Anemia u dzieci - jak jej zapobiec?

Czy zastanawialiście się kiedyś, co to takiego jest to żelazo? To ważny składnik czerwonego barwnika krwi (tzw. hemoglobiny), który wiąże tlen z wdychanego powietrza i dostarcza go do wszystkich tkanek. Gdy jest go za mało, organizm nie działa prawidłowo.

Rezerwy

Zdrowemu noworodkowi urodzonemu o czasie nie brakuje żelaza, bo ma go spory zapas zgromadzony w okresie życia płodowego. Gorzej sprawa wygląda w przypadku wcześniaków, ponieważ zapasy tego cennego pierwiastka odkładają się w tkankach dziecka dopiero w ostatnich czterech tygodniach ciąży. Szczupłe rezerwy miewają też noworodki z ciąż mnogich, maluchy, które przyszły na świat w 11-12 miesięcy po bracie czy siostrze, a także dzieci kobiet, które w ciąży miały anemię.

Dla zapewnienia noworodkowi lepszego startu zaleca się poczekać z przecięciem pępowiny do chwili, aż przestanie pulsować (w tym czasie dziecko spoczywa na brzuchu matki) - dzięki temu do jego krwiobiegu spłynie dodatkowych 50-100 ml krwi z łożyska, co stanowi dodatkowy "żelazny posag".

Koniec zapasów

Zgromadzone w okresie płodowym zapasy żelaza wystarczają dziecku na kilka pierwszych miesięcy życia, a potem zaczynają się stopniowo wyczerpywać (w mleku kobiecym jest go niewiele). Toteż u dzieci pomiędzy 3. a 6. miesiącem obserwuje się naturalną niedokrwistość. Czasem nie mieści się już ona granicach fizjologii i wymaga leczenia.

Nawet jeśli tak się nie dzieje, w drugim półroczu zapasy żelaza gwałtownie się kurczą i dziecko musi zacząć czerpać je z pożywienia. To dlatego pediatrzy zalecają rozszerzenie diety niemowlęcia po ukończeniu szóstego miesiąca życia.

W dziecięcym jadłospisie powinny się więc pojawić przeciery warzywne z dodatkiem mięsa, ryb i żółtka jaja. Właśnie produkty pochodzenia zwierzęcego zapewniają odpowiednie porcje tego pierwiastka w postaci najlepiej przyswajanej przez organizm. Maluchowi warto też podawać kaszki wzbogacane żelazem.

Jeśli dziecko jest wyjątkowo niechętne nowinkom w diecie, z czasem może się u niego pojawić niedobór żelaza. I zacznie cierpieć na niedokrwistość zwaną też anemią.

Winna alergia?

Niedobór żelaza może wynikać nie tylko z wykorzystania jego rezerw i ograniczonych dostaw, ale także z niedostatecznego wchłaniania z przewodu pokarmowego - przyczyną jest najczęściej alergia na białko mleka krowiego lub (u starszych niemowląt i małych dzieci) alergia na gluten bądź celiakia. Alergia pokarmowa może się niekiedy wiązać z niewielkimi ale długotrwałymi stratami krwi z przewodu pokarmowego, a zatem z systematyczną utratą żelaza. Jeśli zachodzi takie podejrzenie, zaleca się badanie kału na krew utajoną.

Podejrzana bladość

Jak wykryć anemię? Niedokrwistość można podejrzewać, jeśli dziecko jest blade, apatyczne, nie ma apetytu, a także - gdy często choruje i rozwija się wolniej od rówieśników. W takim wypadku najlepiej skontaktować się z pediatrą, który skieruje malca na badanie krwi (tzw. morfologię).

O anemii świadczy poziom hemoglobiny poniżej 10,5g/dl i liczba erytrocytów poniżej 3,5 mln. A że mamy do czynienia właśnie z anemią na tle niedoboru żelaza, mówi nam dodatkowo niski wskaźnik MCV (objętość krwinki czerwonej), a także obniżony poziom tego pierwiastka w surowicy krwi.

Żelazo na odsiecz

Przy anemii z niedoboru żelaza maluch dostaje preparaty tego pierwiastka przeznaczone dla niemowląt, najczęściej doustnie. Leczenie przynosi efekty zazwyczaj po 6-8 tygodniach. W trakcie kuracji dziecku przejściowo mogą ściemnieć zęby, oddaje też czarne stolce.

Jeżeli pierwotną przyczyną niedoboru żelaza jest alergia pokarmowa, trzeba odstawić uczulające produkty (mleko zwykłe zastąpić hydrolizatami, ewentualnie zrezygnować z glutenu).

Inne przyczyny

Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest najczęstszym, ale nie jedynym rodzajem anemii spotykanej u niemowląt. Inną jej przyczyną bywa niedobór kwasu foliowego i witaminy B12, który upośledza wytwarzanie komórek krwi w szpiku (zdarza się to zwłaszcza u dzieci wegetarianek). Pozostałe przyczyny anemii (wrodzona lub nabyta niedomoga szpiku, uszkodzenie krwinek czerwonych, prowadzące do ich przedwczesnego rozpadu, dziedziczny brak składnika soku żołądkowego, niezbędnego do przyswajania witaminy B-12) występują u niemowląt znacznie rzadziej.

Jaka dieta?

Warto zadbać, by jadłospis dziecka był bogaty w żelazo. Gdy malec skończy pół roku, należy do jego menu wprowadzić stopniowo mięso, ryby i żółtko jaja. Najlepiej podawać je zmiksowane z przecierem warzywnym. Oczywiście maluch nie powinien ich jeść bardzo dużo ani wszystkich na raz. Jedna niewielka porcja dziennie wystarczy.

Żelazo ten występuje także w roślinach strączkowych, ale jest gorzej przyswajalne. Przyswajanie żelaza ułatwia witamina C - właśnie dlatego do jadłospisu niemowlęcia stosunkowo wcześnie wprowadza się przeciery i soki owocowe.

Dobrym źródłem żelaza są też wzbogacane w ten pierwiastek mleka modyfikowane i kaszki przeznaczone dla niemowląt w drugim półroczu życia.

Jeśli przyczyną anemii jest niedobór kwasu foliowego, wskazane dla dziecka są dania z dodatkiem zielonych warzywa liściastych (obfitują w kwas foliowy). Jeżeli natomiast

niedokrwistość wynika z niedoboru witaminy B12, pomóc może dieta bogata w chude mięso, ryby, jaja i sery.

Konsultacja dr Piotr Albrecht

Przeczytaj też: anemia