Wstrząśnienie mózgu (wstrząs mózgu) to krótkotrwałe i, zazwyczaj, niegroźne zaburzenie pracy mózgu. Nie powoduje uszkodzeń układu nerwowego, a wszystkie objawy powinny ustąpić po kilku godzinach nie pozostawiając po sobie śladu. Jednak u małych dzieci zawsze przy podejrzeniu wstrząśnienia mózgu konieczna jest konsultacja z lekarzem.
U niemowląt najczęściej wystarczy chwila nieuwagi lub nieostrożność opiekuna, by doszło do groźnego dla dziecka wypadku, jak z upadek niedużej wysokości - najczęściej z łóżka lub przewijaka. Na starsze dzieci czyha wiele innych zagrożeń: niezabezpieczone schody, śliska podłoga w łazience, zderzenia ze sprzętami na placach zabaw, czy wypadki podczas jazdy na rowerku lub hulajnodze. Nawet z pozoru banalne uderzenie w głowę może skończyć się przykrymi konsekwencjami.
Jak rozpoznać wstrząśnienie mózgu ("wstrząs mózgu") u dziecka?
Nie ma jednej, ściśle określonej sekwencji objawów, które występują zawsze, gdy dochodzi u dziecka do wstrząsu mózgu. Najbardziej charakterystycznym i alarmującym symptomem jest utrata przytomności w konsekwencji silniejszego uderzenia w głowę, a także wymioty i nagły przypływ senności - "słanianie się". W takich sytuacjach trzeba jak najszybciej zgłosić się z dzieckiem do szpitala. Pamiętajmy jednak, że u dzieci utrata przytomności przy wstrząśnieniu mózgu pojawia się tylko w nielicznych przypadkach i sam fakt, że do niej nie doszło nie może nas całkowicie uspokoić.
Jakie są mogą być objawy wstrząsu mózgu?
Dochodzi do pourazowego zaburzenia świadomości, a czasem też do przejściowej (trwającej nie dłużej niż 6 godzin) utraty przytomności. Mogą pojawić się luki w pamięci dotyczące okoliczności wypadku (niepamięć wsteczna). Dziecko może wymiotować, odczuwać nudności, silny ból i zawroty głowy. Zdarza się, że maluch nietypowo się zachowuje, jest zdezorientowany, z trudem formułuje myśli i ma spowolnione ruchy. Innym objawem, który często stwierdza się dopiero w badaniu lekarskim, jest bradykardia, czyli spowolnienie akcji serca.
W niektórych przypadkach objawy wstrząśnienia nie są oczywiste. Po urazie głowy zawsze konieczna jest uważna obserwacja malucha, gdyż często początkowo stan dziecka może wydawać się dobry, a dopiero po upływie doby lub dwóch następuje pogorszenie samopoczucia. Okazuje się, że doszło do wstrząśnienia mózgu - uraz, którego doznało, wywołał uszkodzenie struktur pnia mózgu i przejściowe zaburzenie funkcji kory mózgowej.
Objawy wstrząśnienia mózgu u niemowląt
Gdy dochodzi do urazu głowy u najmłodszych dzieci, powinniśmy być wyczuleni na nieco inne, mniej charakterystyczne objawy świadczące jednak, że doszło wstrząśnienia mózgu. Nie można zlekceważyć pojawiających się po wypadku wymiotów, zwiększonej senności i bladości skóry dziecka.
Wyróżnia się 3 stopnie wstrząśnienia mózgu:
I - najłagodniejszy, w którym nie dochodzi do utraty przytomności, a splątanie i inne objawy ustępują w ciągu kwadransa.
II - który stwierdza się, gdy pacjent nie stracił przytomności, a inne objawy utrzymywały się dłużej niż 15 minut.
III - stopień wstrząśnienia mózgu - oznacza, że po urazie doszło do utraty przytomności.
Jak postępować, gdy dziecko dozna urazu głowy?
Jeśli uznamy, że uraz nie był silny i początkowo nie zauważamy niepokojących objawów, powinniśmy dalej obserwować dziecko. Trzeba uspokoić własne emocje, ukoić malucha i dać mu odpocząć, a na obolałe miejsce przyłożyć zimny kompres. Jeśli dziecko jest senne, pozwólmy mu się wyspać. Nie ma konieczności, by zawsze po urazie głowy zabraniać maluchowi zaśnięcia, o ile tylko mamy do czynienia ze zwykłym zmęczeniem i sennością, a nie z trudnościami z utrzymaniem kontaktu i osłabieniem.
Jak będzie wyglądać pomoc lekarska?
Gdy objawy budzą nasze wątpliwości trzeba skonsultować się z lekarzem. Pamiętajmy, że z medycznego punktu widzenia wstrząśnienie jest łagodną formą uszkodzenia mózgu w wyniku urazu. W cięższych przypadkach pomoc lekarska jest konieczna by ustalić, czy nie doszło do uszkodzeń kości czaszki albo powstania krwiaka. O konieczności dalszych badań obrazowych mózgu (wykonania tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego) i o tym, czy dziecko będzie musiało zostać na obserwacji w szpitalu zadecyduje lekarz.
Lekarz, do którego się zgłosimy, będzie chciał ustalić, jak doszło do urazu (czy rzeczywiście uderzenie w głowę było przyczyną ewentualnego uszkodzenia mózgu, czy nie doszło może do omdlenia lub napadu padaczkowego), czy mały pacjent stracił przytomność, jakie niepokojące objawy zauważyliśmy u dziecka. Spyta też o jego ogólny stan zdrowia, inne choroby oraz wcześniejsze urazy głowy i ewentualnie czy dziecko w przeszłości przechodziło już wstrząśnienie mózgu.
Jeśli okaże się, że obawy były słuszne i u malucha doszło do wstrząśnienia mózgu to głównym zaleceniem będzie spokój i odpoczynek. W warunkach szpitalnych maluch będzie pod okiem specjalistów i będzie mógł przyjmować konieczne leki - przeciwbólowe i przeciwwymiotne. Ból głowy i inne dolegliwości zaczną stopniowo ustępować. Dziecko powinno leżeć i zdecydowanie unikać oglądania telewizji i korzystania z tabletu lub smartfona.
Wstrząśnienia mózgu nie wolno lekceważyć
Jeśli wstrząśnienie mózgu nie zostanie rozpoznane albo zaniedba się leczenie i dziecko zbyt szybko wróci do swojej zwykłej aktywności, objawy (ból i zawroty głowy, nudności) mogą nawracać nawet przez kilka tygodni. Mogą też pojawić się powikłania.
