Zapalenie pępka to wbrew pozorom poważna komplikacja zdrowia noworodka. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 jest wyróżniona pod numerem P38 jako Zapalenie pępka noworodka z lub bez łagodnego krwawienia. Inna używana nazwa to omphalitis.
Największym zagrożeniem dla pępka u noworodka są błędy w przestrzeganiu higieny tego miejsca. Do zapalenia dochodzi bowiem w wyniku zakażenia bakteryjnego kikuta pępowiny. W krajach rozwiniętych występuje coraz rzadziej, jednak wciąż stanowi istotny problem w krajach rozwijających się.
Większym ryzykiem wystąpienia zapalenia pępka naznaczone są noworodki, które muszą być przez dłuższy czas w szpitalu. W grupie tej znajdują się przede wszystkim wcześniaki. Sytuacje, które sprzyjają wystąpieniu zapalania pępka u noworodka to np. konieczność podawania leków do naczyń pępowiny.
Noworodki, które szybko zostają wypisane do domu są znacznie mniej narażone na zapalenie pępka, oczywiście pod warunkiem zachowania odpowiednich warunków sanitarnych i prawidłowej pielęgnacji pępka.
W celu uniknięcia zapalenia pępka oraz powikłań z tym związanych zaleca się obecnie tzw. suchą pielęgnację pępka. Oznacza to całkowitą rezygnację ze stosowania 70 proc. roztworu alkoholu etylowego. Jego podstawowe wady to:
Istotny jest zwłaszcza ostatni punkt, ponieważ im dłużej utrzymuje się kikut pępka, tym większe jest ryzyko, że dojdzie do zapalenia tkanek pępka.
Zamiast polewania pępka alkoholem rodzice powinni przestrzegać zasad suchej pielęgnacji. Zgodnie z nazwą polega ona na ograniczeniu moczenia kikuta. W przypadku zabrudzenia pępek powinien być przemyty wodą z mydłem i dokładnie osuszony. Pieluszkę należy zakładać tak, aby nie przykrywała ona pępka (przednią część pieluchy możemy zawinąć, aby znajdowała się pod kikutem pępowiny). Dla lepszego zabezpieczenia przed bakteriami dopuszczalne jest stosowanie preparatów antyseptycznych, np. zawierających oktenidynę, natomiast nie jest to konieczne. Prawidłowo stosowana sucha pielęgnacją powinna sprawić, że kikut pępowiny odpadnie w ciągu około ośmiu dni.
Pierwszym objawem, na który powinni zwrócić uwagę rodzice jest zaczerwienienie i stan zapalny skóry wokół pępka noworodka. Szczególnie jeśli średnica zmian przekracza 5 milimetrów. Niepokojąca jest także wydzielina ropna wydobywająca się z pępka. Objawy te nie zawsze są łatwe do zinterpretowania dla rodziców, ponieważ zarówno niewielka ilość lepkiej mazi, jak też nieprzyjemny zapach są zjawiskami całkowicie normalnymi w procesie usychania kikuta pępowiny.
Jeśli dojdzie do zakażenia i nie zostanie ono na czas dostrzeżone, dochodzi do rozszerzenia się stanu chorobowego na tkanki podskórne wokół pępka. Może dojść nawet do bardzo rozległego zapalenia powłok brzusznych. Zapalenie pępka u noworodka może doprowadzić do ropnego zapalenia otrzewnej. W przypadku niepodjętego na czas leczenia, zakażenie może rozprzestrzeniać się dalej w głąb ciała dziecka. Poprzez żyłę pępowinową i żyłę wrotną dochodzi do wątroby, gdzie doprowadza do powstania ropni wątrobowy. Jeśli rozprzestrzeni się wzdłuż tętnic pępowinowych może dojść do ropowicy tkanek głębokich podbrzusza.
Zapalenie pępka u noworodka jest szczególnie groźne ponieważ bezpośrednio po urodzeniu ma on bardzo niską odporność. Sprzyja to do rozwinięcia się posocznicy, co w takich okolicznościach, jest już stanem bezpośredniego zagrożenia życia.
Zakażenie odpępkowe może być rozpoznane na podstawie takich objawów jak:
Należy liczyć się z zapaleniem otrzewnej, jeśli dodatkowo można zaobserwować:
Wobec zagrożenia tak poważnych komplikacji leczenie zapalenia pępka należy rozpocząć jak najwcześniej. W tym celu stosuje się antybiotyki o szerokim spektrum działania. Okolice pępka należy przemywać płynem antyseptycznym. Jeśli doszło do odwodnienia równolegle powinny zostać wyrównane zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.
Bibliografia:
"Pediatria. Podręcznik dla studentów pielęgniarstwa", red. Andrzej Radzikowski, Aleksandra Banaszkiewicz, Medipage, Warszawa 2008
"Pediatria", pod red. prof. dr. hab. med. Bolesława Górnickiego, prof. dr. hab. med. Barbary Dębiec, prof. dr. hab. med. Jana Baszczyńskiego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1995
To także może cię zainteresować: