Wodogłowie u dziecka - czym jest?
Wodogłowie to stan patologiczny dla którego charakterystyczne jest nadmierne nagromadzenie się płynu mózgowo-rdzeniowego w komorach mózgu. Taka sytuacja doprowadza do zwiększonego ciśnienia śródczaszkowego oraz poszerzenia wewnątrzczaszkowych przestrzeni płynowych, przede wszystkim układu komorowego mózgu. U niemowląt i małych dzieci wodogłowie może doprowadzić do powiększenia obwodu głowy i utrudniać rozwój mózgu. Jeśli nie zostanie podjęte leczenie, konsekwencją mogą być potencjalne uszkodzenia mózgu, utrata wzroku a nawet śmierć.
Wodogłowie: rodzaje
W normalnych warunkach płyn mózgowo-rdzeniowy jest wytwarzany w komorach mózgu, następnie spływa do rdzenia kręgowego, po czym wraca na powierzchnię mózgu aby zostać wchłonięty do krwiobiegu. Jeśli jednak wystąpią komplikacje związane z przepływem lub wchłanianiem płynu, jego ilość w komorach mózgu rośnie i tworzy się wodogłowie. Ze względu na przyczyny wystąpienia wodogłowia może podzielić je na dwa rodzaje:
- wodogłowie komunikujące - związane z zaburzeniami wchłaniania lub nadmierną produkcją płynu mózgowo-rdzeniowego
- wodogłowie niekomunikujące - związane z trudnościami w przepływie płynu mózgowo-rdzeniowego
Wodogłowie: przyczyny
Wodogłowie dzielimy także na wrodzone i nabyte. Często bardzo trudno jest ustalić dokładną przyczynę wystąpienia wodogłowia. Najczęstsze wrodzone przyczyny to (możliwe jest wystąpienie wodogłowia u płodu):
- zwężenie wodociągu Sylwiusza
- rozszczep kręgosłupa
- zespół Arnolda-Chiariego
- zespół Dandy'ego-Walkera
- zakażenia wewnątrzmaciczne (np. toksoplazmoza)
Do wystąpienia wodogłowia może dojść również na skutek:
- guza mózgu
- wylewów (duże ryzyko wodogłowia u wcześniaków)
- zapalenia opon mózgowych lub mózgu
Wodogłowie: objawy
Objawy wodogłowia pojawiają się w momencie zwiększenia ciśnienia śródczaszkowego. Kiedy to nastąpi, można zaobserwować:
- wypukłe ciemiączko oraz rozszerzone szwy czaszkowych. Jeśli kości czaszki nie są jeszcze zrośnięte może dojść do znacznego powiększenia obwody głowy
- objaw zachodzącego słońca - oczy są zwrócone w dół
- poszerzone żyły na skórze głowy
- zmęczenie, słabość
- ulewanie, wymioty
- drażliwość i niepokój
Starsze dzieci mogą skarżyć się na:
- bóle głowy
- nudności i wymioty
- problemy ze wzrokiem
- trudności z koncentracją
- dzwonienie w uszach
Potwierdzenie diagnozy wodogłowia uzyskuje się na podstawie oceny napięcia i wielkości ciemiączka oraz pomiarów obwodu głowy (przekroczenie siatki centylowej) i wykonanego USG przezciemiączkowego. Pomocne może być też badanie dna oka.
Po stwierdzeniu wodogłowia u dzieci, zaleca się także wykonanie badania rezonansu magnetycznego głowy i tomografii komputerowej. Dzięki nim można dostrzec ewentualne wady ośrodkowego układu nerwowego lub ocenić zmiany pozapalne i pokrwotoczne. Ułatwiają także podjęcie decyzji na temat wyboru odpowiedniego sposobu leczenia.
Leczenie wodogłowia
Ponad 70 proc. przypadków wodogłowia cofa się samoistnie. Jeśli jednak tak się nie stanie, leczenie koncentruje się na przywróceniu prawidłowego ciśnienia w mózgu. Dzięki temu można zapobiec ewentualnym uszkodzeniom mózgu oraz umożliwić mu prawidłowy rozwój.
Ciśnienie śródczaszkowe obniża się leczeniem chirurgicznym. Wyróżnia się dwa sposoby na usunięcie wodogłowia czyli:
- wentrikulostomia endoskopowa
- sztuczna zastawka (przetoka)
Pierwsza metoda polega na wykonaniu otworu w dnie trzeciej komory mózgu, tak aby umożliwić odpływ płynu mózgowo-rdzeniowego. Jest to bardzo skuteczne rozwiązanie, szczególnie jeśli chodzi o wodogłowie niekomunikujące.
Sztuczna zastawka to nic innego jak cewnik połączony z całym systemem silikonowych rurek oraz zastawką, odprowadzający nadmiar płynu mózgowo-rdzeniowego do otrzewnej lub do serca.
Wodogłowie: rokowania
Po zastosowaniu leczenia chirurgicznego rokowania w przypadku wodogłowia są dobre. Największe ryzyko ewentualnych komplikacji występuje bezpośrednio po operacji i jest związane z potencjalnymi zakażeniami oraz nieprawidłowym działaniem przetoki. Dodatkowo dziecko musi przyzwyczaić się do mechanizmu działania przetoki.
W kolejnych latach zalecana jest regularna kontrola ze strony lekarzy specjalistów (pediatra, neurochirurg, okulista) oraz wykonywanie rezonansu magnetycznego w razie potrzeby. Należy również obserwować czy nie powracają jakiekolwiek symptomy wodogłowia.
Przy spełnieniu tych warunków dzieci powinny funkcjonować całkowicie normalnie.
Wodogłowie u osób starszych
Na wodogłowie mogą cierpieć nie tylko dzieci. Zdarzają się sytuacje, kiedy występuje wodogłowie u osób starszych. Chodzi o wodogłowie normotensyjne. To szczególny rodzaj wodogłowia komunikacyjnego. Może pojawić się jako efekt uboczny urazu lub operacji. Jego charakterystyczne objawy nazywane triadą Hakima obejmują:
- postępujące otępienie,
- zaburzenia równowagi,
- nietrzymanie moczu.
Może być wyleczone chirurgicznie przy użyciu sztucznej zastawki.
Bibliografia:
"Pediatria, Podręcznik do Państwowego Egzaminu Lekarskiego i egzaminu specjalizacyjnego" pod red. Anny Dobrzańskiej i Józefa Ryżko, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2004
"Pediatria", red. naukowa prof. dr hab. n. med. Wanda Kawalec, prof. dr hab. n. med. Ryszard Grenda, dr hab. n. med. Helena Ziółkowska, tom 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2013,
"Podstawy neonatologii", red. naukowa prof. dr hab. med. Jerzy Szczapa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008
To także może cię zainteresować:
