Czarny bez - poznaj jego zdrowotne właściwości i działanie!

Czarny bez to nie tylko roślina ozdobna. Niewiele osób zdaje sobie sprawę jakie właściwości lecznicze kryje w sobie czarny bez. W jakich dolegliwościach pomoże i co można z niego przygotować?

Czarny bez - jak wygląda i gdzie występuje?

Bez czarny (Sambucus nigra) jest dość pospolitą rośliną, rosnącą na skraju lasów, na nieużytkach, a nawet na gruzowiskach. W ogrodach występuje rzadko, choć dzikie odmiany tego krzewu mogą być ozdobą ogrodu w stylu wiejskim lub naturalnym. Krzaki czarnego bzu z czasem się rozrastają, przypominając drzewa. Ich drobne, białe kwiaty są bardzo ozdobne. 

Bez czarny jest przyjazny dzikiej faunie, choć nie tylko; jego owoce są zjadane przez ptaki. Roślina ta ma małe wymagania i doskonale dostosowuje się do warunków. Rośnie w bardzo szybkim tempie, nawet 60 cm w ciągu roku, 3-7 metrów wysokości oraz od 3 do 5 metrów szerokości. Korona bzu czarnego jest kopulasta, o szerokim pokroju, a gałęzie zwisają, szczególnie w okresie owocowania. Kuliste, niewielkie i bardzo liczne owoce w postaci jagód, pojawiają się wczesną jesienią, pozostając na krzewach jeszcze długo po pierwszych przymrozkach.

Liście bzu czarnego są pierzaste, u dzikich krzewów ciemnozielone, zaś u odmian ozdobnych przybierają kolory od jasnozielonych, przez pstrokate, po prawie zupełnie czarne. Roztarte liście wydzielają niezbyt przyjemny, ostry zapach, podobnie jak owoce. Drobne, kremowobiałe (u odmian ozdobnych - różowe) kwiaty mają słodkawy zapach, przez co chętnie siadają na nich motyle.

Właściwości lecznicze kwiatów i owoców bzu czarnego

Ze względu na właściwości lecznicze, czarny bez jest wykorzystywany w medycynie ludowej od wieków. Jego kwiaty i owoce należą do najcenniejszych surowców zielarskich. Kwiaty zawierają dużo flawonoidów i kwasów fenolowych, kwasy organiczne, sterole, olejek, garbniki, triterpeny, sole mineralne. Taka kompozycja składników decyduje o właściwościach napotnych i przeciwgorączkowych kwiatów. Wykazują również działanie moczopędne, umacniają szczelność ścian naczyń włosowatych, jednocześnie poprawiając ich elastyczność. Ze względu na właściwości przeciwzapalne, stosuje się je do płukania gardła i okładów przy zapaleniu spojówek.

Owoce czarnego bzu są prawdziwą skarbnicą zdrowia! Zawierają m.in. glikozydy antocyjanowe, flawonoidy, cukry i pektyny, garbniki, kwasy owocowe (organiczne), witaminy (szczególnie dużo witaminy C i prowitaminy A), sole mineralne (wapnia, potasu, sodu, glinu i żelaza). Są środkiem czyszczącym krew, poleca się je jako lek odtruwający i pomagający usuwać z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii i toksyny, powstałe w chorobach reumatycznych oraz skórnych. Te niezwykłe owoce są też stosowane w stanach zapalnych żołądka i jelit oraz jako pomocniczy lek przeciwbólowy w nerwobólach i rwie kulszowej.

Czarny bez pomoże również w przypadku przeziębienia - zwalczy gorączkę, załagodzi kaszel, wspomaga odkrztuszanie wydzieliny z oskrzeli, a dzięki dużej ilości witamin i soli mineralnych wzmocni organizm, który lepiej poradzi sobie z infekcją.

Bez czarny ma szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym. Można z niego robić smaczne przetwory domowe. Owoce wykorzystywane są głównie jako dodatek do soków i konfitur oraz jako naturalny, czerwony barwnik do koloryzowania produktów spożywczych (np. jogurtów). Owoce, kwiaty, liście i kora znajdują zastosowanie w przemyśle kosmetycznym i zielarskim.

Czy czarny bez jest trujący?

Jedynie surowe owoce bzu czarnego są szkodliwe dla zdrowia, ponieważ zawierają sambunigrynę oraz prunazynę. Substancje te mogą wywołać zatrucie, objawiające się nudnościami, a w cięższych przypadkach wymiotami. Obróbka termiczna (gotowanie) oraz ususzenie owoców pozbawia je toksycznych związków i w takiej postaci można je bezpiecznie spożywać. Do spożycia nadają się tylko dojrzałe owoce, zielone trzeba koniecznie wyrzucić! Toksyczne substancje można też znaleźć w korze i liściach czarnego bzu. Nie ma ich za to w kwiatach, które są  jadalne i można je wykorzystywać np. do przyrządzania sałatek.

Domowe syropy z warzyw i owoców wspomogą twoją odporność i pomogą w walce z przeziębieniem. Sprawdź, jak łatwo je zrobisz!

Przepisy na przetwory z kwiatów i owoców bzu czarnego

Kwiatostany czarnego bzu zbiera się w maju i czerwcu, gdy część kwiatów jest jeszcze nierozwinięta. Zaś owoce można zbierać od września do października - lecz dopiero wtedy, gdy wszystkie są w pełni dojrzałe, czarne i błyszczące. Surowce najlepiej zbierać w suchy i słoneczny dzień, jak najwcześniej. Najlepiej wybierać krzewy oddalone od zanieczyszczonych terenów miejskich. Nie wolno ich suszyć na słońcu, gdyż ciemnieją i tracą właściwości lecznicze.

Po zbiorze należy odłożyć kwiaty na 2-3 godziny, aby uciekły z nich wszystkie owady. Następnie trzeba odciąć ogonki od baldachów, by zostały same kwiatki. Jeśli nie można zrobić przetworów tuż po zebraniu surowca, to kwiaty lub owoce najlepiej przechować w lodówce.

Syrop z kwiatów - jak go zrobić?

Składniki:

  • 40-50 całych kwiatostanów
  • wyciśnięty sok z 4-5 cytryn
  • 2 litry wody
  • 1 kg cukru

Kwiatostany należy włożyć do dużego garnka i zalać wrzącą wodą. Dodać sok z cytryn i cukier. Gotować 10 minut na wolnym ogniu, zbierając pianę. Gotowy sok trzeba przecedzić i przelać do małych butelek, po czym pasteryzować 15 minut. Tak przygotowany syrop można rozcieńczać z wodą gazowaną lub dodawać do herbaty i koktajli.

Syrop z owoców - jak go zrobić?

Składniki:

  • 1 kg owoców
  • wyciśnięty sok z 1 cytryny
  • 750 g cukru

Uwaga! Owoce czarnego bzu silnie brudzą. Prace z nimi należy wykonywać w rękawiczkach.

Owoce odcinamy od gałązek i dokładnie myjemy. Wyrzucamy wszystkie zgniłe, przejrzałe i niedojrzałe.

Po oczyszczeniu wkładamy owoce do dużego garnka. Dodajemy cukier i sok z cytryny. Gotujemy 10 minut na wolnym ogniu i zbieramy pianę. Gotowy sok przecedzamy i przelewamy do małych butelek, po czym pasteryzujemy 15 minut. Możemy go rozcieńczać z wodą gazowaną, mieszać z innymi sokami lub dodawać do herbaty. Można całkowicie zrezygnować z cukru, zmniejszyć jego ilość lub zastąpić go odrobiną miodu.

Preparaty apteczne z czarnego bzu

Czarny bez jest składnikiem wielu preparatów zielarskich. Kwiaty wchodzą w skład m.in. mieszanki Tussiflos o działaniu przeciwkaszlowym oraz wykrztuśnym, która przydaje się w zwalczaniu suchego, uciążliwego kaszlu. Owoce są jednym ze składników preparatów stosowanych m.in. w zaparciach (np. Normosan) i w chorobach skóry, głównie łuszczycy (np. Betagran), oraz podstawą mieszanek o działaniu przeciwzapalnym i napotnym (np. Agryflos), pomocnych zwłaszcza przy przeziębieniu i kaszlu.

Więcej o:
Copyright © Agora SA