Świnka - objawy, leczenie, powikłania u dzieci i dorosłych

Świnka to jedna z ostrych wirusowych chorób wieku dziecięcego. Chorują na nią również dorośli. Zazwyczaj świnka u dzieci ma łagodny przebieg, jednak niektóre objawy powinny nas zaalarmować, bo mogą oznaczać poważne powikłania. Jak rozpoznać świnkę i ją leczyć? Czy warto się szczepić na świnkę? Dlaczego świnka jest bardziej niebezpieczna u dorosłych?

Świnka to choroba wywoływana wirusem. Przeważnie oznacza zapalenie ślinianek przyusznych, tzw. przyusznic, choć często stan zapalny pojawia się również w innych śliniankach (inna nazwa tej choroby to nagminne zapalenie przyusznic). Wirus świnki czasami atakuje inne narządy; do najczęstszych powikłań należy zapalenie jąder u chłopców i mężczyzn, zapalenie opon mózgowych , a także trzustki. Objawy świnki nie zawsze są oczywiste, uwagę powinny zwrócić zwłaszcza symptomy zwiastujące powikłania.

  • świnka nazywana jest także nagminnym zapaleniem przyusznic
  • jest to zakaźna choroba wirusowa, najczęściej chorujemy na nią w dzieciństwie
  • najbardziej charakterystycznym objawem świnki jest opuchlizna ślinianek przyusznych
  • powikłania po śwince częściej dotyczą chłopców
  • na świnkę szczepimy trójskładnikową szczepionką: przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR)

Świnka: choroba małych dzieci i dorosłych

Na świnkę zazwyczaj choruje się w dzieciństwie, pomiędzy 5. a 9. rokiem życia, rzadko zdarzają się zachorowania przed ukończeniem 2. roku życia; odporność matki chroni niemowlęta nawet do 10. miesiąca. Świnką równie łatwo zarażają się chłopcy, jak i dziewczynki, jednak powikłania częściej dotyczą chłopców. Przebieg choroby u dzieci jest łagodniejszy niż u dorosłych – u dorosłych objawy świnki są bardziej nasilone, częściej zdarzają się powikłania. Najwięcej chorych trafia do lekarza zimą i wczesną wiosną.

Świnka jest chorobą zakaźną

Jak można się zarazić świnką i kiedy pojawiają się objawy? Chorobę wywołuje paramyskowirus RNA, który przenosi się poprzez ślinę – do naszego organizmu może trafić drogą kropelkową, ale też i poprzez kontakt z pozostałościami śliny na różnych przedmiotach. Wirusy najpierw pojawiają się w nabłonku górnych dróg oddechowych, później docierają do węzłów chłonnych, ale także do ośrodkowego układu nerwowego, jajników i jąder oraz trzustki. Okres wylęgania, czyli czas, w którym wirus namnaża się w naszym organizmie, trwa od 2 do nawet 3 tygodni. Kolejne osoby zaczynamy zarażać kilka dni (2-6) przed tym, kiedy wystąpią objawy. Chory jest źródłem wirusa jeszcze kilka dni po ustąpieniu dolegliwości. Sama choroba trwa około 7-10 dni.

Świnka: objawy choroby

Skąd wiadomo, że zaraziliśmy się świnką? Osoba zakażona wirusem świnki może w ogóle nie zauważyć, że choruje, bo mniej więcej 1/3 przypadków przebiega bezobjawowo. Większość objawów jest niespecyficznych – podwyższona temperatura, osłabienie, ból głowy. Najbardziej charakterystyczne jest zapalenie i opuchlizna ślinianek przyusznych – nazwa choroby powstała dzięki skojarzeniom związanym z wyglądem chorych. Zazwyczaj pojawia się zapalenie jednej ślinianki, potem drugiej; świnka może też przebiegać jednostronnie. Z powiększonymi śliniankami związana jest bolesność przy przełykaniu. Często również zmniejszone jest wydzielanie śliny i pojawia się nadwrażliwość na kwaśny smak.

Świnka to choroba, którą lepiej przechorować w dzieciństwie.Świnka to choroba, którą lepiej przechorować w dzieciństwie. iStockPhoto (zdjęcie ilustracyjne)

Świnka u dorosłych: objawy i powikłania

Największe niebezpieczeństwo wiąże się z zachorowaniem na świnkę u dorosłych. Objawy świnki u dorosłych są takie same jak u dzieci, jednak przebieg choroby jest trudniejszy, częściej związany z niebezpiecznymi powikłaniami, np. zapaleniem jąder. Świnka jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w I trymestrze ciąży – prawie 30 proc. przypadków kończy się poronieniem.

Świnka: powikłania u chłopców i mężczyzn

Powikłania związane ze świnką są efektem stanu zapalnego innych niż ślinianki narządu, w którym rozwija się wirus. Najczęściej zdarza się zapalenie jąder (25 proc. przypadków świnki u chłopców w wieku pokwitania i starszych) – dotyczy przeważnie jednego jądra, choć bywają i zapalenia obustronne. Takie zapalenie bardzo boli, jądra lub jądro jest powiększone, a moszna zaczerwieniona. Efektem zapalenia jąder przy śwince może być atrofia jednego jądra, zmniejszenie płodności, a nawet bezpłodność – to jednak zdarza się rzadko. Jeśli więc chłopiec lub dorosły mężczyzna ma zapalenie jąder w przebiegu świnki, nie musi to oznaczać automatycznie przyszłej bezpłodności; ważne tylko, żeby chory bezwzględnie był pod kontrolą lekarza. Zapalenie jąder przy śwince jest również czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo wystąpienia w przyszłości nowotworu jądra.

Powikłania po śwince związane z układem nerwowym

Wirus świnki może również spowodować zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu lub zapalenie móżdżku. Objawy zapalenia opon mózgowych to silne bóle głowy, nudności, wymioty, wysoka gorączka – większość tych dolegliwości występuje jeszcze przed obrzękiem ślinianek i mija bez trwałych skutków. Zapalenie móżdżku skutkuje przejściowymi zaburzeniami równowagi i zawrotami głowy. Zapalenie mózgu może wywołać utratę świadomości, drgawki – przy takim przebiegu świnki istnieje też możliwość śmierci chorego (1,4% chorych z zapaleniem mózgu wywołanym wirusem świnki, dotyczy głównie osób chorujących po 19 roku życia).

Inne powikłania związane ze świnką to zapalenie nerwu wzrokowego, a także jednostronna lub dwustronna utrata słuchu. U 4% chorych zdarza się zapalenie trzustki – objawy to bóle brzucha, nudności, bolesnością brzucha, wymiotami i wysoką gorączką. Rzadkie powikłania to zapalenie jajników, mięśnia sercowego, tarczycy, nerek.

Świnka: leczenie

Jak leczyć świnkę? Świnkę jako chorobę wirusową leczy się tylko objawowo; antybiotyki nie będą działać i nie są potrzebne, bo ze świnką nie wiążą się zakażenia bakteryjne. Chorym na świnkę można podawać leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe. Na opuchnięte ślinianki można przygotować ciepłe okłady, do jedzenia podawać potrawy o łagodnym smaku, lepiej papkowate i płynne.

Świnka: szczepienia dla dzieci

Choć zazwyczaj świnka przebiega łagodnie, to jednak powikłania mogą być niebezpieczne. Dlatego też zaleca się szczepienia na świnkę u dzieci, żeby zabezpieczyć chorych przed groźnymi konsekwencjami. 95% osób zaszczepionych nie zachoruje na świnkę. Ci, u których mimo to pojawi się choroba, będą ją z kolei przechodzić łagodniej, często w ogóle bez objawów. To samo dotyczy osób, które zdobyły odporność po przebyciu choroby – bo wbrew powszechnej opinii na świnkę można zachorować po raz drugi.

Rekordowa liczba Polaków nie zaszczepiła dzieci. "Głupota, jak potem się coś dzieje to tragedia", "Jestem przerażona, wraca polio" [SONDA]

Jeszcze niedawno w Polsce była możliwość zaszczepienia dziecka przeciwko śwince szczepionką monowalentną (przeciwko jednej chorobie wirusowej). W tej chwili takie szczepionki nie są dostępne. Rekomendowana i refundowana jest szczepionka skojarzona MMR – za jednym razem szczepi się dziecko przeciwko odrze, śwince i różyczce. Szczepienie powinno być wykonane, gdy dziecko ma 13-14 miesięcy; gdy skończy 7 lat, dobrze jest wykonać szczepienie przypominające.

Szczepionka MMR wywołuje szczególnie wiele obaw i jest wiązana przez ruchy antyszczepionkowe z wieloma groźnymi powikłaniami, w tym z autyzmem. Jednak najczęstsze powikłania to jedynie bolesność i obrzęk w miejscu wkłucia, ewentualnie nudności, ból stawów, wysypka. Najgroźniejszym, udokumentowanym w rzetelnych badaniach naukowych powikłaniem jest zapalenie opon mózgowych, występujące przeważnie przy szczepionce ze szczepem Urabe AM-9. Dlatego tę szczepionkę wycofuje się w większości krajów; w Polsce nie jest już stosowana. Warto jednak zwrócić uwagę, że nawet przy szczepieniach z użyciem szczepu Urabe AM-9 prawdopodobieństwo zapalenia opon mózgowych jest 10-krotnie niższe niż przy zachorowaniu na świnkę.

Korzystałam z artykułu w Przeglądzie Epidemiologicznym, 2005; 59: 841-849, Małgorzata Pogorzelska, Elżbieta Ołdak, Artur Sulik, „Zachorowania na świnkę – nadal aktualny problem epidemiologiczny w Polsce.”

Przeczytaj także:

Więcej o:
Copyright © Agora SA