Choroby nowotworowe występują u dzieci znacznie rzadziej niż u dorosłych. Tylko 3% wszystkich zachorowań to nowotwory wieku dziecięcego. Najczęstszymi nowotworami u dzieci są białaczki, drugą co do częstości występowania grupą są nowotwory mózgu. Niestety choroba w wczesnym stadium nie daje wyraźnych objawów, które skłaniałyby do natychmiastowej konsultacji z lekarzem. Gdy dziecko zaczyna się uskarżać na różne dolegliwości, są one na tyle niespecyficzne, że postawienie właściwej diagnozy często trwa zbyt długo, a tymczasem nowotwór wciąż rośnie i szanse na całkowite wyzdrowienie maleją. Nowotwory złośliwe są po wypadkach drugą wśród najczęstszych przyczyn śmierci dzieci.
Określenie guz mózgu nie jest jednoznaczne z nowotworem. Guzami są również wszystkie nieprawidłowe tkanki (np. ropnie) lub pasożyty. Nowotwory dzieli się na łagodne (rozwijające się wolniej i nie powodujące nacieków na sąsiednich tkankach) i złośliwe (rosnące szybciej i mogące dawać przerzuty). Potocznie wszystkie nowotwory złośliwe nazywa się rakiem, choć prawidłowo rak to nowotwór złośliwy powstały z tkanki nabłonkowej, a takie nie występują w mózgu.
Najczęstsze nowotwory mózgu u dzieci
- Gwiaździaki rozwijają się wolno, są łagodnymi zmianami w formie torbieli. Najczęściej diagnozuje się je u dzieci w wieku 5-8 lat.
- Glejak jest najczęściej występującym (60-70% wszystkich nowotworów mózgu u dzieci) i łagodnym zazwyczaj guzem. Większość chorych to dzieci do 6. roku życia.
- Wyściółczaki to co dziesiąty nowotwór mózgu u dzieci.
- Rdzeniak jest nowotworem złośliwym, atakującym głównie dzieci poniżej 10. roku życia.
Część przypadków nowotworów mózgu to przerzuty z innych organów, a nie nowotwory pierwotnie pojawiające się w mózgu, choć w przypadku dzieci zdarza się to rzadko.
Guzy mózgu u dzieci - objawy
Wszystkie nowotwory - zarówno łagodne, jak i złośliwe - powodują takie samo zagrożenie ze względu na lokalizację wewnątrz czaszki, powodowanie ucisku na struktury mózgu i zwiększanie ciśnienia śródczaszkowego. Objawy takiego stanu stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia niezależnie od innych specyficznych objawów, które mogą dawać różne typy guzów.
Wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego objawia się najczęściej :
- bólem głowy, szczególnie intensywnym rano tuż po obudzeniu,
- wymiotami nie zawsze powiązanymi z uczuciem mdłości,
- zaburzeniami wzroku,
- niedowładami kończyn,
- zaburzeniami świadomości.
W zależności od miejsca, w którym zlokalizowany jest guz mogą występować dodatkowe dolegliwości:
- objawy móżdżkowe - zaburzenia chodu, niezborność ruchowa (ataksja), zaburzenia równowagi, mowa skandowana, drżenie zamiarowe, oczopląs, obniżone napięcie mięśniowe,
- objawy uszkodzenia pnia mózgu - porażenie nerwów czaszkowych, zaburzenia równowagi, kręcz szyi,
- objawy uszkodzeń półkul mózgu - niedowład kończyn, zaburzenia czucia, zaburzenia widzenia, zmiana osobowości, zaburzenia hormonalne.
Objawy nowotworu mózgu mogą być różne także w zależności od tempa wzrostu guza i wieku dziecka.
U niemowląt na pewno powinno zaniepokoić uwypuklenie ciemiączka, nietypowe zwiększenie obwodu głowy, płaczliwość, nadpobudliwość, prężenie ciała i wymioty. Rozwój nowotworu prowadzi także do spowolnienia rozwoju psychoruchowego. Szczególnie niepokojące jest "zapominanie" wcześniej zdobytych umiejętności i niepewny chód, na szeroko rozstawianych nogach u dzieci, które umiały już stabilnie samodzielnie się poruszać.
U dzieci w wieku przedszkolnym uwagę może zwrócić znaczne pogorszenia się umiejętności rysunkowych i unikanie aktywności ruchowej, przy której istotne jest utrzymywanie równowagi ciała, jak np. jazda na rowerze. U starszych dzieci może się zmienić charakter pisma albo pojawić się typowe oznaki pogorszenia się wzroku (np. przybliżanie książki do twarzy). Objawem guza mogą być też zmiany w funkcjonowaniu społecznym dziecka np. unikanie kontaktów towarzyskich, wycofanie. Często występują poranne bóle głowy, czasami połączone z wymiotami. Związane z rozwojem nowotworu zaburzenia endokrynologiczne manifestują się spowolnieniem lub znacznym przyspieszeniem wzrostu i zahamowaniem dojrzewania płciowego.
Jakie badania pozwalają zdiagnozować nowotwory mózgu u dzieci?
Przy podejrzeniu guza mózgu u dziecka lekarz może zlecić szereg badań:
- tomografię komputerową mózgu,
- rezonans magnetyczny,
- badanie płynu mózgowo-rdzeniowego,
- elektroencefalografię.
By ustalić czy nowotwór jest łagodny czy złośliwy wykonuje się biopsję.
Leczenie nowotworów mózgu u dzieci
Forma leczenia zależy od rodzaju nowotworu, jego wielkości i stopnia zaawansowania oraz ogólnego stanu zdrowia dziecka. Wśród metod leczenia nowotworów znajdują się:
- usuwanie operacyjne
- chemioterapia
- radioterapia.
Nie znamy dokładnych przyczyn powstawania nowotworów mózgu ani nie możemy im skutecznie zapobiegać. W walce z nowotworami najważniejsze jest dostrzeganie pierwszych objawów, wykrywanie zmian we wczesnych stadiach rozwoju i jak najszybsze podjęcie leczenia.
