. związanymi z hormonami, osteoporozą, funkcjonowaniem serca, poronieniem, przedwczesnym porodem, a czasem nowotworem.
2. Osoby z BMI 18,5 - 24,9 według tego wskaźnika prowadzą właściwy styl życia i odpowiednio dbają o swoją dietę. Jednym słowem mają wagą idealną do wzrostu.
3. BMI w przedziale 25 a 29,9 oznacza nadwagę, czyli sytuację, w której masa ciała w odniesieniu do wzrostu jest przekroczona. Jest to sygnał, że należy skupić się na odpowiednim żywieniu, odrzucając dania typu fast food i słodycze.
4. BMI w zakresie 30 - 35 to otyłość I stopnia, 35-40 - otyłość II stopnia, a powyżej 40 - ekstremalna otyłość, która w trybie pilnym powinna być skonsultowana z lekarzem, wymaga ona natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Wydaje się, że znając swój wskaźnik BMI możemy być pewni tego, że mamy prawidłową w stosunku do wysokości wagę i dobre zdrowie. Ale czy tak jest na pewno?

Jak policzyć BMI dziecka?

Choć w internecie znajduje się wiele kalkulatorów do obliczenia BMI i wiele osób z nich korzysta, warto zauważyć, że nie zawsze są one miarodajne. Szczególnie dotyczy to dzieci, ponieważ standardowy wzór (masa podzielona przez wzrost podniesiony do kwadratu) nie bierze pod uwagę takich czynników, jak: wiek, ilość tkanki tłuszczowej, mięśniowej oraz płeć. Wynik takiego działania jest dość powierzchowny, odnosi się bardziej do populacji, a nie do jednostki.

Na czym polega niedoskonałość BMI?

Wskaźnik BMI nie jest w 100% miarodajny - nie odnosi się do każdego, a niebezpieczeństwo dla zdrowia nie jest związane jedynie z wagą.

Oprócz proporcjonalnej zależności pomiędzy indeksem masy ciała a ryzykiem wystąpienia niektórych schorzeń, BMI 80-latka może być takie jak 20-latka, a przecież nie oznacza to, że kondycja ich organizmu będzie taka sama. Z tego względu osoby w podeszłym wieku, dzieci, kobiety w ciąży, a także  osoby aktywnie uprawiające jakąkolwiek dyscyplinę sportu, nie powinny kierować się BMI. Dodatkowo, każde dziecko rośnie i dojrzewa w swoim własnym tempie, zależnym od rozmaitych czynników obiektywnych. To oznacza, że w przypadku dzieci zdecydowanie lepiej sprawdzą siatki centylowe.

Siatki centylowe

Siatki centylowe mają pomóc w ocenie rozwoju fizycznego dziecka. Dzięki nim można określić, czy waga i wzrost dziecka są odpowiednio proporcjonalne do jego wieku - sprawdzić, jak dziecko rozwija się na tle swoich rówieśników. Siatkami centylowymi posługują się lekarze i pielęgniarki, ale z powodzeniem mogą z nich korzystać również sami rodzice (choć na pierwszy rzut oka wydają się skomplikowane, w rzeczywistości są bardzo przejrzyste).

Siatki centylowe uwzględniają płeć - inne są dla chłopców, Inne dla dziewczynek. Jeśli na wykresie siatki sprawdzamy wagę oraz wzrost i wychodzi nam, że parametry są zdecydowanie wyższe niż u innych dzieci w tym wieku, jest to znak, że warto skonsultować się z lekarzem. Sytuacja, w której waga i wzrost są poniżej normy, jest równie niepokojąca. Specjalista będzie chciał szczegółowo przyjrzeć się dziecku i dokonać wywiadu lekarskiego, a po nim może zlecić dodatkowe badania.

Siatki centylowe - jak czytać siatki centylowe?

Siatka centylowa składa się z dwóch osi prostopadle do siebie ustawionych. Jedna z nich, pozioma, zawiera informacje o wieku dziecka. Na drugiej, w pionie, nanosi się daną cechę dziecka, którą chcemy zbadać (np. wzrost, waga lub obwód głowy). 

Na wykresach siatki centylowej zamieszczone są linie oznaczone następującymi liczbami: 3,10, 25, 50, 75, 90, 97. Te liczby oznaczają właśnie centyle. Jeżeli według wykresu wychodzi, że nasze dziecko jest na poziomie 90 centyla, jest to jednoznaczne z tym, że tylko 10% dzieci jest wyższych lub cięższych (w zależności od tego, jakiej cechy dotyczy ten wykres). Jeśli zaś nasza pociecha plasuje się w 10 centylu, dowiadujemy się, że w jego grupie wiekowej 90% dzieci jest wyższych/cięższych.

Tak skonstruowana siatka centylowa została przygotowana w oparciu o dane pochodzące ze Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), dotyczące średniej wagi i wzrostu w przypadku dzieci.